بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمد و آله الطاهرين

يكي از ويژگي‌هاي روز عرفه اينست كه خود از اعياد بزرگ است، علاوه بر اينكه عيد قربان بعد از آن است، از اين جهت كه خداي تبارك و تعالي بر بندگان خود در شب و روز عرفه توجه خاصي مي‌كند و رحمتش را سرازير مي‌كند به آنها كه مشغول دعا و مناجات باشند و اساساً بسياري از مستحباتي كه براي اين شب ذكر شده كشف از اين مي‌كند كه بسيار شب بزرگي است و مطلوب خداي تبارك و تعالي مناجات و دعا كردن و استغفار است.

بنابراين ما بايد توجه به آداب اين شب و روز و اعمال و مستحبّاتي كه وارد شده، داشته باشيم. حتّي يكي از مستحبات بسيار مهمش صوم روز عرفه است البته منوط به اينكه موجب ضعف در دعا نشود.

مطلب مهم در دعای عرفه، توجه به مضاميني است كه در این دعا وجود دارد، يعني اين دعاي عرفه مضاميني دارد كه به سرعت انسان را به خدا متّصل مي‌كند، هر چند مضامين دعاها همه‌اش براي اتّصال و تقرّب به خداست و اينكه انسان از دنيا و تعلّقات دنيوي كَنده شود، اما تعابيري، در قسمت‌هاي مختلف دعاي عرفه وجود دارد كه بسيار تعابير مهمي است.

قبل از اينكه اين تعابير دعاي عرفه را عرض كنم؛ در خود روز عرفه از چيزهايي كه بسيار سفارش شده تسبيح خداست، مستحب است كه اين تسبيحات عشري كه سيّد در اقبال ذكر كرده، هر مقدار مي‌تواند تكرار كند، «سبحان الذي في السماء عرشه» اين تسبيحات براي اينست كه ذهن ناقص و ضعيف ما گاهي اوقات نسبت به خداي تبارك و تعالي توجه ندارد، خدا كه در واقع منزّه هست اما ما بايد به خودمان اين منزّه بودن خدا از نقايص را تلقين كنيم. اين تسبيحات ذهن را پاك، نفس را روشن، قلب را نوراني و روح را به خدا نزديك مي‌كند، و لذا هر چه بيشتر انسان اين تسبيحات را بگويد جا دارد. اين تسبيحات براي اينست كه انسان آلودگي‌ها را از ذهنش بيرون كند، اگر سماء است عرش خداست، اگر أرض است حكم خداست، اگر قبر است قضاء خداست، اگر نار است سلطان خداست، اگر جنّت است رحمت خداست، اگر قيامت است عدل خداست، همه چيز مربوط به خداست، دنيا و آخرت و سماء و أرض، دريا و خشكي و همه چيز مربوط به خداست.

پس اين تسبيحات را بايد داشته باشيم و سفارش هم شده، اذكاري هم هست كه برخي از آن را تا صد بار انسان در روز عرفه بايد بخواند، آن وقت ببينيد اين قسمت دعاي عرفه را اشاره كنم كه حضرت به خدا عرض مي‌كند «و إن اعدّ نعمك و مننك و كرامك و منحك لا احصيها يا مولاي» انسان ياد نعمت‌هايي كه خدا به او داده بيفتد، قبل از آن اعتراف كنيم كه ما نمي‌توانيم اين نعمت‌ها را بشماريم، خدايا اگر بخواهم نعمت‌هاي تو را بشمارم، نمي‌توانم. بعد حضرت عرض مي‌كند «أنت الذي مننت» انسان دائماً اينها را بخواند، اختصاص به روز عرفه هم ندارد، انسان وقتي كه خلوتي دارد، نماز شب دارد، تنهاست، اين اذكار را بگويد و اين اذكار را حفظ كند، تو بر من منّت گذاشتي «انت الذي انعمت» تو نعمت به من دادي «أنت الذي أحسنت» تو به من نيكي كردي، «أنت الذي أجملت، أنت الذي أفضلت، أنت الذي أكملت، أنت الذي رزقت» اگر جمالي در من هست، اگر زيبايي ظاهري و معنوي در من هست، اگر علمي در من هست، همه را تو دادي و من از خودم چيزي ندارم، اگر رزقي هست تو دادي، «أنت الذي اعطيت أنت الذي اغنيت» من بي‌نيازم، الآن اگر دست من به طرف ديگران دراز نمي‌شود تو مرا بي‌نياز كردي، تو پناهم دادي، تو من را كافي هستي، تو هدايتم كردي، تو مرا از لغزش‌ها نگه داشتي، گاهي اوقات انسان به خودش مغرور مي‌شود مي‌گويد من يك نگاه به خودم مي‌كنم گناه كبيره‌اي نكردم، اين خودش گناه است كه انسان اين فكر را بكند، او ما را حفظ كرده و نگه داشته، «أنت الذي سترت أنت الذي غفرت أنت الذي أعنت» مخصوصاً ما طلبه‌ها وقتي متوجه اين نعمت‌ها، اعم از مادي، معنوي، علمي و غيرعلمي مي‌شويم، برخاسته، دو ركعت نماز مي‌خوانيم مي‌گوئيم خدايا تو ما را ياري كردي كه دو ركعت نماز خوانديم، قرآن مي‌خوانيم بگوئيم تو ما را موفق كردي، زيارت ائمه‌ي معصومين مي‌رويم بگوئيم تو ما را موفق كردي، و اگر اين توفيق تو نبود نمي‌توانستيم اين كار را انجام بدهيم، اگر اينها را بگوئيم و واقعاً باورمان بشود اين نعمت‌ها همه و همه هر چه داريم از خداي تبارك و تعالي است، ‌در قبالش حضرت اباعبدالله(ع) مي‌فرمايد «ثم أنا يا الهي المعترف بذنوبي فاغفر حالي» من اول اعتراف به ذنوب مي‌كنم، گناهان من را ببخش، «أنا الذي عصيت أنا الذي الذي أخطأت أنا الذي جَهِلتُ» خدايا من بد كردم، من خطا كردم، من جهالت و ناداني كردم، «أنا الذي غفلت» غفلت مربوط به خود من است، اشتباه مربوط به من است .

بعد عرض مي‌كند «فبأي شيءٍ أستقبلك يا مولاي أبسمعي» خيلي عبارت عجيبي است! بعد از اين اعترافها كه من چه كسي هستم، من جهالت ورزيدم، من اشتباه كردم، من خطا كردم، به خدا عرض مي‌كند كه خدايا با چه چيزي به درگاه تو بيايم؟ با چه چيزي استقبلك يا مولاي، أبسمعي؟ با گوشم؟ «أم ببصري، أم بلساني، أم بيدي، أم برجلي، أليس كلّها نعمك عندي» تمام اينها نعمت هاي تو در نزد من بوده «و بكلّها عصيتُك» با تمام نعمت‌هايي كه به من دادي عصيان ترا كردم «فلك الحجّة و السبيل عليّ» تو حجّت بر من داري، يعني هر چه راجع به من حكم كني، هر چه راجع به من بگوئي، همان درست است، امام(ع) با اين عبارات خودش را اينطوري معرفي مي‌كند. واقعاً در دعاي عرفه، كه عرض كردم مجالي نيست كه ما بخواهيم اجمالي هم از دعاي عرفه را ذكر كنيم، اما اين مضاميني كه بسيار مهم است و در زندگي ما بسيار تأثير دارد، اين دعاها را بخوانيم و به يادمان بسپاريم، مخصوصاً در قنوت نماز اين دعاها را بخوانيم، خوشا به حال آن كسي كه بتواند در قنوتش اين دعا را بخواند و خداي تبارك و تعالي چه بهره‌هايي را نصيب او مي‌كند.

خداوند در روز عرفه وعده كرده كه اگر كسي در ماه رمضان بخشيده نشود، اميد به روز عرفه داشته باشد، ما عرض مي‌كنيم خدايا اميدواريم رحمت وسيع و كبيري را انشاء الله نصيب همه ما بفرمايي.