1و2. در مورد مسواک زدن چند دسته روایت وجود دارد:
الف) روایاتی که به صورت مطلق دستور به مسواک زدن را بیان می کند. مثل این روایت: از پیامبر اسلام (ص) روایت است که فرمودند: «لَوْ لَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ» اگر بر امّتم سخت و مشقّت‌انگيز نبود آنان را براى هر نمازى به مسواک زدن امر می‌كردم. و در برخی منابع در بخش انتهایی روایت عبارت «عِنْدَ وُضُوءِ كُلِّ صَلَاةٍ» نقل شده است.
از امام صادق (ع) نقل است که فرمود: «دو رکعت نماز در حالی‌که مسواک زده باشید، بهتر از هفتاد رکعت نماز بدون مسواک می‌باشد».
ب) روایاتی که حکمت مسواک زدن را بیان می کند. مثل این روایات:
طبق روایتی از پیامبر اسلام، در توصیه‌ای به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «ای على! مسواک را ترک نكن كه باعث پاكيزگى دهان، رضاى خدا و روشنى چشم است. خلال كردن، محبت فرشتگان را جلب مىكند، ملائكه از بوى دهان آن‌كه پس از غذا خلال نكند، ناراحت مىشوند".
و نیز روایت شده است: «در مسواک كردن ده خصلت است: دهان را پاک و خدا را راضى مىكند، حسنات را هفتاد بار اضافه مىكند، از سنت است، زردى دندان‌ها را از بين مىبرد و دندان‌ها را سفيد، لثه را محكم، بلغم (یکی از طبع‌های انسان است) را قطع مىكند و پرده جلو چشم را مىبرد و اشتها به غذا مىآورد»
ج) روایاتی که مسواک با چوب اراک و زیتون را بیان می کند.
مثل این روایات که در مکارم الاخلاق آمده: «كَانَ النَّبِيُّ ص إِذَا اسْتَاكَ اسْتَاكَ عَرْضاً وَ كَانَ يَسْتَاكُ كُلَّ لَيْلَةٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مَرَّةً قَبْلَ نَوْمِهِ وَ مَرَّةً إِذَا قَامَ مِنْ نَوْمِهِ إِلَى وِرْدِهِ وَ مَرَّةً قَبْلَ خُرُوجِهِ إِلَى صَلَاةِ الصُّبْحِ وَ كَانَ يَسْتَاكُ بِالْأَرَاكِ أَمَرَهُ بِذَلِكَ جَبْرَئِيلُ»
پيامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله هرگاه مسواك مى زد، از عرض مى زد و شبى سه بار مسواك مى زد: يك بار پيش از خواب، يك بار وقتى كه از خواب براى راز و نياز بر مى خاست و يك بار پيش از آن كه براى نماز صبح بيرون رود. آن حضرت به دستور جبرئيل با چوب درخت اراك، مسواك مى زد
و نیز از پیامبر روایت شده که فرمود: «نِعْمَ السِّوَاكُ الزَّيْتُونُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ وَ يَذْهَبُ بِالْحَفْرِ وَ هُوَ سِوَاكِي وَ سِوَاكُ الْأَنْبِيَاءِ قَبْلِي. بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج73؛ ص135
د) یک دسته روایات، کراهت مسواک زدن در حمام را بیان می کند مثل این روایت:
از امام باقر (ع) نقل است که فرمودند: «يُكْرَهُ السِّوَاكُ فِي الْحَمَّامِ لِأَنَّهُ يُورِثُ وَبَاءَ الْأَسْنَان» مسواک زدن در حمام مکروه است؛ زیرا موجب مریضی دندان می‌شود.
با توجه به آلودگی آب های حمام های عمومی و هرجایی که آب های راکد و مورد استفاده عمومی قرار می گیرد ممکن است مکروب را وارد دهان و دندان کند.
از مجموع این روایات و نیز تعلیل روایات استفاده می شود که استفاده از مسواک برای بهداشت دندان و دهان است و نیز برخی روایات مطلق مسواک زدن را سفارش کرده و با توجه به اینکه در سابق مسواک های امروزی نبوده از چوب استفاده می شده.
از مجموع روایات استفاده می شود که استحباب مسواک زدن منحصر به مسواک چوبی نیست و مسواک های امروزی نیز قطعا استحباب دارد. بلکه از هرنوع چوب و یا حتی از انگشت ها برای مسواک استفاده شود که بهداشت دندان و دهان حاصل شود. استحباب دارد. هرچند ممکن است مسواک های چوب اراک و زیتون خصوصیات خاصی دیگری هم داشته باشد.
3. از مجموع روایات استفاده می شود که قبل از خواب و هنگامی که برای نماز شب بلند شود و نیز هنگامی که صبح از خواب برای نماز بلند می شود هم چنین هنگام وضو گرفتن در طول روز، مسواک کردن مستحب است.
هم چنین از تعلیل روایات برای بهداشت دندان استفاده می شود که بعد ازهر غذا مسواک کند.
استحباب مسواک با چوب اراک
۱۵ دی ۱۳۹۹ ساعت ۱۸:۲۳
با توجه به این ۲ مقدمه که ذکر می‌شود؛ ۱.مسواک سنتی یا مسواک چوبی یک قطعه چوب از درخت اراک است که به «چوب مسواک» نیز معروف است و برای تمیز کردن دندان‌ها به خصوص در بین مسلمانان به کار می‌رود. ۲.كان النبيُّ صلى الله عليه و آله إذا استاكَ استاكَ عَرضا ، و كانَ يَستاكُ كُلَّ لَيلَةٍ ثلاثَ مَرّاتٍ : مَرَّةً قَبلَ نَومِهِ ، و مَرَّةً إذا قامَ مِن نَومِهِ إلى وِردِهِ ، و مَرَّةً قَبلَ خُروجِهِ إلى صلاةِ الصُّبحِ، و كانَ يَستاكُ بالأراكِ أمَرَهُ بذلك جَبرَئيلُ. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هرگاه مسواك مى زد از عرض مى زد و شبى سه بار مسواك مى زد: يك بار پيش از خواب، يك بار وقتى كه از خواب براى راز و نياز برمى خاست و يك بار پيش از آن كه براى نماز صبح بيرون رود. آن حضرت به دستور جبرئيل با چوب (درخت اراك)، مسواك مى زد. (بحار الأنوار : ۷۶/۱۳۵/۴۷) ۱.سوال این است که روایاتی که درباره استحباب مسواک ذکر شده آیا تنها شامل مسواکی می‌شود که چوبی است و از چوب درخت اراک درست می‌شود یا اینکه به طور مطلق شامل مسواک های غیر چوبی که در بین مردم مرسوم است نیز خواهد شد؟ ۲.دلیل اطلاق شمولیت روایات مسواک بر مسواک های غیر چوبی چیست؟ ۳.چه زمان هایی در شبانه روز از نظر اسلام مسواک زدن مستحب خواهد بود؟
پاسخ :
طبق روایتی از پیامبر اسلام، در توصیه‌ای به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «ای على! مسواک را ترک نكن كه باعث پاكيزگى دهان، رضاى خدا و روشنى چشم است. خلال كردن، محبت فرشتگان را جلب مىكند، ملائكه از بوى دهان آن‌كه پس از غذا خلال نكند، ناراحت مىشوند".
و نیز روایت شده است: «در مسواک كردن ده خصلت است: دهان را پاک و خدا را راضى مىكند، حسنات را هفتاد بار اضافه مىكند، از سنت است، زردى دندان‌ها را از بين مىبرد و دندان‌ها را سفيد، لثه را محكم، بلغم (یکی از طبع‌های انسان است) را قطع مىكند و پرده جلو چشم را مىبرد و اشتها به غذا مىآورد»
پيامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله هرگاه مسواك مى زد، از عرض مى زد و شبى سه بار مسواك مى زد: يك بار پيش از خواب، يك بار وقتى كه از خواب براى راز و نياز بر مى خاست و يك بار پيش از آن كه براى نماز صبح بيرون رود. آن حضرت به دستور جبرئيل با چوب درخت اراك، مسواك مى زد
از امام باقر (ع) نقل است که فرمودند: «يُكْرَهُ السِّوَاكُ فِي الْحَمَّامِ لِأَنَّهُ يُورِثُ وَبَاءَ الْأَسْنَان» مسواک زدن در حمام مکروه است؛ زیرا موجب مریضی دندان می‌شود.
کلمات کلیدی :
۱,۶۶۹