عرض کردیم از کسانی که با مسأله تعلیق مخالف است؛ محقق اردبیلی(ره) در مجمع الفائدة و البرهان (شرح ارشاد الاذهان)، ج9، ص533 است. ایشان ابتدا عبارت مصنف را می‌آورد که ایشان فرموده است از شرایط عقد، تنجیز است و بعد کلامی را از علامه(ره) در تذکره نقل می‌کند که عقد وکالت، اگر معلّق به شرط یا معلق به وصف شود باطل است. سپس إدّعای اجماع تذکره را نقل می‌کند که تذکره گفته اگر کسی بگوید «أنت وکیلی فی بیع داری إذا قدم الحاج»، مرحوم علامه(ره) در تذکره فرموده اجماع داریم که این صحیح است.

اما اگر عکس شود که بگوید «إذا قدم الحاج فأنت وکیلی» باطل است. ممکن است کسی بگوید ما واقعا نمی‌توانیم فرق بین این دو را قبول کنیم، عرف هم نمی‌تواند قبول کند که بین اینها فرقی است. اینکه بگوید «أنت وکیلی فی بیع داری إذا قدم الحاج»، یا از آن طرف بگوید «إذا قدم الحاج فأنت وکیلی». ما تا الان می‌گفتیم فرق این دو این است که در اوّلی عقد، معلق نیست، بلکه متعلق عقد -یعنی آن که وکیل می‌خواهد در آن تصرف کند- معلّق است، اما خود عقد، منجّز است. الان وکیل این شخص شده، اما می‌گوید اگر می‌خواهی در این خانه تصرف کنی، تا حُجّاج نیامده‌اند، این کار را نکن. در دوّمی خود عقد، معلّق است، می‌گوید «إذا قدم الحاج فأنت وکیلی»، أمّا الان وکیل نیست. محقق اردبیلی(ره) می‌فرماید «و ما أجد فرقا بین التعلیق بمجیء شهر مثلا و التنجیز مع المنع عن فعل الموکّل فیه إلا بعد شهر مثلا بحسب المال»؛ بحسب نتیجه می‌فرمایند فرقی بین اینها نیست، فرقی بین تعلیق به مجیء شهر، از یک طرف بگوید «إذا جاء رأس الشهر فأنت وکیلی» یا بگوید «أنت وکیلی، اما تا سر ماه نیامده تصرف نکن»، می‌گوید بحسب مآل و بحسب نتیجه بین اینها فرقی وجود ندارد. «بل ما نجد لوجود التوکیل منجزا الان مع المنع عن التصرف فائدة»؛ همانجا که شما می‌گویید الان وکالت است، اما تصرفش بعد از یک ماه است. تا قبل از یک ماه چه فایده‌ای بر این وکالت مترتّب است؟

پنجم؛ «حقیقت وکالت اذن است» و در موارد دیگر، خود اذن تعلیق بردار است. می‌گوییم اگر وضو داری اجازه می‌دهم در مسجد بیایی، اگر وضو داری اجازه میدهم در این درس شرکت کنی. إذن را معلق کنیم بر یک امری. همه گفته‌اند مانعی ندارد. این نکته هم که اذن هم یک امر ایقاعی است، همه گفته‌اند مانعی ندارد اذن را معلق کنید.

ششم؛ «ما مانعی از تعلیق نمی‌بینیم». می‌فرماید تمام اینها دلیل بر جواز تعلیق است. بعد دو مؤید آورده است؛ مویّد اوّل: «و یؤیده عدم ظهور فرق کثیر فی المآل بین ما صوّرناه من المجوّزات مثل التوقیت، و ذکر الشرط و المنع إلا بعد کذا و بین التعلیق»؛ می‌گوید جایی که بگویید «وکلتُک» و شرط کنید که روز جمعه تصرف کنی، یا بگوید «إن کان الیوم یوم الجمعة فأنت وکیلی»، می‌گوید بین توقیت، شرط صفت، و منع از تصرّف، و تعلیق عقد، در مآل و نتیجه فرقی نیست. این مؤید اول محقق اردبیلی(ره) است.

مؤید دوم این است؛ «و یؤیّده أیضا جواز التعلیق فی العقود الجائزة مثل القراض»؛ در مضاربه بگوییم من این پول را به شما می‌دهم، بشرط اینکه در این تجارت معین شما مصرف کنید. بعد در آخر می‌گوید «و الظاهر أن لا دلیل لهم علیه إلا الاجماع المنقول فی التذکرة کما تقدم مع عدم ظهور خلافه و سیجیء ما فی الاجماع»؛ بعدا در اجماع هم خدشه می‌کند. از این کلام محقق اردبیلی(ره) نکات زیادی استفاده می‌شود که أوّلا ایشان مخالف بطلان تعلیق است.

اینکه برخی از بزرگان از جمله محقق خوئی(ره) فرموده‌اند محقق اردبیلی(ره) تأمل دارند، خیر، بلکه بالاتر از تأمل است. پنج شش دلیل آورده است، در بحث وکالت، مؤید آورده، اجماع را هم مورد مناقشه قرار داده است. این؛ تأمل نیست، بالاتر از تأمل است. برخی دیگر هم به تبع محقق خوئی(ره) یا از جای دیگر گفته اند کلام محقق اردبیلی(ره) بالاتر از تأمل است و ایشان مخالف است. ثانیا ایشان تصریح می‌کند در عقود جایز هیچ اشکالی ندارد، و می‌خواهد بگوید این اجماعی است. ثالثا عمده حرف محقق اردبیلی(ره) این است که اگر دو چیز بالمآل و بالنتیجه یکی شد، ما باید بگوییم این حکم واحد دارد، که خود همین خیلی حرف دارد. مرحوم شیخ(ره) هم در مکاسب چهار پنج دلیل آورده، دیگران هم مطرح کرده‌اند. اولین دلیل که شاید هم مهمترین دلیل باشد، اجماع است.

در حالی که خیلی از قضایا و مصائبی که برای حضرت زهرا(س) پیش آمده، هم اصل مصیبت و هم شدت مصیبت، در کتب خود اهل سنت آمده است. راجع به قضیه فدک و آن برخوردی که خلیفه اول با حضرت زهرا(س) کرد، این قابل انکار نیست. شیعه نقل کرده، اهل سنت هم نقل کرده است. حالا ما کاری به بحث فقهی‌ای که ابوبکر کرد نداریم، که چقدر غیر فقیهانه و غیر عالمانه استدلال کرد که امیرالمؤمنین(ع) به او فرمود اگر کسی یک مالی داشته باشد و بر آن مال ید دارد، آیا تو از آن کسی که ید دارد مطالبه دلیل می‌کنی یا از آن کسی که علیه او ادعا می‌کند؟!! تمام عقلای عالم می‌گویند اگر کسی در یک خانه‌ای نشسته، ید دارد، نمی‌شود برویم به او بگوییم تو از کجا می‌گویی این خانه مال توست؟ بله، اگر کسی ادعایی بر خلاف آن داشت، او باید بر ادعایش دلیل بیاورد.

حضرت امیر(ع) به ابوبکر فرمود تو از فاطمه زهرا(س) که سه سال در زمان پیامبر(ص) بر فدک ید داشته، مأمورین و افرادی داشته که آنجا زراعت می‌کردند، کار می‌کردند، حتی نکته مهم این است که محصول فدک وقتی بدست می‌آمد اینطور نبوده که حضرت زهرا(س) خدمت پیامبر(ص) بیاورد و بگوید این در اختیار شماست، و شما نظر دهید، بلکه خودش تصرف می‌کرد، اکثر آن را هم به فقرا می‌داد. پس بر آن ید داشته است. برای چه تو بعنوان خلیفه اول به حضرت زهرا(س) می‌گویی که برو دلیل بیاور؟ تو باید دلیل و شاهد بیاوری بر اینکه این فدک مال توست. آورده‌اند که «أم ایمن» -که ام ایمن از کسانی است که خود اهل سنت تصریح کرده‌اند که پیغمبر(ص) فرمود هرکس می‌خواهد یکی از اهل بهشت، یک زنی از زنان اهل بهشت را به او معرفی کنم، ام ایمن است، یعنی دروغ نمی‌گوید- آمد شهادت داد که فدک از حضرت زهرا(س) است، اما فایده نداشت. اگر هزاران نفر هم شهادت می‌دادند باز قبول نمی‌کردند. این مصیبت که مسلّم است بر حضرت وارد شده است.

نه اینکه حالا یک مالی از اهلبیت گرفته شود. بلکه خُرد کردن شخصیت حضرت زهرا(س) و اهانت کردن به ایشان، از هزار پشت درب ماندن و آتش زدن درب، بالاتر است. امام(رض) فرمودند که من بر شهادت مرحوم بهشتی(ره) خیلی تأسف نمی‌خورم، آنچه که بر آن تأسف می‌خورم، بر مظلومیتش است. اینکه حضرت زهرا(س) مجبور شود بیاید مسجد خطبه بخواند و بخواهد حقش را بگیرد، خطبه حضرت زهرا(س) را همه مورخین نوشته‌اند، آن که اختصاص به شیعه ندارد، آیا این مهمتر است یا اینکه پشت درب خانه ماندن حضرت؟؟ به نظر من این خیلی مهمتر است که دختر پیامبر(ع) را با آن همه سفارشها و مقاماتی که پیامبر(ص) برای حضرت و تعابیر بسیار عجیبی که برای حضرت زهرا(س) فرموده بود، بعد از سه روز از فوت پیامبر(ص) این قضایا اتفاق بیفتد.

نکته مهمّ این است که نگذاشتند یک ماه، دو ماه، سه یا چهار ماه بگذرد، بلکه بعد از سه روز انگار آن موقع در اسلام هیچ کاری نبود جز اینکه بروند فدک را از اینها بگیرند. آن وقت آنچه در آن مجله نوشته شده بود؛ وقتی این جمله را والد راحل ما(رض) دیدند، بقدری متأثر شدند که فرمودند من پشت این جمله، نقشه‌های فراوانی را می‌بینم. امروز راجع به حضرت زهرا(س) می‌گویند افسانه‌ی شهادت، فردا راجع به امیرالمؤمنین(ع) می‌گویند افسانه شهادت، و راجع به سیدالشهدا(ع) می‌گویند افسانه عاشورا. و اتفاقا همین را هم گفتند. من أصلا یاد ندارم که ایشان یک وقت صحبتی کرده باشد، پیامی داده باشد و به من بدهند و بگویند به روزنامه بده منتشر کنند؛ یا به تلویزیون بگو بخوانند. اما زمانی که این نوشته منتشر شد، هر سال که نزدیک ایام فاطمیه می‌شد، والد ما(ره) یک اعلامیه بسیار محکمی را صادر می‌کردند، و به من می‌فرمودند به آقای مسؤل صدا و سیمای تهران زنگ بزن بگو حتما باید این اطلاعیه خوانده شود، به همه ائمه جمعه این اطلاعیه را بفرستید.

یعنی ایشان در این مسئله أصلا قرار نداشت و می‌فرمود من دارم پشت صحنه را می‌بینم که چه چیزهایی را دارند طراحی می‌کنند. در عین اینکه خود ایشان هم به تبع استادشان مرحوم بروجردی(ره) و امام(رض) از منادیان وحدت بودند، امّا می‌فرمود اینها را ما نباید مخلوط کنیم، ما حقایق را و آنچه که مربوط به اساس اعتقادات ماست می‌گوییم. ما از یک اهانت بسیار ضعیف اهل سنت نادان نمی‌توانیم بگذریم. مگر می‌شود انسان بگذرد که حضرت زهرا(س) برای إحقاق حقّش مجبور شود خطبه بخواند، به حضرت زهرا(س) بگویند حرف تو را قبول نمی‌کنیم برو شاهد بیاور.

واقعا چقدر برای کسی مثل این شخص و این شخصیت سخت است؟ تأمل در آن خیلی سخت است. واقعا اگر تا قیامت شیعه برای همین جهت عزاداری کند جا دارد. شما ببینید؛ انقلاب ما را، یک اهانت به امام(ره) ایجاد کرد. در روزنامه به امام توهین کردند، انقلاب اینچنینی شد، باید هم می‌شد. آیا برای این مصیبت که حق أمیرالمؤمنین(ع) را غصب کردند و به حضرت اهانت کردند و جوّ را طوری کردند که حضرت زهرا(س) به هر کسی می‌گفت تو که روز غدیر بودی، اما حاضر نبودند شهادت دهند. چقدر سخت بود!!! واقعا من گاهی مواقع که تصور می‌کنم، با تصوّر این قضایا، دیگر نیازی به مصیبتهای دیگر نیست. أصلا این خودش برای انسان تأسف آور است. لذا خیلی باید ایام فاطمیه را اهمیت بدهید. بسیار اهمیت بدهید. در مجالس روضه شرکت کنید، مردم را ترغیب کنید بر اینکه هر کس در خانه خودش پرچم عزا داشته باشد و باید فاطمیه را مثل عاشورا إحیا کنیم. من به شما عرض کنم وقتی این قضایا اتفاق افتاد، خود ما خبردار شدیم که عالِم آنها گفته بودند که ما دنبال چه بودیم و چه شد!! پشیمان شده بودند از آن کاری که کرده بودند و باید هم پشیمان شوند. إن‌شاءالله که همه ما مورد عنایت آن بی بی(سلام‌الله‌علیها) قرار بگیریم.

و صلی الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین.