موضوع: برائت
تاریخ جلسه : ۱۳۸۸/۸/۱۰
شماره جلسه : ۲۲
-
ادامه جواب از اشکال مرحوم آخوند بر دلیل اول
-
جلسه ۱
-
جلسه ۲
-
جلسه ۳
-
جلسه ۴
-
جلسه ۵
-
جلسه ۶
-
جلسه ۷
-
جلسه ۸
-
جلسه ۹
-
جلسه ۱۰
-
جلسه ۱۱
-
جلسه ۱۲
-
جلسه ۱۳
-
جلسه ۱۴
-
جلسه ۱۵
-
جلسه ۱۶
-
جلسه ۱۷
-
جلسه ۱۸
-
جلسه ۱۹
-
جلسه ۲۰
-
جلسه ۲۱
-
جلسه ۲۲
-
جلسه ۲۳
-
جلسه ۲۴
-
جلسه ۲۵
-
جلسه ۲۶
-
جلسه ۲۷
-
جلسه ۲۸
-
جلسه ۲۹
-
جلسه ۳۰
-
جلسه ۳۱
-
جلسه ۳۲
-
جلسه ۳۳
-
جلسه ۳۴
-
جلسه ۳۵
-
جلسه ۳۶
-
جلسه ۳۷
-
جلسه ۳۸
-
جلسه ۳۹
-
جلسه ۴۰
-
جلسه ۴۱
-
جلسه ۴۲
-
جلسه ۴۳
-
جلسه ۴۴
-
جلسه ۴۵
-
جلسه ۴۶
-
جلسه ۴۷
-
جلسه ۴۸
-
جلسه ۴۹
-
جلسه ۵۰
-
جلسه ۵۱
-
جلسه ۵۲
-
جلسه ۵۳
-
جلسه ۵۴
-
جلسه ۵۵
-
جلسه ۵۶
-
جلسه ۵۷
-
جلسه ۵۸
-
جلسه ۵۹
-
جلسه ۶۰
-
جلسه ۶۱
-
جلسه ۶۲
-
جلسه ۶۳
-
جلسه ۶۴
-
جلسه ۶۵
-
جلسه ۶۶
-
جلسه ۶۷
-
جلسه ۶۸
-
جلسه ۶۹
-
جلسه ۷۰
-
جلسه ۷۱
-
جلسه ۷۲
-
جلسه ۷۳
-
جلسه ۷۴
-
جلسه ۷۵
-
جلسه ۷۶
-
جلسه ۷۷
-
جلسه ۷۸
-
جلسه ۷۹
-
جلسه ۸۰
-
جلسه ۸۱
-
جلسه ۸۲
-
جلسه ۸۳
-
جلسه ۸۴
-
جلسه ۸۵
-
جلسه ۸۶
-
جلسه ۸۷
-
جلسه ۸۸
-
جلسه ۸۹
-
جلسه ۹۰
-
جلسه ۹۱
-
جلسه ۹۲
-
جلسه ۹۳
-
جلسه ۹۴
-
جلسه ۹۵
-
جلسه ۹۶
-
جلسه ۹۷
-
جلسه ۹۸
-
جلسه ۹۹
-
جلسه ۱۰۰
-
جلسه ۱۰۱
-
جلسه ۱۰۲
-
جلسه ۱۰۳
-
جلسه ۱۰۴
-
جلسه ۱۰۵
-
جلسه ۱۰۶
-
جلسه ۱۰۷
-
جلسه ۱۰۸
-
جلسه ۱۰۹
-
جلسه ۱۱۰
-
جلسه ۱۱۱
-
جلسه ۱۱۲
-
جلسه ۱۱۳
-
جلسه ۱۱۴
-
جلسه ۱۱۵
-
جلسه ۱۱۶
-
جلسه ۱۱۷
-
جلسه ۱۱۸
-
جلسه ۱۱۹
-
جلسه ۱۲۰
-
جلسه ۱۲۱
-
جلسه ۱۲۲
-
جلسه ۱۲۳
-
جلسه ۱۲۴
-
جلسه ۱۲۵
-
جلسه ۱۲۶
-
جلسه ۱۲۷
-
جلسه ۱۲۸
-
جلسه ۱۲۹
-
جلسه ۱۳۰
-
جلسه ۱۳۱
-
جلسه ۱۳۲
-
جلسه ۱۳۳
-
جلسه ۱۳۴
-
جلسه ۱۳۵
-
جلسه ۱۳۶
-
جلسه ۱۳۷
-
جلسه ۱۳۸
-
جلسه ۱۳۹
-
جلسه ۱۴۰
-
جلسه ۱۴۱
-
جلسه ۱۴۲
-
جلسه ۱۴۳
-
جلسه ۱۴۴
-
جلسه ۱۴۵
-
جلسه ۱۴۶
-
جلسه ۱۴۷
-
جلسه ۱۴۸
-
جلسه ۱۴۹
-
جلسه ۱۵۰
-
جلسه ۱۵۱
-
جلسه ۱۵۲
-
جلسه ۱۵۳
-
جلسه ۱۵۴
-
جلسه ۱۵۵
-
جلسه ۱۵۶
-
جلسه ۱۵۷
-
جلسه ۱۵۸
-
جلسه ۱۵۹
-
جلسه ۱۶۰
-
جلسه ۱۶۱
-
جلسه ۱۶۲
-
جلسه ۱۶۳
-
جلسه ۱۶۴
-
جلسه ۱۶۵
-
جلسه ۱۶۶
-
جلسه ۱۶۷
-
جلسه ۱۶۸
-
جلسه ۱۶۹
-
جلسه ۱۷۰
-
جلسه ۱۷۱
-
جلسه ۱۷۲
-
جلسه ۱۷۳
-
جلسه ۱۷۴
-
جلسه ۱۷۵
-
جلسه ۱۷۶
-
جلسه ۱۷۷
-
جلسه ۱۷۸
-
جلسه ۱۷۹
-
جلسه ۱۸۰
-
جلسه ۱۸۱
-
جلسه ۱۸۲
-
جلسه ۱۸۳
-
جلسه ۱۸۴
-
جلسه ۱۸۵
-
جلسه ۱۸۶
-
جلسه ۱۸۷
-
جلسه ۱۸۸
-
جلسه ۱۸۹
-
جلسه ۱۹۰
-
جلسه ۱۹۱
-
جلسه ۱۹۲
-
جلسه ۱۹۳
-
جلسه ۱۹۴
-
جلسه ۱۹۵
-
جلسه ۱۹۶
-
جلسه ۱۹۷
-
جلسه ۱۹۸
-
جلسه ۱۹۹
-
جلسه ۲۰۰
-
جلسه ۲۰۱
-
جلسه ۲۰۲
-
جلسه ۲۰۳
-
جلسه ۲۰۴
-
جلسه ۲۰۵
-
جلسه ۲۰۷
-
جلسه ۲۰۹
-
جلسه ۲۱۰
-
جلسه ۲۱۱
-
جلسه ۲۱۲
-
جلسه ۲۱۳
-
جلسه ۲۱۴
-
جلسه ۲۱۵
-
جلسه ۲۱۶
-
جلسه ۲۱۷
-
جلسه ۲۱۸
-
جلسه ۲۱۹
-
جلسه ۲۲۰
-
جلسه ۲۲۱
-
جلسه ۲۲۲
-
جلسه ۲۲۳
-
جلسه ۲۲۴
-
جلسه ۲۲۴
بسم الله الرّحمن الرّحيم
الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمد و آله الطاهرين
کلام مرحوم محقق اصفهانی در اشکال به جواب مرحوم آخوند
نکته دومی هم در کلام مرحوم اصفهانی آمده و میفرماید: مع أنّ المجتهد إنّما یذهب إلی البرائة نظراً إلی أنّه غیر عامل للحرام الفعلی وغیر فاعل لما یستحق علیه الذمّ ؛ مجتهد برائتی میشود با این دید که وقتی برائت جاری کرد، دو اثر بر آن بار میشود؛ یک اثر اینکه میگوید من با اجرای برائت مرتکب حرام بالفعل نمیشوم؛ «غیر عامل للحرام الفعلی» و اثر دوم برائت این است که میگوید من با اجرای برائت، استحقاق مذمت ندارم؛ فاعلی که مستحق مذمّت باشد هم نیست. به عبارت دیگر، میفرماید: برائتی نمیگوید من برائت را جاری میکنم هرچند به حسب واقع فاعل حرامی بشوم، و هرچند استحقاق مذمّت و عقوبت داشته باشم. این بیان دوم مرحوم اصفهانی تقریباً نزدیک به همان جوابی است که ما از کلام مرحوم امام بیان نمودیم و عرض کردیم محلّ دعوای برائتی بر محور استحقاق و عدم استحقاق میچرخد؛ برائتی میگوید من با اجرای برائت خیال خودم را از عقاب و استحقاق عقاب و استحقاق مذمت راحت میکنم. اما در جواب اول ایشان تأمل است؛ برای اینکه خود ایشان مسئله منجزیت و معذریت را مطرح میکند؛ و منجزیت و معذریت مسئلهی ثواب و عقاب است، و به مسئلهی ثواب و عقاب منتهی میشود. این کلام مرحوم اصفهانی بود که برای تکمیل بحث ذکر نمودیم.
بررسی دیگر اشکالات وارده بر جواب مرحوم آخوند
چند جواب دیگر برای اشکال مرحوم آخوند وجود دارد. یکی این است که ما اجماع داریم هرجا فعلیت منتفی بود، استحقاق هم منتفی است. مرحوم آخوند به برائتیها اشکال میکند که آیه دالّ بر نفی فعلیت است اما دالّ بر نفی استحقاق نیست، ما میگوئیم عیبی ندارد و به این آیه، اجماعی را ضمیمه میکنیم؛ با انضمام این اجماع، ادعای خودمان را مطرح میکنیم. و آن اجماع این است که اگر فعلیت منتفی شد، استحقاق هم منتفی است. حال، سؤال این است که آیا این جواب درست است؟ یک جواب سادهای از این مطلب عرض میکنم؛ و آن این است که این اجماع تعبدی نیست؛ چون استحقاق و عدم استحقاق یک امر عقلی است، و اجماع در احکام شرعیه تعبدیه جریان دارد. بنابراین، اجماع بر عدم استحقاق، اجماع بر حکم عقلی است و اجماع تعبدی نیست؛ لذا، به درد نمیخورد؛ چرا که متعلّق اجماع اصطلاحی باید یک حکم تعبّدی شرعی باشد؛ چون با این اجماع میخواهیم قول معصوم(علیه السلام) را کشف کنیم و قول معصوم هم در دایره تشریع است؛ و در دایره تکوین معنا ندارد.جواب سوم از اصل اشکال مرحوم آخوند این است که اصلاً عادت خداوند تبارک و تعالی بر این نیست که عذاب بالفعل نباشد اما استحقاق باشد؛ و منّتاً و تفضّلاً این فعلیت را بردارد. به عبارت دیگر، خداوند تبارک و تعالی جایی که استحقاق هست گاهی عذاب میکند، قد یعفوا عن المذنبین وقد یعذّبوهم ، اما اینطور نیست که هرجا استحقاق باشد تفضلاً هیچ کس عذاب نشود. پس، جایی که عذاب نیست، حتماً باید بگوئیم استحقاق هم نیست. این مطلب را از اینجا میآوریم که اگر خداوند تبارک و تعالی چنین عادتی داشته باشد و بگوید هرجا استحقاق باشد تفضلاً و منّتاً عذاب نمیکنم، موجب تجرّی عباد بر معصیت میشود. معنایش این است که خداوند راه را برای معصیت باز کند. پس، در نتیجه از آیه استفاده میکنیم که دلالت بر عدم استحقاق دارد؛ یعنی وقتی آیه دلالت بر عدم فعلیت عذاب دارد، از عدم فعلیت، عدم استحقاق را استفاده میکنیم. تکمیل این جواب آن است که خداوند در قرآن کریم میفرماید: (وَمَا کَانَ ٱللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِیهِمْ) پیامبر! وقتی که تو در میان این مردم هستی خدا آنها را عذاب نمیکند. این آیه از باب امتنان است؛ یعنی اینها استحقاق عقاب دارند، اما وجوب مبارک پیامبر مانع از این است که خداوند عذاب کند. این آیه دلالت بر نفی فعلیت دارد به این قرینه که خدا در مقام اکرام به پیامبر است. در معالم خواندید که استناد به وجود مانع جایی درست است که مقتضی موجود باشد و در غیر این صورت معنا ندارد؛ مثال سادهای که میزنند این است که میگویند این چراغ چرا روشن نمیشود؟
نظری ثبت نشده است .