چون اول سال تحصيلي است، من يك نكته‌‌‏اى را که بعضى از آقايان هم تذكر دادند که راجع به شيوه بحثى و درسى است كه نكته مهمى است عرض کنم. ببينيد آقايان! بحث، بحث خارج است؛ بحث خارج معنايش اين است كه شما رسائل را با دقت تمام كرديد، كفايتين را با دقت تمام كرديد، حالا آمديد مى‌‌خواهيد حرف نهايى را بزنيم و بگوييم که حالا اين همه حرفها كدام صحيح است. چند نكته را اگر رعايت نفرماييد مى‌‌شود گفت كه فقط وقت خودتان را يك مقدارى مشغول كرده ايد و نتيجه كافى نگرفتيد.

نكته اول اين است كه قبل از درس حتماً آن مطالبى را كه ما ارجاع مى‌‌دهيم برويد ببينيد. الان در اين بحث مى‌‌گوييم آقا كلام شيخ را ببينيد، كلام مرحوم آخوند را ببينيد، روز شنبه آقايان بايد ديده باشند و به دنبال اين باشيد كه ما چه حرف تازه‏اى براى شما داريم.درس خوب، درس قوى، درسي است كه يك مطلب دقيقى را گوينده بتواند ارايه بدهد؛ حالا گوينده يا مال خودش باشد مطلب يا از يك بزرگى و از يك استادى استفاده كرده بعنوان دقيقترين نكته ي در بحث به شما ارايه بدهد.

من اين نكته را عرض كنم امسال دهمين سال تدريس اصولمان هست، اصول را مى‌‌شود چهار پنج سال سريع گفت و هيچ حاصلی هم ندارد، شايد در حد همان كفايه باشد، ولى شما الان مى‌‌خواهيد عمرى را صرف كنيد، مي خواهيداستنباط كنيد، در كل فقه، وقتى مى‌‌خواهيد استنباط كنيد اگر از اول يك ابن قبه‏‌‌اى بيايد جلوى شما بگويد اصلاً تعبد به ظنون امكان ندارد، تمام اين روايات را بايد بگذاريد كنار! اين كه نمى‌‌شود، مگر كسى بگويد من اين روايات را قطعى الصدور مى‌‌دانم (ادعاى اخبارى‌‌‏ها) و الا كسى كه غالباً هم قطعى نمى‌‌داند چطورى مى‌‌خواهد به اينها عمل بكند؟

شما بايد خيلى دقيق آنچه كه در اصول مطرح شده خيلى با دقت دنبال كنيد بحث اجتهاد يك بحث آسانى نيست، واقعاً مشكل است، بزرگان نقل مى‌‌كردند كه اساتيد ما از مشايخ خودشان و از اساتيد خودشان نقل مى‌‌كردند كه اجتهاد بمنزله اين است كه انسان يك كوهى را بخواهد با سوزن شروع كند به تراشيدن، حوصله مى‌‌خواهد، صبر مى‌‌خواهد، استقامت مى‌‌خواهد، پشتكار مى‌‌خواهد، اينطور نيست كه حالا دوتا مطلب را آدم ياد بگيرد بگويد من مجتهدم شدم تمام شد.

لذا خيلى بايد دقت كنيد وقت خودتان را هدر ندهيد، با برنامه كار كنيد، يعنى در هر درسى كه مى‌‌خواهيد حضور پيدا كنيد اولاً ببينيد اين درس مفيد است يا مفيد نيست، اين درس اگر تكرار آن كتاب‏هاى اصولى كه الان در حوزه هم فراوان است باشد فايده ندارد، شما هم مى‌‌توانيد الان مصباح الاصول را يك دوره مباحثه كنيد شايد از خيلى از درس‏هاى موجود نفعش براى شما بيشتر باشد. از همان موقعى كه ما مى‌‌خواستيم خارج اصول را بخوانيم يكى از راه‏هاى كه به آن رسيديم آخر الامر همين بود كه بياييم فوائد الاصول مرحوم نائينى را از اول تا آخر يك دور مباحثه كنيم، ديديم خيلى قويتر از بسيارى از درسهاست. درسى را برويد كه واقعاً برایتان مطلبى را حلاجى کند، تحقيق شود، ذهن شما را نسبت به آن مطلب روشن كند و پيش مطالعه حتماً داشته باشيد، اصلاً وقتى گوينده در درس حرف مى‌‌زند نبايد مجال بدهيد، بايد روى كلمه به كلمه شما بتوانيد حرف بزنيد. پس يكى اينكه حتماً پيش مطالعه بكنيد.

نکته دوم اگر مباحثه نداشته باشيد فايده ندارد. متأسفانه اين روزها مباحثه در حوزه دارد كم رنگ مى‌‌شود. قوت نظام آموزشى ما به مباحثه است، كليد اجتهاد مباحثه است، يعنى با مباحثه است كه آرام آرام ذهن شما آماده مى‌‌شود براى اينكه نظرياتى ازش فوران كند، مباحثه را حتماً داشته باشيد.حالا مباحثه‌‌ي خيلى خوب اين است كه آدم يك كسى قويتر از خودش گير بياورد و با او مباحثه بكند، نشد يك كسى هم سطح خودش، نشد يك كسى كمتر از خودش باشد كه اقلاً همين درسى كه امروز گفته مى‌‌شود بگويد آقا من مى‌‌خواهم يك بار براى شما بيان كنم بالاخره شما يك روزى مى‌‌خواهيد استنباط كنيد، يك روزى مى‌‌خواهيد درس بدهيد، اينها براى شما خيلى راحت مى‌‌شود اگر هر روز مباحثه داشته باشيد، اما اگر مباحثه نداشته باشيد نه مطلب برايتان روشن است و نه قدرت اين را داريد كه آينده دنبال كنيد مطالب را.

نكته سوم اين است كه آنچه كه ما مى‌‌گوييم و ارجاع مى‌‌دهيم، امروز ميگوييم آقا انوار الهداية امام اين مطلب را دارد برويد آن مطلب را پيدا كنيد، حتى اگر من يك بسم الله الرحمن الرحيم را از انوار الهداية نقل كردم مراجعه كنيد، مراجعه براى انسان تازه‏‌‌هایي را ايجاد مى‌‌كند.شايد شما يك نكته‌‌‏اى را استفاده كنيد كه به ذهن خود من نرسيده باشد، اين خيلى امر طبيعى است زياد هم واقع شده است. حتماً مراجعه كنيد اگر ما مى‌‌گوييم امام بر مرحوم نائينى اشكال دارد ما اشكال را بيان كرديم شما ببينيد ما چطور بيان كرديم؛ انوار الهداية را بگذاريد جلوى تان سطر به سطر و كلمه به كلمه ببينيد، اصلاً ما دقيق گفتيم يا نه!

من اين نكته را هم عرض كنم ما اگر بخواهيم همه نكات همه كتاب‏ها را بخواهيم مطرح كنيم نمى‌‌توانيم، وقت اجازه نمى‌‌دهد سعى مى‌‌كنيم آن نكات مهمه كه در تحقيق يك مطلبى دخالت دارد بيان كنيم.بنابر اين، نكته سوم اين است كه آقايان به آن مداركى كه ما ارجاع مى‌‌دهيم كه من مقيد هستم جلد كتاب و صفحه كتاب را هم بگويم؛ اينطور چيزها در اصول يعنى در درس‏هاى اساتيد ما نبود مى‌‌گفتند نائينى اين را گفته بايد خودمان مى‌‌رفتيم دنبال مى‌‌كرديم نائينى در كجا اين مطلب گفته است. بنابر اين، حالا صفحه را مى‌‌گوييم، جلد را مى‌‌گوييم مشخص هست كه كجا بايد مراجعه كنيد، كتاب هم در دسترستان هست. على أى حال از وقتتان استفاده كنيد من چهارشنبه‌‌‏ها اگر موفق شوم يك حديث اخلاقى مي خوانيم، تذكر اخلاقى مهم من در اين هفته ي اول سال تحصيلى اين است كه براى وقت مان برنامه ريزى كنيم، از وقت مان كمال استفاده را بكنيم اين بحث «امكان تعبد به ظن» را الان خودتان در دفترتان يك صفحه، دو صفحه بنويسيد بعد هم نظر خودتان را بنويسيد بگوييد به نظر من از اين چهار امكان، اين نوع امکان درست است. حالا پنج سال ديگر به همين بحث مراجعه مى‌‌كنيد قويتر و دقيقتر هستيد ولى يك مجموعه‏‌‌اى را در اختيار داريد.