خمس، انفال، فيء در قرآن کريم
از خصوصیات و ویژگیهای قرآن کریم، جامعیت آن است. در این کتاب، آیات متعدد و فراوانی وجود دارد که فقهاء در کتب فقهی به آن استدلال نمودهاند. از این آیات، در میان اهل فن، به «آیات الاحکام» تعبیر میشود.
مباحثی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است به قرار زیر است :
ملاك و ضابطه در آيات الأحكام، تاريخ و روش نگارش «آيات الأحكام»
فايده و آثار بحث مستقل از «آيات الأحكام»
بررسي آيات خمس
ديدگاه شیعه و اهل سنّت در موارد وجوب خمس
بررسي مصارف خمس
کیفیت تقسیم خمس
انفال در روايات و فقه شيعه
علّت پرداخت خمس به فقيه جامع الشرائط در زمان غيبت
- پيش گفتار۵
- اهمیت و ضرورت موضوع۷
- بخش اوّل: کليات و نکات مقدّماتی۹
- نكته اوّل: ملاك و ضابطه در آيات الأحكام۱۱
- 1. آيه 105 سوره نساء۱۲
- 2. آيه 79 سوره واقعه۱۳
- ملاک يکم: در مقام بيان حکم فقهي بودن۱۴
- نمونه اوّل: آيه 8 سوره مائده۱۵
- نمونه دوم: آيات آمره به تقوا۱۷
- ملاک دوم: داشتن متعلّق خاص۱۸
- نكته دوم: تاريخ نگارش «آيات الأحكام»۱۹
- نكته سوم: روش نگارش «آيات الأحكام»۲۱
- 1. روش ترتيب سورهها۲۱
- 2. روش ترتيب ابواب فقهي۲۱
- 3. روش موضوعي۲۱
- روش برگزيده۲۲
- نكته چهارم: فايده و آثار بحث مستقل از «آيات الأحكام»۲۲
- بخش دوم: بررسي آيات خمس۳۳
- 1. آيه 41 سوره انفال۳۸
- بررسي معناي غنيمت۳۸
- 1. تهافت بين معناي لغوي غنيمت و صدق آن بر غنائم جنگي۴۱
- 2. علّت اضافه شدن قيد به تعريف غنيمت توسط برخي از فقها۴۳
- 3. اعتبار قيود اضافه شده در کتاب المنجد۴۴
- نظر برگزيده در معناي «غنيمت»۴۴
- ادلّه اهل سنّت در انحصار غنيمت به غنائم جنگي۴۵
- دليل اوّل: سياق۴۵
- دليل دوم: استعمال لفظ غنيمت در غنائم جنگي در ديگر آيات قرآن۴۹
- بررسي آيات مشتمل بر واژه غنيمت و مشتقات آن۵۰
- 1 و 2. آيات 15 و 19 سورة فتح۵۰
- 3. آيه 20 سوره فتح۵۱
- 4. آيه 94 سوره نساء۵۲
- «غنيمت» در ساير استعمالات عرب۵۳
- «غنيمت» در «نهج البلاغه»۵۳
- واژه «غنمتم» در روايات۵۴
- دليل سوم اهل سنت: حقيقت شرعيه۵۶
- پاسخ دليل سوم اهل سنّت۵۶
- دليل چهارم اهل سنّت: استدلال به کلمة «من شيء» در آية شريفه۵۷
- پاسخ دليل چهارم اهل سنّت۵۸
- بيان ضابطه در آيه شريفه۵۹
- ديدگاه اهل سنّت در موارد وجوب خمس۶۰
- نظر محقّق اردبيلي در مورد «غنيمت»۶۳
- نكتة اوّل: عدم وجود قائل۶۳
- اشكال نكتة اول۶۴
- نكتة دوم: اجمال آيه شريفه۶۵
- اشكال نكتة دوم۶۵
- نكتة سوم: شاقّ بودن تکليف۶۷
- اشكال نكتة سوم۶۷
- نتيجة بحث در کلام محقق اردبيلي۶۸
- بررسي مصارف خمس۶۸
- 1ـ در مقام تقسيم يا ترتيب بودن آيه شريفه۶۹
- نيامدن لام جارّه بر سر «يتامي، مساکين، و ابن السبيل»۷۰
- اشکالات ترتيبي بودن آية شريفه۷۲
- اشكال اوّل: نياز به تقدير۷۲
- اشكال دوم: خلاف ظاهر بودن۷۳
- نتيجه۷۳
- نظر اهل سنّت در تقسيم و ترتيب۷۴
- تكميل مطلب۷۵
- بررسي معناي «ذي القربي»۷۶
- نظر فقهاي اماميه در مورد «ذي القربي»۷۷
- مفرد و يا جمع بودن «ذي القربي»۷۸
- ديدگاه مرحوم جزايري در کلمه «ذي القربي»۸۰
- مناقشه در ديدگاه مرحوم جزايري۸۰
- نتيجه۸۱
- «ذي القربي» در روايات۸۲
- الف) روايات دالّ بر اين كه مراد از «ذي القربي» امام معصوم(عليه السلام) است۸۲
- ب) روايات دالّ اين كه مراد از «ذي القربي» اقرباي پيامبرند۸۶
- جمع بين روايات۸۸
- بررسي اشکالات وارد بر نظر برگزيده در مورد «ذي القربي»۸۹
- مراد از «يتامي»، «مساكين» و «ابن السبيل» در آيه شريفه۹۲
- نظر اهل سنت۹۲
- نظر علماي اماميه۹۲
- معناي «يتيم»۹۳
- معناي «مسكين»۹۳
- معناي «ابن السبيل»۹۴
- ديدگاه علماي اماميه در مورد «يتامي»، «مساكين» و «ابن السبيل»۹۴
- 2ـ مقايسه آية زكات، آية خمس و آية انفال:۹۵
- «يتامي»، «مساكين» و «ابن السبيل» در روايات۹۸
- اعتبار فقر در «يتامي»۱۰۴
- بررسي روايات دالّ بر عدم اعتبار فقر در يتيم۱۰۸
- آیا عدالت در «يتامي، مساکين و ابن السبيل» معتبر است؟۱۱۳
- آیا ایمان و شیعه بودن در مستحقین خمس معتبر است؟۱۱۵
- ادلّه پنچگانه فقها در اشتراط ايمان۱۱۵
- دليل اوّل: اجماع۱۱۶
- دليل دوم: أصالة الاشتغال۱۱۶
- دليل سوم: روايت کرامت۱۱۷
- دليل چهارم: عوض بودن خمس از زکات۱۱۸
- دليل پنجم: روايات وارده در باب زکات۱۱۹
- کیفیت تقسیم خمس۱۲۲
- بررسي بسط، تسويه و استيعاب مصرف خمس در ميان مستحقّان۱۲۲
- ديدگاه فقها در مورد وجوب بسط و عدم آن۱۲۴
- عدم وجود قرينه بر معناي ملکيّت حرف لام۱۲۴
- دليل اوّل بر عدم وجوب بسط: نبود دليل۱۲۶
- دليل دوم بر عدم وجوب بسط: اجحاف۱۲۷
- دليل سوم بر عدم وجوب بسط: عسر و حرج۱۲۸
- دليل چهارم بر عدم وجوب بسط: کمي مصاديق ابنسبيل۱۲۹
- بررسي لزوم استيعاب در گروهها۱۳۰
- انحصار مصرف سهم سادات در گروههاي سهگانه۱۳۰
- آیة دوم:۱۳۳
- 2. آية اول سوره انفال۱۳۴
- 1. انفال چيست؟۱۳۵
- معناي لغوي «انفال»۱۳۵
- وجه ديگري در تسميه «انفال»۱۳۵
- نظر مفسّران دربارة «انفال»۱۳۶
- شأن نزول آية شريفه۱۳۷
- 2. آیا آیة اول سوره انفال به وسیلة آیة 41 از همین سوره نسخ شده است؟۱۴۰
- ديدگاه اهل سنّت۱۴۱
- نظر قرطبي در مورد نسخ۱۴۳
- بطلان نظرية نسخ۱۴۶
- دو قرينه بر بطلان نسخ۱۴۶
- مدلول آية اوّل و آية چهل و يکم سورة انفال۱۴۷
- بررسي آيه اوّل۱۴۷
- انفال در روايات و فقه شيعه۱۴۹
- نتيجه۱۵۳
- بررسي ارتباط آيه شصت و نهم سوره انفال با آيه يکم۱۵۳
- نظر مرحوم علامة طباطبايي در تفسير آيه 69۱۵۴
- اشکالات ديدگاه مرحوم علامه طباطبائي۱۵۵
- نتيجة بحث ارتباط آيات سهگانة سوره انفال۱۵۷
- آیة سوم:۱۵۹
- 3. آيه 177 سوره بقره۱۶۰
- مخاطبين آيه شريفه۱۶۰
- دلالت آيه بر وجوب خمس۱۶۲
- كلمات مفسّران در استفاده وجوب و عدم آن از آيه۱۶۴
- 1) استدلال فخر رازي بر «وجوب»۱۶۴
- 2) ديدگاه مرحوم طباطبايي يزدي بر «وجوب»۱۶۶
- 3) نظر مرحوم طبرسي بر «وجوب»۱۶۶
- 4) نظر مرحوم محقّق اردبيلي بر «عدم وجوب»۱۶۷
- اشكال ديدگاه مرحوم محقّق اردبيلي۱۶۷
- 5) نظر بيضاوي در استفاده «وجوب»۱۷۰
- برداشتهاي سه گانة وجوب۱۷۱
- مراد از «ذوي القربي» در آية شريفه۱۷۱
- آیة چهارم:۱۷۵
- 4. آيه دويست و شصت و هفتم سوره بقره۱۷۶
- شأن نزول آيه شريفه۱۷۶
- دلالت آيه شريفه بر وجوب۱۷۷
- بررسي دلالت آيه شريفه بر زکات واجب۱۷۸
- «انفاق» در لغت۱۷۹
- «انفاق» در قرآن۱۷۹
- 1و2) آيات دهم و يازدهم سوره ممتحنه۱۷۹
- 3) آيه ششم سوره طلاق۱۸۰
- 4) آيه دويست و هفتاد و چهارم سوره بقره۱۸۰
- اقوال مفسران در معناي «انفاق» در آيه 267 سوره بقره۱۸۱
- نظر مرحوم فاضل جواد۱۸۱
- ديدگاه مرحوم محقق اردبيلي۱۸۳
- نظرية اهل سنّت در خمس معادن۱۸۴
- نتيجه و جمعبندي مباحث۱۸۴
- احتمالات پنجگانه در آيه شريفه۱۸۵
- بررسي احتمال استحباب۱۸۵
- بررسي احتمال وجوب۱۸۷
- ديدگاه مرحوم استرآبادي۱۸۹
- بررسي يك نظريه۱۹۰
- آیة پنجم و ششم:۱۹۳
- 5 و 6) آيات ششم و هفتم سوره حشر۱۹۴
- بررسي واژگان آيه ششم۱۹۴
- ارتباط ميان آيه ششم و هفتم سوره حشر۱۹۷
- ديدگاه زمخشري۱۹۷
- ديدگاه مرحوم علاّمه طباطبايي۱۹۸
- مناقشه در ديدگاه مرحوم علامه طباطبايي۱۹۸
- اشکال مرحوم والد بر ديدگاه مرحوم علامه۱۹۸
- ديدگاه شيخ طوسي۱۹۹
- ديدگاه مرحوم محقّق اردبيلي۲۰۰
- احتمالات در مورد ارتباط ميان دو آيه شريفه۲۰۰
- ديدگاه مرحوم محقّق خويي۲۰۱
- ديدگاه والد معظّم و محقّق۲۰۴
- اشکالات وارد بر نظريه محقّق خوئي و مرحوم والد(ره)۲۰۵
- مؤيّد اتّحاد موضوع دو آيه۲۰۹
- خلاصه اشكالات تمسّك به روايت محمّد بن مسلم۲۱۰
- نتيجه و نظر برگزيده۲۱۰
- بررسي روايت مرفوعه احمد بن محمّد۲۱۲
- ديدگاه فاضل جواد در تفاوت دو آيه۲۱۴
- بررسي ديدگاه فخر رازي۲۱۵
- ارتباط آيات سوره حشر با آيه اوّل سوره انفال۲۱۶
- مقايسه آيه «انفال» و آيه «فيء»۲۱۶
- ارتباط آيه هشتم سوره حشر با آيات پيشين۲۱۷
- اشكالات احتمال اوّل و دوم۲۱۸
- ديدگاه علامه طباطبايي۲۱۹
- اشکال ديدگاه مرحوم علاّمه۲۲۰
- کلام قرطبي۲۲۱
- نتيجهگيري و جمعبندي۲۲۴
- چگونگي جمع ميان آيات سوره حشر و آيه اوّل سوره انفال۲۲۴
- ارتباط آيه هفتم سوره حشر با آيه 41 سوره انفال۲۲۵
- نكته پاياني۲۲۵
- استدلال فخر رازي۲۲۵
- واهي بودن استدلال فخر رازي۲۲۶
- بخش سوم: شبهات و پرسشها۲۲۷
- 1. چرا بین آیة خمس و آیة انفال تفاوت وجود دارد؟۲۲۹
- 2. عدم تناسب بين مقدار زکات و خمس۲۳۲
- 3. آیا اختصاص خمس به سادات موجب تبعیض و بیعدالتی نیست؟۲۳۵
- روايات وارده در بحث زکات۲۳۷
- تفاوت ميان زكات و خمس۲۳۸
- 4. آیا در زمان رسول خدا(ص) و ائمه از سود تجارت خمس دریافت میشد؟۲۳۹
- علّت پرداخت خمس به فقيه جامع الشرائط در زمان غيبت۲۵۰
- آیا در فقيه براي اخذ خمس اعلمیت معتبر است؟۲۵۲
- مصرف خمس بدون اجازه فقيه۲۵۳
- خاتمه: اشارهاي کوتاه به ماجراي فدك۲۵۵
- تعصّب و انكار حقايق۲۵۸
- نظريات مطرح در مورد فدک۲۶۱
- 1) عطيه بودن فدک۲۶۱
- 2) مسأله يد۲۶۱
- بررسي روايت حمّاد بنعثمان در مورد فدک۲۶۱
- بررسي سند روايت۲۶۵
- بررسي محتواي روايت۲۶۶
- شاهدي بر فدک از اهل بهشت۲۶۸
- تمرکز بر روي عنوان «ارث»۲۷۰
- خليفه اوّل و حديث جعلي۲۷۲
- ادامة بحث دلالت روايت۲۷۳
- جهل خليفه به احكام قضا۲۷۴
- اهمّيت فدك۲۷۴
- شنيعتر از غصب فدك۲۷۵
- احتجاج اميرمؤمنان علي(عليه السلام) با خليفه۲۷۶
- واكنش مردم۲۷۸
- عناد، تعصّب و انكار عصمت انبيا۲۷۸
- عذر بدتر از گناه۲۷۹
- بيتفاوتي پيامبر(ص) نسبت به بيت المال!۲۸۰
- عدم بيان روايت مجعول در ديگر شرايع۲۸۱
- اشکال ديگر روايت مجعول۲۸۱
- حضور فاطمه زهرا(عليها السلام) در مسجد پيامبر(ص)۲۸۲
- توطئه قتل علي(عليه السلام) توسط خليفة اوّل و دوم۲۸۲
- پايان توطئه قتل و خروج از نماز!۲۸۴
- پايان روايت۲۸۵
- فهرست منابع۲۸۷