آنچه که محل بحث است لقاح است، يعني يک نطفه و يک تخمک يا از زن و شوهر معمولي يا اجنبي و اجنبيه را باهم ترکيب کنند و ترکيب اين دو سبب بوجود آمدن يک نوزاد شود. در بحث تلقيح مصنوعي در دو جهت عمده بحث است؛

يک بحث از حيث جواز و عدم جواز خود تلقيح است، و يک بحث از حيث اين است که چه قائل به جواز يا عدم جواز باشيم بچه اي که متولد مي شود، از حيث اينکه فرزند کيست؟ پدر و مادر او چه کساني هستند؟ و ارث چگونه وجود دارد ؟ بحث دومي است كه مطرح مي شود. بحث سومي داريم که از آن به اهداء جنين تعبير مي کنند، در اهداء جنين، نطفه ی مرد و تخمک زن، که زن و شوهر شرعي هستند در رحم خود زن که همسر شرعي است لقاحش مشخص و محقق شده و بعد از آن چون رحم اين زن توانايي نگهداري اين بچه را ندارد اين را در رحم زن ديگر قرار مي دهند و از آن تعبير مي کنند به اجاره رحم يا رحم استيجاري، که بحث ديگري است . در بحث لقاح يک بحث اين است که فقط براي تقويت است، يک بحث خود لقاح است که آيا اين ترکيب جايز است يا نه ؟ و بحث سوم بعد از لقاح است، يعني بعد از تحقق پيدا کردن لقاح آيا اين جنين تکوّن يافته را مي شود در رحم کسي که همسر شرعي اين مرد نيست قرار دارد كه از آن به اجاره رحم تعبير مي کنند.

عمده بحث را در بحث لقاح مطرح مي کنيم. در بحث لقاح صور بسيار متعددي مي توان براي آن تصوير کرد که اجمالاً بعضي از شقوق آن را مي گويم . يک شق اين است که نطفه مرد را بوسيله ابزار در رحم زن خود قرار دهد. نطفه ی مرد را با ابزار و وسايل جديد بر مي دارند و در رحم زن خودش قرار مي دهند. دوم اينکه نطفه ی مرد را بر مي دارند در رحم زني که همسر او نيست قرار مي دهند.

سوم اين است که نطفه ی اين مرد را با تخمک زن از اول در يک دستگاه خارجي قرار مي دهند تا بچه متولد مي شود و اصلاً در رحم کسي قرار نمي دهند. اين سه صورت کلي است که وجود دارد . از طرفي گاهي تخمک زن خود شخص را مي گيرند و با نطفه ی مرد تلقيح مي کنند. گاهي زن اين شخص داراي تخمک نيست، تخمک زن ديگري را مي گيرند و با نطفهء اين مرد تلقيح مي کنند، يا در رحم زن خود يا در رحم زن ديگر قرار مي دهند، يعني همانطوري که از ناحيه نطفه صوري داريم از ناحيه تخمک هم صور متعددي داريم . گاهي اوقات اين نطفه مال مردي است که شناخته شده است، گاهي اوقات هم شناخته شده نيست، بانکهايي که وجود دارد به نام بانک مني که شناخته شده هم نيست، يکي از بحثهايي که مطرح مي شود اينكه مردي در زماني که حيات دارد نطفه خود را گرفته - کاري نداريم که از راه استمناء بوده و حرام بوده است - و در يک درجه خيلي زير صفر منجمد مي کند، مرد از دنيا مي رود، آيا در زماني که زن خود او در عدّه وفات است مي توانند نطفه را در رحم او قرار دهند يا نمي توانند؟

براي اين اصل دو دليل اقامه مي کنيم . دليل اول مذاق شارع است. در کلمات برخي از بزرگان گاهي چنين تعبير مي شود كه در باب نکاح و اولاد و وطي به شبهه و در باب دماء و فروج، مذاق شريعت بر احتياط است . ما مي گوييم اولا در اينکه آيا مذاق شريعت بر لزوم احتياط است يا بر رجحان احتياط يا کلماتشان اجمال دارد، به نظر مي رسد که اکثراً ظهور در رجحان دارد يعني ما وقتي کلمات فقها را مراجعه مي کنيم از آن وجوب احتياط را استفاده نمي کنيم، بله در همه جاي فقه احتياط رجحان دارد، اما در باب فروج و دماء و نکاح و اولاد اين احتياط آکد و شديدتر است، اما کسي تصريح به وجوب نکرده است.

مرحوم صاحب جواهر(قدس سره) در بعضي از تعابير مي فرمايد قاعده احتياط که در اين موارد قائل به وجوب آن نيستيم، بنابر اين استدلال به مذاق شرع اولا اجمال دارد و نمي دانيم که مقصودشان وجوب است يا احتياط. ثانياً اگر در کلمات تتبع كنيم عمدتاً مقصودشان رجحان شديد و آکد است، لذا اين دليل قابل استدلال نيست. علاوه بر اينکه اين مذاق شرع مستند به يک نصوص است و نمي تواند دليل جداگانه باشد .

و لذا مي فرمايد «و نحن نحتاط» اينجا شما مي گوييد که ائمه احتياط برايشان معنا ندارد و احتياط براي افراد جاهل است . بله آنها علم دارند اذا ارادوا، اما اگر اراده نکنند ممکن است در موضوعات موضوعي مشتبه شود که آيا اين خون است يا نه، وقتي اراده نکنند مثل مردم معمولي اند، بنابر اين نحن نحتاط ، يعني اگر ما باشيم احتياط مي کنيم، يعني قرينه است اين حکم اولي شرعي مولوي نيست اين حکم ارشادي است . قد يتوهم که امام روي تقيه اين را فرموده اند؟ اينجا اصلا بحث تقيه نيست اينکه «هو الفرج وامر الفرج شديد» اصلاً خود اهل سنت هم اين قاعده الزام را مي دانند که ما چنين قاعده اي داريم . اصلا جاي تقيه نيست . شايد شما از اين روايت نکات ديگري هم بتوانيد استفاده کنيد دنبال کنيد و ادامه بحث فردا.

و صلی الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین.