مرحوم ابن ادريس(ره) در کتاب سرائر مي فرمايد «وکذلک شعر الخنزير لا يجوز للانسان استعماله مع الاختيار» در حالت اختيار استعمالش جايز نيست «علي الصحيح من اقوال اصحابنا» قول صحيح در ميان اقوال اصحاب همين است «وان کان قد ذهب منهم قوم الي جواز استعماله» قومي - منظور سيد مرتضي است - گفته اند استعمالش جايز است «و تمسک بانه لا تحله الحياة» گفته اند روح در آن دميده نشده است «الا ان اخبارنا متواترة عن الائمة الاطهار، بتحريم استعماله» ما روايات متواتري داريم که استعمال اين را حرام کرده اند «والاحتياط يقتضي ذلک» احتياط هم همين اقتضا را دارد «فان اضطر الي استعماله فليستعمل منه ما لم يکن فيه دسم» اگر هم اضطرار به استعمال پيدا کرد بايد آنکه در آن روغن و چربي وجود ندارد الاستعماله ، و بعد ابن ادريس گفته چه کار کند؟

«بان يترکه في فخّار» فخّار کوره را مي گويند که در آن سفال درست مي کنند «و يجعله في النار فاذا ذهب دسمه، استعمله عند الضرورة» وقتي چربي آن رفت و خشک شد عند الضروره استعمال کند «و يغسل يده عند حضور الصلاة» حالا که دستش به موي خنزير خورده بشويد «علي ما وردت الاخباره بذلک» پس شيخ صدوق و شيخ طوسي و ابن ادريس(رحمهم الله) مي گويند استعمال شعر خنزير اختيارا جايز نيست، اگر اضطراري حاصل شد باز هم بايد آن را در فخّار قرار دهد تا خشک شود، بعد که خشک شد استفاده کند .

روايت دلالت دارد بر اينکه اصل استعمال شعر خنزير جايز است . مطلب دوم اينکه بر نجاست شعر آن هم دلالت دارد . نکته سوم که دلالت دارد اين است که اين «يعمل الحمائل»، يعني کارش اين است، يعني حمائل درست مي کند و مي فروشد، در مقابل يعمل اين است که بگوييم اين حمائل را فقط براي خود درست مي کند و اين را خودش مي خواهد استفاده کند، که اين از لفظ «يعمل» بعيد است.

مطلب چهارم  جواز بيع آن است، يعني اگر کسي از شعر خنزير حمائل درست کرد بر طبق اين روايت بعيش جايز است. نکته ديگر اين است که حالا اگر ما گفتيم «يعمل» نمي تواند قرينه بر بيع باشد، از راه ترک استفصال مي توانيم استفاده کنيم و بگوييم مي فرمايد «رجل من مواليک يعمل الحمائل قال اذا فرغ فليغسل يده»، امام نفروده که اين اگر براي خودش باشد مانعي ندارد و اگر بخواهد به ديگران بفروشد جايز نيست، اين ترک الاستفصالي که در کلام امام(ع) آمده است وجهي مي شود بر اينکه اين بيع جايز است. امام(رض) هم در کتاب مکاسب محرمه، جواز بيع شعر خنزير را از همين روايت استفاده کرده اند. نکته ديگر اين است که کلمه ضرورت و اينها وجود ندارد و اينکه اين براي او ضرورت دارد يا نه، وجود ندارد.

روايت دوم، حديث دوم و حديث چهارم همان باب است، که در يک سند آن «برد اسکاف» است، و در روايت و سند ديگر «سليمان اسکاف» است، که هم برد و هم سليمان تضعيف شده اند، و رواياتشان جزو روايات ضعاف است. امّا مرحوم محقق اردبيلي با توجه به جامع الرواتي که نوشته، در رجال بسيار مسلط بوده است و معمولا در سند روايات مناقشه مي کند، اما نسبت به برد و سليمان مناقشه نکرده است؛ روي اين جهت که اولا ابن ابي عمير از برد و سليمان روايت نقل مي کند، و ثانيا صفوان بن يحيي، که در رجال آمده لا يروي و لا يرسل الا ممن يوثق به ، از اينها نقل کرده است . اين از نظر سند اين روايت.

مضمونش هم شبيه به هم است؛ قال قلت لابي عبدالله(ع) اني رجل خرّاز ، من مردي هستم که شغلم خرازي است، و لا يستقيم عملنا الا بشعر الخنزير نخرز به ، يعني مواد کارما موي خنزير است، حضرت(ع) فرمود: قال خذ منه وبره فجعلها في فخارة ثم أوقد تحتها حتي يذهب دسمها ثم اعمل به، حضرت فرمودند اين وبر خنزير را بگير، در فخاره اي اوقد تحتها قرار بده، زيرش آتش روشن کند، بعد از آن استفاده کن. عرض کردم که سند اين روايت ضعيف است و آنهايي که آن مبنا را دارند که در روايتي که در سند آن اصحاب اجماع باشد ديگر نسبت به بعد آن کاري ندارند اين روايت را صحيح مي دانند - که اين بر خلاف تحقيق است، برخي قائلند اگر در سند روايت يکي از اصحاب اجماع بود، سند تا آنجا که رسيد صحيح بود کافي است و از آنجا به بعد تحقيق لازم نيست، که عرض کردم اين بر خلاف تحقيق است - با قطع نظر از سند روايت، روايت دلالت بر اين دارد که استفاده از شعر خنزير صحيح است. آيا اين تعبير «ولا يستقيم عملنا» دلالت بر اضطرار نمي کند؟ نه، «لا يستقيم عملنا» يعني مواد کار ما اين است نه اينکه ما مضطر به اين شغل باشيم، بنابر اين از اين روايت هم اضطرار استفاده نمي شود .

روايت ديگري هم راجع به وضو داريم که صحيحه است: «زرارة عن ابي عبدالله(ع) قال سألته عن الحبل يکون من شعر الخنزير يستقي به الماء من البئر هل يتوضأ من ذلک الماء؟ قال لا بأس». اين روايت صحيحه زراره مقداري حرف دارد، چند احتمال داده شده است که اين را فردا بيان مي کنيم .

و صل الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین.