اندیشه امام خمینی (ره) در سیاست خارجی
۱۸ خرداد ۱۳۹۳
۱۱:۲۴
۳,۸۱۱
خلاصه خبر :
آخرین رویداد ها
بسم الله الرّحمن الرّحیم
بحث اندیشه‌ي امام خمینی(رضوان الله تعالی علیه) در سیاست خارجی یکی از بحث‌های بسیار مهم است که مرتبط با مسائل فقهی است. اقتضا دارد در یک جلسه مفصل مبانی فقهی امام به عنوان یک عالم کم‌نظیر اسلامی یا بگوئیم بی‌نظیر برای دنیای اسلام مطرح شود. همین جا دعوت می‌کنم از اندیشمندان و صاحب‌نظران که به این بُعد علمی و فقهی امام در سیاست خارجی بپردازند.
من معتقدم حضرت امام آن اصول مسلّمی را که در قرآن و سنّت وجود دارد به خوبی درک کرد و در انقلاب ما در رابطه با سیاست خارجی پیاده کرد.
نکته دوم که به عنوان مقدمه عرض می‌کنم این است که فقه اسلامی خصوصاً فقه متّخذ از اهل‌بیت یعنی فقه شیعی اثبات کرده که در دنیای امروز برای حل مشکلات جهانی و تعامل بین ملت‌ها، توان پاسخگویی را دارد و شاهد بسیار روشن آن همین مسئله‌ی سلاح‌های کشتار جمعی نظیر سلاح‌های اتمی، میکروبی و شیمیایی است. نظری که رهبری معظم انقلاب بر مبنای فقه شیعه ارائه دادند شاهد بسیار قوی بر این مدعاست.
من معتقدم اگر امام(رضوان الله تعالی علیه) هم امروز در میان ما بودند همین فتوا را صادر می‌کردند چون این فتوا برخاسته از قرآن کریم، روایات اهل‌بیت علیهم السلام و اصول محکم اجتهادی در فقه شیعه است.
روشن است که در این زمان کوتاه نمی‌توانم به همه‌ی ابعاد این مسئله بپردازم که چرا از نظر اسلام و فقه شیعه تولید سلاح‌های اتمی حرام است، استفاده کردن از آن حرام است، انباشت آن حرام است، زمان خیلی کوتاه است لذا به رئوس ادله این مسئله اشاره می‌کنم؛
در قرآن کریم آیاتی هست که خدای تبارک و تعالی مسلمانها را مکلّف می‌کند به اینکه از نظر قوّت خودشان را در حدّ بسیار بالایی قرار بدهند «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ...» این آیه به روشنی می‌فرماید بر مسلمانها خصوصاً بر حکومت اسلامی واجب است هر مقداری که می‌توانند خودشان را از نظر قوّت تجهیز کنند هر چند این قوّت ظهور در قوّت ظاهری دارد و شامل هر نوع سلاحی می‌شود اما به نظر ما حتّی قوّت علمی را هم شامل می‌شود یعنی وجوب استفاده از علم روز نیز از همین آیه شریفه استفاده می‌شود، اینکه مسلمانها باید مجهز به علم و دانش روز و آخرین تحقیقات علمی شوند از همین آیه استفاده می‌شود. حال اگر ما باشیم و فقط این آیه ممکن است کسی بگوید باید مسلمانها دارای سلاح اتمی باشند.
همچنین در آیه دیگر می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانفِرُوا ثُبَاتٍ أَوْ انفِرُوا جَمِيعاً» حذر بنا بر تحقیق در بین مفسرین به معنای سلاح است، ظاهر آیه می‌گوید مسلمانها باید هر نوع سلاحی را داشته باشند اما آنچه من می‌خواهم روی آن تأکید کنم این است که ما یک قاعده فقهی که ریشه‌ی قرآنی دارد و آیات متعددی در قرآن مدرک و پشتوانه‌ی این قاعده‌ی فقهی است و آن حرمت إفساد در زمین است، هر نوع فسادی. فساد از نظر لغت خروج از حدّ اعتدال است. هر نوع خروجی از حدّ اعتدال عنوان فساد دارد. فساد در زمین مصادیق زیادی دارد، کشتنِ بی‌گناهان، کشتنِ غیر نظامیان، کشتن زن‌ها، از بین بردن نسل‌ها، حتی تخریب محیط زیست از مصادیق فساد است.
در آیه شریفه «وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَطَمَعاً إِنَّ رَحْمَةَ اللهِ قَرِيبٌ مِنْ الْمُحْسِنِينَ» خدای تبارک و تعالی نهی می‌کند از افساد در روی زمین، آیات دیگری هم هست مثل «وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ» آیاتی که صراحتاً خدای تبارک و تعالی می‌فرماید فساد مبغوض است.
به این نکته توجه بفرمائید وقتی ما می گوئیم فساد و افساد حرام است، و کسی حق ندارد روی زمین افساد کند، آیا سلاح اتمی از مصادیق افساد نیست؟ در سلاح اتمی دو خصوصیت مهم وجود دارد، یکی اینکه غیر نظامیان را هم از بین می‌برد، دوم اینکه اختصاص به مکان و زمان خاصی ندارد، آثار تخریبی و فساد آن بر نسل‌های آینده نیز باقی می‌ماند. با این دو خصوصیت برای هر محققی روشن است که تولید سلاح اتمی جایز نیست چون مقدمه افساد است و افساد حرام است.
نتیجه این است که از نظر قرآن افساد روی زمین حرام است، روایاتی داریم که رسول اکرم(ص) وقتی می‌خواستند افرادی را برای جنگ بفرستند فرمانده لشگر را احضار کرده و به او نکاتی را توصیه می‌فرمودند؛ خود رزمندگان و لشگر را هم جداگانه نصیحت می‌کردند می‌گفتند جنگ را به نام خدا و برای خدا آغاز کنید، این بدین معناست که جنگ برای غیر خدا افساد است، جنگ را فقط برای مقابله با کفر و شرک آغاز کنید یعنی هدف اصلی از جنگ در اسلام رهایی ملت‌ها از کفر و شرک بوده. کسانی که از اسلام آشنایی ندارند و به جنگ‌های صدر اسلام اشکال می‌کنند، بدانند جنگ برای این بوده که افراد از کفر و شرک نجات پیدا کنند، و این هدف بسیار والایی بوده. پس جنگ برای غیر خدا می‌شود افساد.
همچنین دستور می‌دادند که کسی به پیرمردها، پیرزن‌ها، اطفال و حتی دیوانگان تعرض نکند. در فقه شیعه بعضی از فقهای شیعه فتوا داده‌اند که حتّی زن‌ها اگر در جنگ به کمک مردانشان بیایند مسلمانها حق کشتن و تعرّض به زن‌ها را ندارند، کدام قانون و مجمع بین المللی امروز می‌ـواند چنین حکمی را که اسلام آن هم در 1400 سال پیش بیان کرده ارائه بدهد؟ که جنگجویان حق ندارند حتّی به آن زن و بچه‌ای که برای دشمن سلاح می‌آورد تعرض کنند، اینها از مصادیق افساد است.
قرآن دو ضابطه کلی دارد: یک ضابطه این است که افساد حرام است و ضابطه‌ی دیگر این است که تعدّی حرام است «وَ قاتِلُوا في سَبيلِ اللهِ الَّذينَ يُقاتِلُونَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدين» خوب دقت کنید در کنار آن آیاتی که خدا می‌فرماید مسلمانها به تمام قوا مجهّز شوند دو عنوان و ملاک دیگر مطرح است؛
1) إفساد حرام است، جنگی که موجب افساد باشد، سلاحی که موجب افساد شود، این از نظر دین ما ممنوع است. واقعاً فقه شیعه و فقه اسلام امروز باید در دنیا با افتخار در مقابل تمام مراکز حقوقی سر بلند کند، مگر در سال 1996 آن دیوان عالی کیفری استفاده‌ی از سلاح اتمی را برای رژیم صهیونسیتی تجویز نکرد؟ این بر اساس کدام قانون انسانی و عقلایی بود؟ این مدعیان حقوق بشر هستند که می‌بینیم در هر زمانی نیاز داشته باشند قانونی به نفع خود وضع می‌کنند ولی اسلام از اول تا حال و تا آینده بهترین ضوابط و شرایط و دستورات را در جنگ دارد، افساد حرام است.
2) إعتداء و تعدّی حرام است. این دو ضابطه‌ای است که در کنار آن آیات مطرح می‌شود.
در قرآن کریم باز قانونی داریم به نام قانون مقابله‌ی به مثل، «فَمَنْ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ» ممکن است برخی از مسلمانها بگویند اگر کفار دارای سلاح اتمی هستند پس مسلمانها هم داشته باشند، برای اینکه قرآن می‌گوید «فَمَنْ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ »چون خودِ داشتنِ سلاح موجب ارعاب و ارهاب مسلمان‌هاست و اعتداء به مسلمین است، پس مسلمانها هم باید در مقابل آنها همین را داشته باشند.
ما عرض می‌کنیم از نظر فقه شیعه و از نظر استدلال و اجتهاد باز همین قانون مقابله‌ی به مثل یک قانون مطلق نیست، اسلام می‌گوید اگر کفار در جنگ نیروهای شما را به اسارت گرفتند و مثله کردند، شما حق ندارید این کار را بکنید، اگر کفار در جنگ آب آشامیدنی شهر شما را مسموم کردند شما هم قدرت دارید این کار را انجام بدهید ولی اسلام اجازه نمی‌دهد آب آشامیدنی آنها را مسموم کنید، اگر کفار بچه‌ها را از بین بردند شما حق ندارید این کار را انجام بدهید، ما در اسلام قانون مقابله‌ی به مثل به نحو مطلق نداریم، مقابله‌ی به مثل تا مرزی است که موجب افساد و اعتداء نباشد، تا مرزی که جنگ را از حالت واقعی به یک حالت توحش تبدیل نکند، اما اگر بنا شد به یک حالت توحش تبدیل شود این ممنوع است.
امروز شما که مهمانان جمهوری اسلامی هستید و پیام جمهوری اسلامی و مبانی سیاست خارجی را می‌خواهید به کشور خود و مراکز علمی‌تان منتقل کنید ببینید این روایت را به چه زیبایی می‌توانید در دنیا مطرح کنید که رسول اکرم(ص) فرمود حق ندارید سم را در آب بلاد و شهر مشرکین بریزید و آنها را از بین ببرید، «نَهَى أَنْ يُلْقَى السَّمُّ فِي بِلَادِ الْمُشْرِكِينَ» برخی از فقهای ما می‌گویند حتّی اگر پیروزی مسلمین توقف بر این داشته باشد که سم بریزند و مشرکین را از بین ببرند باز جایز نیست.
نتیجه این است که تولید سلاح اتمی، چون از مصادیق بارز افساد در أرض است و افساد در أرض هم عقلاً قبیح است، یعنی اگر ما به ادله‌ی قرآنی و آیات هم نخواهیم تمسک کنیم عقل سلیم بشری چنین کاری را قبیح می‌داند و هم با آیات قرآن که بعضی از آیات را بیان کردم.
اصلاً خود واژه‌ی «فساد» و «إفساد» از دیدگاه قرآن یک بحث قرآنی بسیار عمیقی دارد و هم چنین از دیدگاه روایات هم این مسئله حرام است. لذا امروز و بر اساس همین مبانی و ادله است که جمهوری اسلامی و رهبری معظم فتوای حرمت تولید سلاح‌های کشتار جمعی را صادر کردند و دنیا را از این حقیقت اسلام مطلع فرمودند.
حالا اگر کشورهای اروپایی و آمریکا نخواهند آن را باور کنند ولی ما خوشحال هستیم که این بُعد دینی انقلاب و این بُعد مهم از سیاست نظام و انقلاب ما امروز به مراکز علمی جهان رسوخ پیدا کرده و آنها با این بُعد اسلام آشنا شدند.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته