بیانات حضرت آیت الله فاضل لنکرانی(دامت برکاته) پيرامون ابعاد سياسي ـ اجتماعي زیارت أربعین أباعبدالله الحسين(علیه السلام)
۰۳ آذر ۱۳۹۴
۲۰:۲۵
۴,۶۷۰
خلاصه خبر :
آخرین رویداد ها
بسم الله الرحمن الرحیم
چون اربعين در پيش است و این ایام مناسب با زیارت اباعبدالله الحسین(علیه السلام) است لازم می‌دانم چند جمله‌ای را در مورد زیارت امام حسین(علیه السلام) عرض کنم.
یکی از مباحث خیلی مهم روایی و اعتقادی ما بحث زیارت امام حسین(علیه السلام) است که روایات فراوان و ابواب متعددی را محدثین بزرگ ما برای این زیارت مطرح کرده‌اند. خسارت بزرگی است که باوجود چنين روایاتي یک مرور اجمالی بر آن نداشته باشیم.
بر هر طلبه‌ای لازم است این روایات را ببيند و نکات بسيار مهمی را از آن استفاده کند. عناويني که صاحب وسائل براي این ابواب ذکر کرده تعابیرش بسیار مهم است، مثل باب تأکّد استحباب زیارت حسین بن علی(علیهما السلام) و وجوبها کفایةً، یعنی ايشان از اين روايات هم استحباب مؤکد را استفاده کرده و هم عنوان وجوب کفایی را.
در این روایات تعابیر بسيار عجیبی وجود دارد، اولاً خود ائمه(علیهم السلام) بر این زیارت تأکید می‌کردند. در باب 37 وسائل حدیث 7 آمده: مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: اسْتَأْذَنْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَقِيلَ لِي ادْخُلْ فَدَخَلْتُ فَوَجَدْتُهُ فِي مُصَلَّاهُ فِي بَيْتِهِ فَجَلَسْتُ حَتَّى قَضَى صَلَاتَهُ فَسَمِعْتُهُ يُنَاجِي رَبَّهُ وَ هُوَ يَقُولُ اللَّهُمَّ يَا مَنْ خَصَّنَا بِالْكَرَامَةِ وَ وَعَدَنَا بِالشَّفَاعَةِ وَ خَصَّنَا بِالْوَصِيَّةِ وَ أَعْطَانَا عِلْمَ مَا مَضَى وَ عِلْمَ مَا بَقِيَ- وَ جَعَلَ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْنَا اغْفِرْ لِي وَ لِإِخْوَانِي وَ زُوَّارِ قَبْرِ أَبِيَ الْحُسَيْن(صلوات الله علیه) »؛
معاوية بن وهب مي‌گويد: از امام صادق(علیه السلام) اجازه ورود گرفتم. حضرت اجازه فرمودند و من وارد شدم. حضرت در حال نماز بودند منتظر ماندم تا از نماز فارغ شدند. شنيدم دعا مي‌فرمودند: اي خدايي که ما را به کرامت مخصوص گردانيدي و وعده شفاعت به ما دادي و از علم گذشته و آينده برخوردار ساختي و دلهاي مردم را متوجه ما نمودي مرا و برادرانم را و زوار قبر پدرم حسين(عليه السلام) را ببخشاي.
بعد در مورد ويژگي‌هاي زائرين امام حسين(عليه السلام) می‌فرماید «الَّذِينَ أَنْفَقُوا أَمْوَالَهُمْ وَ أَشْخَصُوا أَبْدَانَهُمْ رَغْبَةً فِي بِرِّنَا وَ رَجَاءً لِمَا عِنْدَكَ فِي صِلَتِنَا»؛ کساني که اموالشان را برای زیارت امام حسین(علیه السلام)، انفاق کرده و ابدانشان را به زحمت می‌اندازند و اميد دارند به پاداشي که شما برای ارتباط با ما مقدّر کرده‌اید برسند «وَ سُرُوراً أَدْخَلُوهُ عَلَى نَبِيِّكَ وَ إِجَابَةً مِنْهُمْ لِأَمْرِنَا وَ غَيْظاً أَدْخَلُوهُ عَلَى عَدُوِّنَا» اینها مي‌خواهند با زيارت حسين(عليه السلام) قلب رسول خدا(صلي الله عليه وآله) را شاد کنند. اینها دستور ما را انجام می‌دهند و دشمنان ما را به خشم در مي‌آورند.
یعنی زیارت امام حسین(علیه السلام) هردو عنوان تولّی و تبرّی را با هم دارد.
سپس حضرت در حال سجده براي آنها دعاهايي مي‌کند که بسيار مهم است. می‌فرماید «فَارْحَمْ تِلْكَ الْوُجُوهَ الَّتِي غَيَّرَتْهَا الشَّمْسُ وَ ارْحَمْ تِلْكَ الْخُدُودَ الَّتِي تَتَقَلَّبُ عَلَى حَضْرَةِ أَبِي عَبْدِ اللهِ الْحُسَيْنِ(ع) وَ ارْحَمْ تِلْكَ الْأَعْيُنَ الَّتِي جَرَتْ دُمُوعُهَا رَحْمَةً لَنَا» چهره‌هاي سوخته از حرارت خورشيد و صورت‌هايي که بر قبر امام حسين عليه السلام نهاده مي‌شود و اشک‌هايي را که از چشم زوّار امام حسین جاری هست مورد رحمت خود قرار ده. تا آخر روایت که می‌فرمایند «يَا مُعَاوِيَةُ مَنْ يَدْعُو لِزُوَّارِهِ فِي السَّمَاءِ أَكْثَرُ مِمَّنْ يَدْعُو لَهُمْ فِي الْأَرْض» کساني که برای زوار امام حسین در آسمان دعا می‌کند بیش از کساني است که در زمین دعا مي‌کنند.
در حديث ديگر مي‌فرمايد: «قَالَ لِي يَا مُعَاوِيَةُ لَا تَدَعْ زِيَارَةَ الْحُسَيْنِ(ع) لِخَوْفٍ فَإِنَّ مَنْ تَرَكَهُ رَأَى مِنَ الْحَسْرَةِ مَا يَتَمَنَّى أَنَّ قَبْرَهُ كَانَ عِنْدَهُ»؛ هرگز اين زيارت را ترک مکن زيرا کسی که آن را ترک کند روز قیامت گرفتار حسرت بزرگی شده و آرزو می‌کند که ای کاش قبرش در نزد أباعبدالله الحسین بود، همینطور تا «أَ مَا تُحِبُّ أَنْ تَكُونَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ بِالْمَغْفِرَةِ لِمَا مَضَى وَ يُغْفَرَ لَكَ ذُنُوبُ سَبْعِينَ سَنَةً» اين زیارت گناهان هفتاد سال را از بین می‌برد «أما تحب ان تکون غدا ممن یصافحه الملائکة» ملائکه در روز قیامت با زائر امام حسین مصافحه می‌کنند «أَ مَا تُحِبُّ أَنْ تَكُونَ مِمَّنْ يَخْرُجُ مِنَ الدُّنْيَا وَ لَيْسَ عَلَيْهِ ذَنْبٌ يُتْبَعُ بِهِ أَ مَا تُحِبُّ أَنْ تَكُونَ غَداً مِمَّنْ يُصَافِحُهُ رَسُولُ اللهِ(ص) » هر کسی در دنیا زیارت امام حسین(علیه السلام) رود روز قیامت رسول خدا با او مصافحه می‌کند، بنابراين این یک عنوان که خود زیارت استحباب مؤکد بلکه وجوب کفایی دارد و از طرف دیگر ترک این زیارت هم جزء مکروهات است، یعنی کسی که مانعي ندارد و بتواند برود اما آن را ترک کند این از مکروهات است و حتی تعبیر این است اگر کسی تمام عمرش به حج رود اما به زیارت امام حسین(علیه السلام) نرود حقي از حقوق رسول خدا را ترک کرده است لکان تارکاً حقاً من حقوق رسول الله(صلي الله عليه وآله)، در بعضی روایات دیگر تعبیر شده که این فرد عاق رسول الله خواهد شد.
یکی ديگر از ابوابی که بالخصوص در زیارت امام حسین(علیه السلام) آمده تشویق زنان به رفتنِ زیارت امام حسین(علیه السلام) است.
اسلام که برای محفوظ ماندن زن از نگاه نامحرم اين همه توصیه می‌کند حتي الامکان زن از خانه خارج نشود ولی برای زیارت امام حسین(علیه السلام) آن‌را مستحب مي‌نامد. ام سعید احمسیه زنی است که امام صادق(علیه السلام) به او فرمود «یا أُمَّ سَعِيدٍ تَزُورِينَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ قَالَتْ قُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ لِي زُورِيهِ فَإِنَّ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ وَاجِبَةٌ عَلَى الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ»، ببینید این واجبةٌ به معنای وجوب فقهی نیست بلکه همان استحباب مؤکدی است که برای زیارت امام حسین(علیه السلام) در مورد رجال هست. زن که در اسلام معاف از جهاد در راه خداست، جهاد در راه خدا جایی است که انسان برای حفظ و دفاع از دین خدا قيام کند. زن از اين جهاد معاف است، اما در مورد زیارت امام حسین(علیه السلام) ترغیب شده که زن‌ها هم بروند و قبر ابی عبدالله(علیه السلام) را زیارت کنند.
یکی دیگر از نکات این استحباب، مشی و پياده‌روي است، بعضی از آقایان احتمال داده‌اند اینکه در روایات وارد شده خدای تبارک و تعالی در ازاء هر قدم «بکلِّ خطوة» یک حسنه‌ای به زائر امام حسین(علیه السلام) مي‌دهد، این برای کسی است که وارد کربلا شده و در منزلش استقرار پیدا کرده و بعد از منزل می‌خواهد به حرم برود. این حرف کاملاً مخالف با روایات است.
از روایات استفاده می‌شود که اين ثواب براي هر زائري است که از هر نقطه‌ای به کربلا برود ولو هزاران فرسنگ فاصله داشته باشد. اینطور نیست که مختص زوّاري باشد که در کربلا حضور يافته‌اند. چون در بعضی از روایات کلمه‌ی «من منزله» را دارد، نظير «من خرج من منزله یرید زیارة الحسین بن علی(ع) إن کان ماشیاً کتب الله له بکل خطوةٍ حسنة»، منزل در اینجا یعنی از وطن خودش و جایی که در آن زندگی می‌کند نه در مکاني که در کربلا استقرار پیدا کرده است. در همین باب استحباب مشی روایات فراوانی وجود دارد.
اخيراً بعضی افراد جاهل که اطلاع از روايات ندارند، و می‌خواهند روشنفکری کنند می‌گویند اين چه بساطی است که در اين ايّام همه راه افتاده‌اند و مردم را برای پیاده‌روی تشويق مي‌کنند. بعضی هم پا را فراتر گذارده و می‌گویند اين یک چیز جدید است. در حاليکه در روایات ما ترغیب به زيارت با پاي پياده و ماشیاً فراوان است. عکس‌هایی از صد سال پیش وجود دارد که افراد ماشیاً از نجف به کربلا می‌رفتند، قبلش هم حتماً بوده و ما اطلاع نداریم، چون از زمان خود ائمه معصومین علیهم السلام، پیروان ائمه به این روایات عمل می‌کردند و شاید مقیّدتر از ما در عمل به این روایات بوده‌اند.
حضرت مي‌فرمايد کسی که ماشیاً می‌رود «کتب الله له بکلّ خطوةٍ حسنة و محي عنه سیئة»، در ازاء هر قدم يک حسنه به او داده مي‌شود و یک سیئه از او پاک مي‌گردد. «حتی إذا صار في الحائر کتبه الله من الصالحین» وقتی به حائر امام حسین می‌رسد خدا مهر صالحین را بر وي می‌زند و وقتی حضرت را زیارت کرد «کتبه الله من الفائزین» خدا نام او را جزو رستگاران مي‌نويسد. «حتی إذا أراد الانصراف اتاه ملکٌ فقال له أن رسول الله(ص) یقرئک السلام و یقول لک استأنف العمل فقد غفر لک ما مضي» هنگامي هم که قصد بازگشت کند فرشته‌اي به سويش آيد و گويد رسول‌خدا به تو سلام مي‌رساند و مي‌فرمايد اعمال خود را از نو آغاز کن که پروردگار گناهان گذشته‌ات را بخشيد.
این روایات ماشیاً روایات فراوانی است که تعابیر بسیار خوبی هم دارد که اگر یک محققی فقيهانه در این تعابیر تأمل کند نکات بسیار خوبی را از آن استفاده می‌کند و همچنین نسبت به خصوص روز اربعین باز استحباب زیارت امام حسین تأکیدش بيشتر است. یعنی زیارت امام حسین(علیه السلام) فی نفسه در همه اوقات و زمان‌ها استحباب مؤکد دارد، به اربعین که می‌رسد باز این استحباب مؤکد تأکيدش بيشتر می‌شود.
این زيارت اربعين در روایت معروف از امام عسکری(علیه السلام) که مي‌فرمايد: «علامات المؤمن خمس صلاة الاحدي والخمسین و زیارة الاربعین و... یک احتمال خواندن زیارت اربعین است که انصافاً خود فرازهای زیارت اربعین چند جلسه بحث می‌خواهد که انسان راجع به تک‌تک آن فرازها صحبت کند ولی ظاهر روایت و احتمال قوي مي‌رساند مراد از زيارت اربعين، رفتن به کربلا و زیارت در روز اربعین است و شاهدش هم روایاتی است که در همین زمینه آمده.
یکی از نکاتی که در استحباب زیارت امام حسین(علیه السلام) هست این است که تأکید شده اين زيارت را از روي حبّ به رسول خدا(ص)، امير المؤمنين(ع) و فاطمه زهرا(س) انجام دهيد. این عجیب است که چه سرّی در این مطلب وجود دارد. انسان وقتی می‌خواهد امام حسين(ع) را زیارت کند حبّاً لرسول الله و أمیرالمؤمنین و فاطمه زهرا(عليهم السلام) باشد. همچنان که امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید «إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ أَيْنَ زُوَّارُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ» روز قيامت ندا مي‌شود زائرين حسين(ع) کجا هستند؟ ببینید این چه عنوان عجیبی است که در روز قيامت خود زائر امام حسين بودن موضوعیت دارد مثل أین الرجبیون. «فَيَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ لَا يُحْصِيهِمْ إِلَّا اللهُ تَعَالَى فَيَقُولُ لَهُمْ مَا أَرَدْتُمْ بِزِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ(ع)»؛ عده بسيار زيادي بر مي‌خيزند از آنها سؤال مي‌شود شما از زیارت امام حسین چه چیز اراده کردید؟
گاهی اوقات قصد ما از زیارت اين است که دو رکعت نماز در حائر بخوانیم و حاجتمان را بگیریم، گرفتاری‌هایمان را حل کنیم، اینها درست است اما آنچه که مهم است این است که انسان همانطور که گاهی(بلا تشبیه) به فرزند يک بزرگي اظهار ارادت مي‌کند تا به آن بزرگ بگوید من به شما علاقه دارم، در این روایات هم اینچنین آمده. «فَيَقُولُونَ يَا رَبِّ أَتَيْنَاهُ حُبّاً لِرَسُولِ اللهِ وَ حُبّاً لِعَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ رَحْمَةً لَهُ مِمَّا ارْتُكِبَ مِنْهُ»، وقتی روز قیامت از زوار امام حسین(ع) سؤال می‌شود شما به چه قصدی به زیارت امام حسین رفتید؟ می‌گویند بخاطر محبت رسول الله، فاطمه و علی. خطاب مي‌آيد: «فَيُقَالُ لَهُمْ هَذَا مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ فَالْحَقُوا بِهِمْ فَأَنْتُمْ مَعَهُمْ فِي دَرَجَتِهِمْ الْحَقُوا بِلِوَاءِ رَسُولِ اللهِ فَيَنْطَلِقُونَ إِلَى لِوَاءِ رَسُولِ اللهِ فَيَكُونُونَ فِي ظِلِّهِ وَ اللِّوَاءُ فِي يَدِ عَلِيٍّ(ع) حَتَّى يدخلون الْجَنَّةَ جَمِيعاً». اينها خمسه‌ي طيبه هستند ملحق به آنها شويد. شما با آنها و در درجه‌شان هستيد. برويد تحت لواء رسول الله(ص) که در دست اميرالمؤمنين(ع) است قرار گيريد تا وارد بهشت شويد.
از این عبارات چند مطلب استفاده مي‌شود: اولین نکته این است که انسان به خوبی می‌فهمد که این استحباب و این ترغیب و تشویق براي یک امر شخصی نبوده به‌طوري که ائمه‌ی ما برای اینکه اشخاص به ثواب برسند، برای آنها مثل نافله‌هاي نماز باب ثوابی را باز کنند و بگويند نوافل موجب می‌شود که کسی که نافله‌ی ظهر و عصر و مغرب و عشاء را بخواند ثواب برایش هست خواه ديگري بخواند يا نخواند یا ثوابهایی که موضوعش افراد و اشخاص است، ولی انصاف این است وقتی کسی با تأمل به این روایات نگاه کند مي‌يابد ائمه(علیهم السلام) می‌خواستند این شکوه شیعه و عظمت اهل‌بیت(علیهم السلام) با محوریت قبر امام حسین(علیه السلام) محقق شود، اینکه در این روایات آمده زن‌ها هم بروند، چه بسا از بعضی روایات دیگر استفاده شود بچه‌ها هم که از دایره‌ی تکلیف خارج‌اند، بروند دلیل بر این است که مسئله‌ی استحباب زیارت امام حسین یک امر شخصی نیست بلکه وجهه اجتماعی شیعه و اهل‌بیت علیهم السلام است، اینکه مي‌فرمايد امام حسین را زیارت کنید «حبّاً لرسول الله و لفاطمة»، برای اين است که همانند آیه تطهیر «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت» محوریت اهل بيت(عليهم السلام) مشخص باشد.
بنابراين فقط بحث استحباب شخصی مطرح نیست بلکه يک مسئله‌ی اجتماعی است لذا هر چه باشکوه‌تر برگزار بشود و گروهها، محافل، اشخاص، جمعیت‌ها ترغيب به اين زيارت شوند این مطلوب ائمه معصومین علیهم السلام است، پس کسی خرده نگيرد که تشویق و ترغیب براي چيست؟ یک عده به زیارت می‌روند و برمی‌گردند، نه! امروز ما به خوبی می‌بینیم این پياده‌روي اربعين در چند ساله‌ی اخیر چه عظمتی برای شیعه و اهل‌بیت علیهم السلام ایجاد کرده است.
نکته دوم که به نکته اول مرتبط است این است که جنبه‌ی سیاسی بودن زیارت امام حسین(علیه السلام) بر جنبه‌ی عبادی بودنش غلبه دارد، وقتي در روایات ائمه ترغیب می‌کنند به زیارت امام حسین برويد تا موجب سرور رسول خدا و خشم دشمنان ما شويد.
بعد سیاسی‌اش اين است همانطوری که کعبه محور و قطب برای اظهار توحید و نفی شرک است قبر مطهر امام حسین(علیه السلام) هم قطب پیوند با رسول خدا و همه اهل‌بیت و ائمه معصومین و محور اظهار بغض، کینه و دشمنی با دشمنان اهل‌بیت است. امیدواریم آنهایی که موفق به حضور در اين مراسم هستند به احسن وجه حضرت را زیارت کنند و محبت نموده به نيابت از کسانی که موفق نشدند، برای آنها هم زیارت کنند.
یکی از مستحباب استنابه‌ی برای زیارت امام حسین(علیه السلام) است، این توفیق بسیار بزرگی است در شرایط خطيري که اسلام و تشيّع در زمان کنونی قرار دارد. این عظمتی که اکنون ايران دارد به حول قوه‌ی الهی و به برکت اهل‌بیت پیدا کرده است، به‌طوري که رئیس جمهور یک بخش مهمي از دنیا، اینطور خاضعانه خدمت رهبر معظم انقلاب می‌آید تمام اینها به برکت اهل‌بیت(علیهم السلام) است، تمام اینها در پرتو این است که ما به امری معتقدیم به نام ولایت فقیه و آن را هم از روایات ائمه گرفته‌ايم که فرمودند در زمان غیبت محور باید ولی فقیه باشد.
امیدواریم که امسال همه‌ی زائرین از شرور اعداء محفوظ بمانند و روز به روز بر عظمت شیعه افزوده شود.
وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین