در روايت شريفه‌اي در اصول کافي، که مرحوم کليني(ره) در کتاب فضل العلم اين روايت را آورده، که فهم اين روايت از مشکلات احاديث است. اين روايت را عنوان مي‌کنم، مقداري روي آن فکر بفرماييد، تا ان‌شاء‌الله در جلسات بعد بتوانيم اين روايت را توضيح دهيم.

در روايتي هست که رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) وارد مسجد شدند و ديدند که عده‌اي از مردم دور شخصي حلقه زده و او را احاطه کرده و از او سئوالاتي مي‌کنند.

حضرت فرمودند: اين کيست؟ عرض کردند که اين علامه است، اين يک شخصي است که خيلي عالم است.

در روايت دارد که حضرت فرمودند: «ما العلامه؟»، علامه چيست؟ که اين کلمه «ما» را آوردند و «من» نياوردند، از باب عدم تعظيم و يا از باب تحقير است.

عرض کردند که اين شخص عالم به انساب عرب، عالم به اشعار جاهليت و تاريخ عرب هست و مردم هم از او سؤالاتي مي‌کنند.

حضرت فرمودند که: اين علم، علمي است که جهلش مضر نيست و علمش هم نافع نيست، حال انسان علم به انساب عرب داشته باشد، که مثلا زيد پسر عمرو است، پسر بکر است، پسر خالد است، همين طور جد اندر جد را بشناسد، اين چه اثري دارد؟

بعد در دنباله فرمودند که: -اين روايت معروفي که همه آقايان شنيدند منتها فهمش خيلي مشکل است- «انما العلم ثلاثه»، علم سه چيز است، اين سه چيز آيا يعني سه رکن دارد، يا سه شعبه و يا سه حقيقت؟ روي همين خيلي بايد دقت شود، که مراد از اين ثلاثه چيست؟ سه مرحله دارد، سه حقيقت دارد و يا سه رکن دارد، که اينها احتمالاتي است که در اين ثلاثه داده مي‌شود. منتها بايد ببينيم که کدام يک مراد حضرت بوده است، همه اين احتمالات که نمي‌تواند مراد حضرت باشد.

بعد فرمودند که: «آية محکمة و فريضة عادلة و سنة قائمه» و بعد فرمودند: «و ما خلاهن فضل». آنچه غير از اينهاست همه زائد است. فضل در لغت، غير از فضل در اصطلاح ماست، فضل در لغت به معناي زيادي است و حضرت فرمودند: غير از اينها هر چه هست، يک چيز زائد است، که عنوان زوائد را دارد و دور ريختني است.

حال بحث در اين است که اين ثلاثة چيست؟ «آية محکمة» چيست؟ «فريضة عادلة» چيست؟ و همچنين سنة قائمه؟

اجمالا عرض کنم که هم مرحوم صدر المتالهين(ره) در شرح اصول کافي و امام(قدس سره الشريف) هم در اربعينشان اين روايت را مفصل و خيلي لطيف مطرح کرده‌اند. روي اينها مقداري دقت بفرماييد، تا ان شاء الله هفته آينده اگر مناسبتي پيش آمد عرض مي‌کنيم.