اشک بر امام حسین(ع) علامت ایمان به خدا
۲۴ مرداد ۱۴۰۰
۱۹:۴۸
۱,۷۸۴
خلاصه خبر :
آخرین رویداد ها
بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از تعابیر بسیار مهم در مورد امام حسین(علیه السلام) که در روایات متعدد از ائمه(علیهم السلام) صادر شده و در اشعار هم مورد توجه قرار گرفته و حتی در بعضی از زیارت‌نامه‌های امام حسین(علیه السلام) وارد شده عبارت «قتیل العبرات» یا «قتیل العبرة» است.
جهت روشن شدن معنای این تعبیر و احتمالاتی که در موردش داده شده به اختصار مطالبی را مطرح نموده تا ان شاء الله بتوانیم این روایت را درست بفهمیم و معنا کنیم.
به عنوان مقدمه مسئله بکاء و گریه بر امام حسین(علیه السلام) از جمله مسائل بسیار مسلم و روشن است که ثواب بسیار ویژه‌ای دارد و علاوه بر اینکه آثار بسیار مهم دنیوی و اخروی هم در بر دارد. بیان این مسأله خود بحث مستقلی را می‌طلبد.
اما اجمالاً اشاره‌ای به آن لازم است.
اشک بر امام حسین(علیه السلام) اولاً سبب می‌شود آن چشمی که برای حسین(علیه السلام) اشک می‌ریزد محبوب‌ترین چشم‌ها در نزد خدای تبارک و تعالی باشد، «ما من عینٌ احب إلی الله و لا عبرةٌ من عین بکت و دمعت علیه».
اثر دوم این است که ملائکه‌ی الهی از طرف خدای تبارک و تعالی مأمور هستند تا اشک‌های این چشمی که برای امام حسین(علیه السلام) سرازیر است را جمع کرده و در یک ظرفی نگهداری نموده و آن را با آب حیات بهشتی ممزوج کنند، تا در آن روزی که این انسان وارد صحرای محشر می‌شود به عنوان یک عطر خوشبو به او هدیه بدهند.
اثر سوم اشک بر امام حسین(علیه السلام) این است که سکرات موت را بر انسان عزادار آسان می‌کند، روایت مسمع بن عبدالملک به خوبی گواه بر این مطلب است.
اثر چهارم این است که موجب دستگیری پیامبر و آل پیامبر(صلوات الله علیهم اجمعین) در روز قیامت و به وقت حساب و کتاب و رسیدگی به اعمال انسان می‌شود. بر حسب روایتی که وارد شده او را تا لحظه‌ی ورود به بهشت مشایعت می‌کنند.
اثر پنجم اشک بر امام حسین(علیه السلام) این است که موجب خاموش کردن آتش جهنم می‌شود، «فلو أنّ قطرةً من دموعه سقطت فی جهنم لأطفعت حرّها حتی لا یوجد لها حرٌّ».
اثر ششم این است که گناهان این انسان به واسطه اشک بر امام حسین(علیه السلام) بخشیده می‌شود، در چند روایت وارد شده که اگر به اندازه یک بال مگس اشک از چشم عزادار امام حسین(علیه السلام) خارج شود غفر الله ذنوبه، حتی در بعضی از روایات آمده که خداوند ذنوب عظام، گناهان بزرگ او را می‌بخشد.
اثر هفتم آنکه اشک بر امام حسین(علیه السلام) بر حسب آنچه در روایات آمده هیچ قابل ارزش‌‌گذاری نیست و نمی‌توان برای آن ارزش معینی را تعیین نمود. «لِكُلّ شَيْئٍ ثَوابٌ اِلا الدَمْعَةٌ فينا».
این هفت اثر به صورت اجمال و به عنوان مقدمه برای تفسیر این روایت معروف بیان گردید.
امیرالمؤمنین علیه افضل صلوات المصلین، روزی به امام حسین(علیه السلام) نگاه کرده و فرمودند «انت عبرة کل مؤمن»، حسین جان تو عبره‌ی هر مؤمن هستی، امام حسین با تعجب پرسید من عبره‌ی هر مؤمن هستم؟ فرمود بله فرزندم تو عبره‌ی هر مؤمن هستی. در چند روایت از امام صادق(علیه السلام) وارد شده که خود امام حسین(علیه السلام) می‌فرمود: «انا قتیل العبرة»، من کشته‌ی عبره هستم.
نکته مهم این است وقتی امیرالمؤمنین(علیه السلام) می‌فرماید «انت عبرة کل مؤمن»، وقتی خود امام حسین(علیه السلام) با افتخار می‌فرماید «أنا قتیل العبرة» و یا امام صادق(علیه السلام) این تعبیر را در زیارتنامه‌شان خطاب به حضرت می‌فرمایند: تو قتیل عبرات یا اسیر کربات هستی، از این روایات و تعابیر استفاده می‌کنیم که موضوع اشک یک مقام برای امام حسین(علیه السلام) است.
اولین مطلب اینست که این عَبرَه با عِبرَه فرق دارد، در لغت عِبرَه به معنای اعتبار و عبرت گرفتن است، در قرآن کریم هم خدای تبارک و تعالی در بعضی از آیات شریفه تعبیر عِبره را ذکر فرموده است. در این روایت نمی‌فرماید «أنت قتیل العِبرَة»، می‌فرماید «قتیل العَبرَة»، لذا اینکه بعضی گفته‌اند حادثه کربلا و کشته شدن حضرت ابا عبدالله(علیه السلام) باید عبرتی برای انسان‌ها و مسلمان‌ها باشد، و اینطور توجیه کرده‌اند همانطور که امام حسین(علیه السلام) برای هدایت جامعه و اقامه حق و ابطال باطل رفت و کشته شد، این حادثه باید عبرتی برای مردم باشد که تا مرز شهادت در راه حق ایستادگی کنند.
گاهی هم به تعبیر «بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة» استشهاد می‌کنند، در حالی که عبارت وارده در این روایت «عِبرة» نیست بلکه «عَبرة» است، «أنا قتیل العَبرة»، و عَبره به معنای دمع و اشک چشم است.
در برخی از کتب لغت آمده که عرب به اشک چشم قبل از اینکه جاری بشود «عَبرة» می‌گوید، بعضی دیگر به اشکی که بر گونه‌ها جاری شود یا اشکی که از صورت بر روی سینه انسان بریزد «عَبَرَة» می‌گویند.
حتی بعضی از لغویین آن را به معنای اندوه بدون گریه «حزن من غیر بکاءٍ» هم معنا کرده‌اند، ولی هر چه هست عِبره نیست، لذا نمی‌توان گفت حضرت می‌فرماید من عِبرت هستم برای دیگران!
حال که «عَبرة» به معنای اشک و «قتیل العبرة» به معنای کشته‌ی اشک است، امام اینجا چه می‌فرمایند؟
مرحوم مجلسی(رضوان الله تعالی علیه) در جلد 44 بحارالانوار دو احتمال داده است؛ یکی اینکه کشته شدن من سبب می‌شود تا قیامت بشر بگرید، هر انسانی یاد امام حسین(علیه السلام) کند اشکش جاری می‌شود، «قتیل العَبرة» یعنی کشته شدنی که سبب اشک مردم تا روز قیامت است.
احتمال دوم آن است که «قتیل العَبرة» یعنی در آن زمانی که حضرت کشته شد حُزن و اندوه و گریه فراوان بود زینب کبری و همراهان حضرت که در خیمه بودند همگی محزون بودند، آنگاه مرحوم مجلسی می‌فرماید احتمال اول أظهر است یعنی من کشته می‌شوم و این شهادت من سبب می‌شود بشر یا مؤمنین تا قیامت اشک بریزند.
پس تا اینجا سه احتمال داده شد؛ اول آنکه آن را «عِبرة» بخوانیم به معنای عبرت گرفتن که به هیچ وجه صحیح نیست، دو احتمال هم که مرحوم مجلسی ذکر فرموده‌اند.
احتمال چهارمی هم گفته‌اند: «أنا قتیل العَبرة» یعنی من کشته‌ی رحمت هستم، اشکی که انسان‌ها، مسلمانان و مؤمنین برای من می‌ریزند موجب می‌شود رحمت خدا بر آنها سرازیر بشود، دل‌های‌شان نرم شده و با یکدیگر مهربان شوند.
در این احتمال به این روایت استشهاد کرده‌اند. «و ما بکی أحدٌ رحمةً لنا و لما لقینا إلا رحمه الله»، هیچ انسانی برای ما اهل‌بیت و مصبائبی که به ما رسیده گریه نمی‌کند مگر آنکه رحمت خدا شامل حال او خواهد شد.
در این صورت «قتیل العبرة» یعنی قتیل آثاری که بر این اشک‌هاست، البته این معنا خلاف ظاهر روایت است، نمی‌توانیم بگوئیم امام(علیه السلام) فرموده من کشته‌ی آثار این عبره هستم، هر چند بر این اشکی که انسان بر امام حسین(علیه السلام) می‌ریزد، مسلماً رحمت خدا سرازیر می‌شود روایات فراوانی هم بر این معنا دلالت دارد اما نمی‌توان این روایت «أنا قتیل العَبرة» را اینطور معنا کرد. بنابراین این معنای چهارم مورد قبول نیست.
در این بحث به ذهن ما معنای دیگری می‌رسد که إن شاء الله اهل نظر توجه بفرمایند که این معنا تا چه حد قابل قبول است.
روشن است که «انا قتیل العَبرة» یک مقام برای امام حسین(علیه السلام) است، امام حسین(علیه السلام) می‌خواهد با این عبارت یکی از مقامات خود را بیان کند، نمی‌خواهد خبر بدهد که کشته شدن من سبب اشک‌های مردم تا قیامت می‌شود، چون ما در مورد امیرالمؤمنین(علیه السلام) هم اینگونه روایات داریم از زمانی که آن ضربه بر فرق مبارکش وارد شد آسمان‌ها و زمین گریه می‌کنند تا قیامت. شهادت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، امام حسن(علیه السلام) و همه ائمه(علیهم السلام) موجب اشک مؤمنین است، از این رو در روایات آثار فراوانی برای کسانی که در مصائب اهل‌بیت گریه کنند مترتب شده است.
بنابراین به نظر می‌رسد امام حسین(علیه السلام) درصدد بیان یک مقام از مقامات خود هستند و امیرالمؤمنین(علیه السلام) هم که فرمود «أنت عبرة کل مؤمنٍ» می‌خواهند این مقام را برای امام حسین(علیه السلام) بیان کنند. آن مقام این است که خدای تبارک و تعالی اشک بر امام حسین(علیه السلام) را علامت ایمان انسان قرار داده و هر چه این اشک عمیق‌تر و بیشتر باشد، درجات ایمان انسان بالاتر خواهد بود.
شاهد بر این سخن تعبیر «مؤمن» است که در بعضی این روایات وارد شده است « و ما یذکرنی مؤمنٌ إلا بکی» می‌فرماید انسان مؤمن نیست مگر اینکه برای امام حسین(علیه السلام) اشک بریزد، در روایتی خود امام حسین(علیه السلام) می‌فرماید: «أنا قتیل العَبرة لا یذکرنی مؤمنٌ إلا بکی» هیچ مؤمنی من را یاد نمی‌کند مگر اینکه اشکش جاری می‌شود.
به این نکته توجه شود که گاهی افرادی که بیمار هستند یا گرفتاری دارند و نمی‌توانند برای عزاداری به تکایا و مجالس بروند، خیال می‌کنند از توفیق عزاداری و اشک بر حضرت محروم هستند، در حالی که اگر کسی در خانه خودش نشسته باشد و یاد امام حسین(علیه السلام) کند و اشک از چشمانش جاری شود همین مقدار هم عزاداری بر امام حسین(علیه السلام) صادق است.
اینکه امام سجاد(علیه السلام) آب می‌دید گریه می‌کرد، گوسفند می‌دید گریه می‌کرد، حیوان را ذبح می‌کردند گریه می‌کرد، می‌رساند هر چیزی که موجب یادآوری امام حسین(علیه السلام) بشود عزاداری بر حضرت است، چرا ائمه(علیهم السلام) ما فرمودند مستحب است انسان هنگام نوشیدن آب سلام بر امام حسین(علیه السلام) بدهد؟
در نتیجه امام(علیه السلام) که می‌فرماید: «لا یذکرنی مومنٌ إلا بکی»، یعنی بکاء علامت ایمان است، «أنا قتیل العَبرة» هم یعنی خدا به ازای شهادت من اشک بندگانش را علامت ایمان به خود قرار داده، این چه مقام والایی است؟!
با این بیان چقدر این روایت معنای عمیق و بالایی پیدا می‌کند؟ این بیان چقدر تفاوت دارد با معنایی که مرحوم مجلسی و مشهور فرموده‌اند و در کتاب‌ها هم نوشته شده کشته‌ی اشک‌ها، امام حسین(علیه السلام) کشته شد تا مردم بگریند، این معنا چه مقامی را برای امام حسین(علیه السلام) اثبات می‌کند؟!
اما اگر بگوئیم خدای تبارک و تعالی اشک بر مصیبت امام حسین(علیه السلام) را علامت بر ایمان به خودش قرار داده، آن گاه این عزاداری‌ها شور مضاعفی پیدا می‌کند، یعنی ما در هر عزاداری با اشک بر امام حسین(علیه السلام) ایمان خود را هم ثابت، تحکیم و تقویت می‌کنیم. افراد جاهل و بی‌خبری که می‌گویند 1400 سال پیش کسی کشته شده چرا ما اکنون گریه کنیم؟ یا آن انسان‌های کم‌خردی که می‌گویند بعضی از خلفای پیامبر(صلی الله علیه و آله) هم کشته شدند، چرا ما فقط برای امیرالمؤمنین و حسین بن علی(علیهما السلام) اشک بریزیم؟ نمی‌فهمند چه اسرار و حقیقتی بر اشک بر امام حسین(علیه السلام) وجود دارد. این اشک علامت ایمان به خداست. هر چه بیشتر به امام حسین(علیه السلام) توجه پیدا کنیم، اشک بیشتری از ما جاری می‌شود، درجات ایمان ما بالا می‌رود.
مگر این روایت معروف نمی‌فرماید: «أحبّ الله من أحبّ حسینا»، مگر هر چه حبّ ما به امام حسین(علیه السلام) بیشتر بشود خدا ما را بیشتر دوست ندارد؟ علامت مهم این ایمان و محبت خداوند همین اشک بر امام حسین(علیه السلام) است.
امیدواریم خدای تبارک و تعالی هر چه بیشتر ما را به حقیقت امامت آشناتر و نزدیکتر بفرماید ان شاء‌الله.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته