زندگى نامه آیت الله حاج شيخ محمدجواد فاضل لنكرانى(دامت برکاته)
ولادت
آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی فرزند سوم مرجع عالیقدر شیعه مرحوم آیت الله العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی (قدس سره) در سال 1341 (ه.ش) در شهر مقدس قم متولد شد. وجه تسمیه ایشان ، ولادت در شب میلاد حضرت جوادالائمه (ع) در ماه رجب سال 1382 (ه.ق) است.
پدر ایشان در این شب در حالی که خود به دلیل مبارزات سیاسی ناگزیر از اخفا در بیرون از شهر قم به سر می‌‌برد در خواب کودکی را مشاهده کرد که متصل به بدن اوست؛ ایشان در همان شب و بی اطلاع از ولادت فرزند، خواب را به اعطای پسری روحانی از جانب خداوند تعبیر کردند.
جد ایشان آیت الله شیخ فاضل لنکرانی معروف به فاضل قفقازی است، که از فقهای بزرگ دوران و امین و معتمد زعیم وقت تشیع، حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره) بود.
کودکی و نوجوانی محمد جواد فاضل لنکرانی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه سنایی شهر قم آغاز کرد. پس از گذشت پنج سال از تحصیل، بنا به مبارزات سیاسی انقلاب اسلامی، پدر بزرگوارشان به شهر یزد تبعید شد. او نیز همراه پدر راهی یزد شده و تحصیلات ابتدایی و دو سال از دوره راهنمایی را در آنجا به اتمام رساند. وي در این ایام در حالي که در کلاس اوّل راهنمايي بود در روز عاشورا در حظيره يزد (مسجد محمديّه يزد)، مقاله‌اي در مورد نهضت امام حسين(ع) و اهداف آن خواند که در همان زمان، رئيس ساواک را که از اعضاي حاضر در جلسه بود به خشم واداشت. او پس از طی دوران تبعید پدر، به قم بازگشته و وارد دبیرستان شد. دیری نپایید که کشش مکتب اهل بیت وی را مجذوب حوزه نمود و پس از یک سال از دوران دبیرستان در سال 1356 (ه.ش) وارد حوزه علمیه قم شد. ایشان در سال های اول ورود به حوزه علمیه، توامان دروس دبیرستان را در رشته تجربی به صورت شبانه به اتمام رسانید و دیپلم رشته تجربی را نیز اخذ نمود.
تحصیلات حوزوی آیت االله محمد جواد فاضل لنکرانی دروس حوزوي را زمانی آغاز نمود که غالب دروس رسمي حوزه به دليل حرکت نهضت اسلامي ملّت ايران تعطيل بود. از این رو ايشان با همّت و جدّيت فراوان توانست با شرکت در درس‌هاي خصوصي اساتيد حوزه، در مدّت كوتاهي دروس سطح را به پايان رسانده، و در سال1361 (ه.ش) به دروس خارج فقه و اصول راه يابد.
اساتید
ایشان در دوران تحصیل خود از محضر اساتید و عالمان بسياري استفاده نمود:
1. دروس مقدماتی، تفسیر، فقه و اصول
دروس دوره‌ي ادبيّات را نزد استاد بيگدلي گذراند. در رسائل و کفايه از درس آيت االله سيّد رسول موسوي تهراني و آيت الله اعتمادي استفاده نمود. کتاب مکاسب را نيز به صورت خصوصي از آيت الله پاياني فرا گرفت و برای درس تفسیر خدمت مرحوم آیت الله حاج شيخ حسين شب زنده دار و نيز آيت الله جوادی آملی حاضر گشت.
2. دروس خارج فقه و اصول
ایشان با پايان يافتن دروه‌ي سطح، براي بحثهاي تخصّصي و اجتهادي در دروس والد مکرّم خود شرکت کرد و حدود 15 سال از محضر ایشان بهره فراوان برد. وی حدود هفت سال نيز از محضر مرجع بزرگوار حضرت آيت الله العظمي وحيد خراساني(مدّظلّه‌العالي) استفاده نمود. هم‌چنين چندين سال از دروس فقه حضرت آيت الله سيّد کاظم حائري بهره برد.
3. سایر دروس (هیئت، فلسفه و عرفان)
در بخش دروس عقلي نيز؛ مباحث اسفار، اشارات و مباحث تفسيري را نزد اساتيد برجسته‌ای چون آيت الله حسن زاده آملي و آيت الله جوادي آملي گذرانده و از محضر اين اساتيد بهره‌ي فراوان برد. ایشان همچنین در دروس علم هيئت از محضر آيت الله حسن زاده استفاده نمود.
تدریس
الف - دروس مقدماتی و عالی
آیت الله فاضل لنکرانی از همان سال های آغازین تحصیل قدم در راه تدریس گذاشت. ایشان تدریس را با دروس مقدماتی حوزه علمیه نظیر ادبیات، منطق، معالم و شرح لمعه شروع نموده و از اوایل دهه شصت به مدت هجده سال اقدام به تدریس دروس عالی در حوزه علمیه نموده است.
در این دوران استاد در موضوع اصول، موفق به تدريس چهار دوره کتاب معالم الاصول، چهار دوره کتاب اصول فقه مرحوم مظفر و یک دوره رسائل و چهار دوره کفایه شده‌‌اند.
همچنین ایشان در موضوع فقه نیز سه دوره مکاسب(محرمه، بیع و خیارات) را تدریس نموده است.
ب - دروس خارج اصول
استاد از سال 1376 شروع به تدریس خارج اصول نمودند و همچنان مشغول به تدریس آن می‌‌باشند. عناوین این دروس عبارتند از:
1. مقدمه اصول (1377)
2. اوامر (1384 – 1377)
3. أمارات ( 1388 – 1385)
4. اصول عملیه و تعادل و تراجيح (1398 – 1389)
ج – دروس خارج فقه
آیت الله فاضل لنکرانی از سال 1382 اقدام به تدریس خارج فقه نمودند و همچنان مشغول به تدریس موضوعات مختلفی از آن هستند. کلاس های درس استاد در مدرسه آیت الله العظمی گلپایگانی برگزار می شود و بحمدالله این کلاس ها یکی از پر رونق ترین کلاسهای درس خارج فقه در حوزه های علمیه است.
عناوین دوره های مختلف تدریس ایشان در موضوع خارج فقه عبارتند از:
1. اجتهاد و تقلید (1383 – 1382)
2. تلقیح مصنوعی (1384)
3. مکاسب محرمه (1386 – 1384)
4. کتاب البیع - بر اساس تحریر الوسیله به مدت 9 سال (1395 -1386)
5. نماز جمعه (1388)
6. ارث زوجه از زمین (1388)
7. فروع علم اجمالی ( 1389)
8. ربا (1389)
9. جهاد ابتدایی (1392)
د – قواعد فقه
سلسله مباحث قواعد فقه محصول تدریس آیت الله فاضل لنکرانی در سنوات مختلف است که غالبا در ماه مبارک رمضان برگزار گشته است. عناوین این مباحث عبارتند از:
1. قاعده فراغ و تجاوز (1382)
2. قاعده لاتعاد (1382)
3. قاعده لا حرج( 1384)
4. قاعده ضمان يد( 1385)
5. قاعده الزام( 1386)
6. قاعده قرعه( 1387)
7. قاعده من ملک (1394)
8. قاعده الميسور (1395)
9. قاعدة اليد (در ضمن مباحث خارج اصول)
10. قاعدة العدل و الانصاف (در ضمن مباحث خارج فقه)
ه – تفسیر قرآن کریم
استاد علاوه بر تدریس مباحث فقهی اهتمام زیادی به مباحث قرآنی و تفسیر قرآن کریم داشته و دارند و از این رو در سال های مختلف اقدام به تحقیق و تدریس در موضوع تفسیر قرآن کریم نموده اند. عناوین این موضوعات عبارتند از:
1. آیات الاحکام
1. حجاب ( 1386)
2. خمس (1387)
3.ربا (1389)
4. نکاح (1388)
5.جهاد ابتدایی(1392)
6. امر به معروف و نهی از منکر (1392)
2. آیات معاد (1392)
3. امامت در قرآن (1393)
4. مهدویت در قرآن ( 1393)
5. امامت در قرآن (1393)
استاد نمونه حوزه علمیه
آیت الله شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی در اردیبهشت سال 1395 (ه.ش) پس از سالها تدریس و تربیت طلاب، به عنوان استاد نمونه حوزه علمیه قم مورد تجلیل مرجعیت شیعه و حوزه علمیه قرار گرفتند.
تالیفات
از ویژگی های بارز علمی استاد تالیفات تخصصی بسیاری است که مورد توجه و استفاده بسیاری از فضلا و طلاب بوده است. این تالیفات بیشتر محصول دوره های تدریس معظم له بوده و یا بعضا به مناسبت های مختلف تالیف شده اند.
1. رسائل فی الفقه و الاصول
مشتمل بر اين مقالات:
الف. رسالة في التقية
ب: حجية الكتابة في الفقه الإسلامی
ج. رسالة في حقيقة الوضع
د. رسالة في شرطية الابتلاء في منجزية العلم الاجمالي
هـ. رسالة في نظريّة العدالة في الحكومة الإسلاميّة و ولاية الفقيه
و. رسالة في تأثير الزمان والمكان في الفقه
2. نظرية حق الطاعة3. اسرار الصلاه
4. قاعده قرعه
5. قاعده تسامح در ادله سنن
6. قاعده الزام
7. قاعده الفراغ والتجاوز
8. گفتارهای مهدوی
9. الخطابات القانونیه
10. اسرار و آداب نماز
11. حجاب و نظام اسلامی
12. بررسی فقهی سلاح های کشتار جمعی
13. خمس، انفال، فيء در قرآن کريم
14. ربا در قرآن کریم
15. مشروعیت اجرای حدود در زمان غیبت
16. نخبة الأنظار في حرمان الزوجة من الاراضي والعقار
17. حق التالیف
18. الطواف بالکعبة المشرّفة من الطابق الأول
19. قاعده فراغ و تجاوز
20. قاعده ضمان ید
21. قاعده لاحرج
22. بررسی فقهی – حقوقی تلقیح مصنوعی
23. اعتبار الأجهزة الحديثة في رؤية الهلال
24. برائت عقلی ، تخییر و احتیاط
25. ارث زوجه از زمین
26. بحوث فی آیات الاحکام الخمس
27. دفاع از حریم قرآن
28. اعتبار ابزار جدید در رویت هلال
29. گفتارهای حسینی
30. جهاد ذبّی
31. تقريرات خارج اصول فقه از سال 76 تا 98، در حدود 20 جلد
32. تقريرات خارج فقه، کتاب البيع بر اساس متن تحريرالوسيلة، در حدود 9 جلد
مقالات
1. بررسی فقهی موضوع تکثیر و تنظیم جمعیت
2. پاسخ به برخی شبهات پیرامون ارتداد
3. نقد بر بيانيه حقوق بشر
4. دین در عصر ظهور
5. دفاع از حریم قرآن
6. حجاب و نظام اسلامی
و . . .
اجتهاد
آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی در طی دوران تحصیل و تدریس در حوزه علمیه همواره مورد توجه مراجع و اساتید برجسته بوده اند. رساله های علمی، کلاسهای عمیق ایشان و تربیت شاگردانی مجتهد و یا قریب به اجتهاد که عده‌‌ای از آنان اکنون از اساتيد مطرح حوزه در رسائل و مکاسب و کفاية هستند، خود دلیلی بر موفقیت این استاد گرانقدر است.
ایشان در سال 1376 مفتخر به اجازه اجتهاد مطلق از سوی مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (ره) شدند. این اجازه به تاریخ اول بهمن سال 1376 نوشته شده است؛ ترجمه متن اجازه نامه چنین است:
((بسم الله الرّحمن الرّحيم
الحمدلله رب العالمين والصلاة و السلام علي خير خلقه واشرف بريته محمد و علي آله الطيبين الطاهرين المعصومين سيما خاتم أوصيائه صاحب العصر والزمان عليه السلام و اللعنة الدائمة الابدية علي اعدائهم اجمعين الي يوم الدين
اما بعد: نور چشم و حاصل عمرم جناب مستطاب حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محمّد جواد فاضل لنکراني(دام عمره و عزّه) که خداوند بيش از پيش او را موفق به خدمت اسلام و مسلمين، به خصوص روحانيين و فضلاء بدارد، از جمله کساني است که تلاش فراواني در تحصيل علوم حوزوي و معارف جعفري نموده است و بيش از بيست سال از عمر خود را در تحصيل علم فقه و اصول صرف نموده و در خلال بيشتر سالها به تدريس در حوزه علميه مشغول بوده است تا اينکه به مرحله‌ي تدريس درس خارج رسيده و بحمدالله با کوشش مستمر به مرتبه‌ي اجتهاد مطلق رسيده است.
لذا بر ايشان است که به نظرات خود عمل نمايد و حرام است که از ديگران تقليد نمايد.
فله أن يحمد الله تبارک و تعالي علي ما أعطاه و يشکره علي ما أنعمه و رعاية الاحتياط الکامل في جميع الحالات فإنه سبيل النجاة و السلام عليه و رحمة الله و برکاته.
محمد فاضل / شهر صیام 1418 - 1/ 11/ 1376»
همچنین ایشان در سال 1381 موفق به ارائه ودفاع از رساله ی سطح چهار خود در حوزه علمیه شده و بالاترین مدارک حوزی را دریافت نمودند.
جبهه
دهه آغازین طلبگی استاد مقارن با دوران جنگ تحمیلی بود. ایشان در آن دوران به عنوان مبلغ در جبهه ها حضور داشته و چندین بار تا خط مقدم جنگ در کنار رزمندهای اسلام به عنوان مبلغ حضور پیدا کردند.
سایر فعالیت ها و مسئولیت ها
با آغاز دهه هفتاد و رجوع بسیاری از مومنین به والد ایشان حضرت آیت الله العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی جهت امر خطیر مرجعیت، مسئولیت سنگین اداره بیت و دفتر آن مرجع شیعه بر دوش فرزند ایشان آیت الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی قرار گرفت. تنظیم و تاسیس دفاتر مرحوم والد(ره) در شهر های مختلف، رسیدگی به امور نمایندگان معظم له در اقصی نقاط ایران و جهان، تنظیم و چاپ تالیفات پدر و رساله های عملیه، مسئولیت بخش مهم استفتائات دفتر ایشان، مسئولیت بعثه معظم له و ... همه و همه از مسئولیت های سنگین ریاست دفتر مرجع عالیقدر شیعه مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی بود که بر عهده‌‌ی آن استاد گرانقدر قرار گرفته بود.
در وصیت نامه والد ایشان که در سال 1384 نوشته شده است در این زمینه آمده است:
"بعدالحمد والصلوة علی محمد والال مخفی نماند که فرزند عزیزم محمدجواد فاضل لنکرانی که بحمدالله و المنة با نظارت مستقیم اینجانب به درجه رفیع اجتهاد رسیده و سالیان متمادی است که به بحث‌های خارج فقه و اصول اشتغال دارد و دارای رسائل و تالیفات متعددی می‌باشد در کارهای مربوط به اینجانب مخصوصا پس از مسئولیت مرجعیت که بسیار مسئولیت خطیری است یار و مددکار اینجانب بوده به طوری که اگر کمک ایشان و برادرش احمد آقای موحدی که تمام وقت خویش را در اختیار کارهای من قرار داده نبود شاید با کسالت‌های گوناگون و متعددی که دارم، از عهده همه کارها برنمی آمدم، البته حتی در جزیی‌ترین کار با استجازه و اجازه حقیر اقدام می‌نمایند."
تاسیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در سال 1376 که از ابتکارات آن مرجع راحل است بر عهده آیت الله محمد جواد فاضل قرار گرفت و از همان بدو تاسیس تاکنون ریاست این مرکز بر عهده ایشان است.
بحمدالله امروز این مرکز که شعباتی در سایر شهرها و کشور ها دارد از مهمترین مراکز علمی و تحقیقی حوزه علمیه گشته است.
استاد معظم از سال 1374 به عضویت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درآمدند.
۸۳,۰۳۷