در تمام طول تاریخ، حوزهها کانون تولید علم بودهاند
۰۸ آذر ۱۴۰۴
۱۵:۴۱
۲۵
خلاصه خبر :
آخرین رویداد ها
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحيمْ
الْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِينْ وَصَلَى الله عَلَىٰ سَيِّدَنَا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِينْ
الْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِينْ وَصَلَى الله عَلَىٰ سَيِّدَنَا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِينْ
خدمت همه أعزّه حاضر در جلسه، پژوهشگران، مراکز پژوهشی و تحقیقی، فقهی، اصولی و کلامی که با محبت دعوت معاونت پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهمالسلام) را اجابت فرموده و در این نمایشگاه حضور پیدا کردید، خصوصاً در این جلسه، تشکر میکنم.
گرچه در چنین جلسهای مجالی برای سخن نیست. گرد هم آمدیم که این نمایشگاه را افتتاح کنیم تا پژوهشگران و محققان حوزه و دانشگاه بتوانند از حرکت بزرگی که امروز در حوزههای علمیه وجود دارد، اطلاع پیدا کنند.
پیش از سخن، این روایت را تیمّناً قرائت میکنم:
قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: «الْعِلْمُ مِنَ اللهِ نِعْمَةٌ عَظِيمَةٌ، وَلَوْلَا الْقَلَمُ لَمْ يَسْتَقِمِ الْمُلْكُ وَالدِّينُ، وَلَمْ يَكُنْ عَيْشٌ صَالِحٌ.»
رسول خدا فرمودند: علم نعمتی بزرگ است. در میان نعمتهای بزرگ الهی، بزرگترین نعمت برای بشر، علم است. از موهبتهای خاصّ خدای تبارک و تعالی به بشر، علم است.
و سپس میفرمایند: لَوْلَا الْقَلَمُ لَمْ يَسْتَقِمِ الْمُلْكُ وَالدِّينُ» اگر قلم نباشد مُلک و دین استقامت پیدا نمیکند. یعنی قلم، پژوهش، تألیف، نشر علم، آگاهسازی جامعه نسبت به معارف دینی و وحیانی و حقایق، اینهاست که موجب استقامت مُلک و استقامت دین میشود. مُلک متقوّم به علم است. اگر حکمرانی علم نداشته باشد و اگر دولت و حکومتی علم را مورد توجه قرار ندهد و بر محور علم عمل نکند، آن ملک استقامت نمییابد. استقامت و قوام ملک به تجلی علم در میان مسئولان و مردم و به کار بردن علم است.
امروز نیز این مطلب برای همه روشن است در هر جامعهای که نخبگان علمی کنار گذاشته شوند، یا نتایج علمی مورد توجه قرار نگیرد، آن جامعه در همه جهات عقب میماند؛ نه فقط در رفاه و عمران و آبادانی، بلکه در همه جهات. و همچنین؛ دین با علم رشد و توسعه پیدا میکند. حیات دین به وجود علماست. عالمان دیناند که دین را میفهمند، تحقیق میکنند و در هر زمانی خوشههایی از خرمن دین را تقدیم جامعه میکنند. استقامت دین نیز با علم است. این تعبیر مهمّی است که رسول اکرم فرمودند: «لَوْلَا الْقَلَمُ لَمْ يَسْتَقِمِ الْمُلْكُ وَالدِّينُ وَلَمْ يَكُنْ عَيْشٌ صَالِحٌ»؛ زندگی سعادتمند در پرتو علم بدست میآید.
حوزههای علمیه بیش از هزار سال است که در نقاط مختلف به این مسئولیت عمل کرده و کانون تولید علم بودهاند. برخلاف آنچه دشمن تبلیغ کرده و میکند که در حوزههای علمیه از علم خبری نیست، همیشه تاریخ حوزهها کانون تولید علم بودهاند. نه تنها در چند دهه اخیر که رشد قابل توجهی داشته، بلکه در طول تاریخ، حوزههای علمیه واقعاً مهد تولید علم، تحقیق و پژوهش بودهاند؛ چه در ابعاد فقهی، اصولی، فلسفی، کلامی، تفسیری، حدیثی، تاریخی و اخلاقی، و همه علومِ مربوط به حوزه علوم انسانی. گرچه علوم غیرانسانی نیز در حوزههای قدیم وجود داشته؛ ریاضیات بوده، هیئت بوده، و تا همین اواخر خود ما در دروس هیئت حضور پیدا میکردیم. اما در مجموع، حوزه در این علوم انسانی کانون تولید بوده است.
اکنون نیز به برکت همین مراکز تحقیقی، به برکت این محققان، به برکت این پژوهشگران، حوزه علمیه با نشاط و بالنده به پیش میرود. برخی از مراجع ما یکتنه یک دوره فقه یا یک دوره تفسیر نوشتهاند واین از کرامتهای الهی بر بشر و بر حوزههای علمیه است. بحمدالله از برکت این نظام اسلامی، امروز توجه خاصی به ساحتهای مختلف بشری و نگاه عمیقی به آنچه بشر در ابعاد مختلف نیاز دارد، در حوزههای علمیه صورت گرفته است. باید بر این نعمت بزرگ خدا را شاکر باشیم که بعد از انقلاب، هزاران میدان تحقیقی جدید در حوزههای علمیه به برکت انقلاب و به برکت افکار امام خمینی(قده) گشوده شد. این یک شعار نیست بلکه یک حقیقت است.
با حدوث انقلاب و طرح اندیشههای ناب امام و احیای ارزشهایی مثل فرهنگ شهادت، ایثارگری، مجاهدت، مقاومت، امروز شاهد هزاران میدان تحقیقی برای حضور محققان هستیم که از آن، اندیشههای ناب دینی را استخراج کنند. امروز فقط در فقه دهها عنوان مضاف در حال شکوفایی است فقه پزشکی، فقه سیاسی، فقه اجتماعی، فقه اقتصادی، فقه کودک، و... . هر جا انسان نگاه میکند رد پا و حضور فعال فقه را مشاهده میکند. و بحثهای معارفی ما نیز به مراتب گستردهتر از بحثهای فقهی و اصولی است. اما هنوز آنچنان که باید، کار نشده است. و حوزهها باید انشاءالله متکفل آن باشند که هستند. حوزهها هم عمدتاً همین مجموعههای تحقیقاتی و پژوهشی است که تقریباً نخبگان حوزه در اینگونه مراکز جمع شدهاند و در حال تحقیق هستند.
ما باید این فرصت را غنیمت بشماریم. امروز زمانی است که باید مسئله تضارب آراء ـ نه تضارب اهواء ـ مطرح شود. متأسفانه برخی افراد در همین لباس روحانیت، سخنان وهابیت را نشخوار و تکرار میکنند؛ آن مطالب اصلاً فکر نیست که انسان بخواهد درباره آن سخن بگوید. امروز تضارب آراء و اندیشهها به جدّ باید دنبال شود تا در یک نقاطی به هم برسند و یک فکر قویتر شکل بگیرد. این نمایشگاه برای همین فکر و همین هدف است. این فقط برای آن نیست که هر بخشی از مجموعههای حوزوی بخواهد آثار خود را در معرض قرار بدهد؛ این به عنوان مقدمه است. باید نوآوریها مطرح شود، و من تقاضا میکنم هر بخشی علاوه بر منشورات جدید، افکار جدید خود را نشان بدهند و بگویند ما برای مسائل موجود جامعه این نظریات را ارائه نمودهایم.
الآن مسئله شبهات مربوط به بانوان، هنوز در میان مسئولین ما، در مجلس شورای اسلامی، در حوزههای علمیه، در دانشگاههای ما حل نشده است؛ حتی برای زنان متدیّن. چرا راه دور برویم؟ هنوز نسبت به موضوع حجاب، ابعاد و زوایا و ریشههای آن را حوزهها ارائه ندادهاند؛ گرچه نوشتههایی وجود دارد. در همین چند روز اخیر در کلیپی دیدم یک عمامه بهسر آخوندنما آیه شریفه 59 سوره مبارکه احزاب را با حدّت و شدت مطرح میکرد: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ»
«يُدْنِينَ» را هم غلط معنا میکرد. بعد میگفت چون آیه میفرماید: «فَلَا يُؤْذَيْنَ»، پس این آیه مربوط به کنیزان و بحث أَمَه و حُرّه، بوده و به امروز ربطی ندارد و موضوعش منتفی است؛ یعنی اگر کسی بیحجاب باشد، اذیّتی وجود ندارد. این فرد اگر دو کلمه اصول را ـ اگر اصول فقه مظفر را ـ درست خوانده و فهمیده بود این غلط و اشتباه را مرتکب نمیشد. ولی باز این طرف، ما مسئولیم که نیامدهایم نشستهای عمیق در مدارس، در دانشگاهها، در حوزهها درباره این موضوع واضح و ضروری بگذاریم، تا چه رسد به مسائل دیگر در باب زنان.
خواهشم این است که نوآوریهای حوزه را عرضه کنید حتی در اینگونه نمایشگاهها، لازم نیست حتما در قالب کتاب یا مجله چاپ شده باشد؛ از مدارس و از اساتید حوزه تقاضا کنیم اگر نوآوریهایی دارید، عرضه کنید تا این نوآوریها به گوش دیگران برسد و همه استفاده کنند و رشد اندیشه حاصل شود.
در هر صورت ما در دوران بسیار خوبی قرار گرفتهایم. نمیخواهم بگویم حوزه مشکلات فراوان ندارد؛ خصوصاً در مسائل معیشتی که واقعاً همه ما بسیار از آن رنج میبریم. اما از حیث بسترسازی و میدان برای رشد و پویایی و تحقیق، به نظر من هیچ زمانی در طول تاریخ حوزهها مانند این زمان نبوده است. استفاده کنیم و قدر این نعمت بزرگ را بدانیم.
امیدوارم این کار مرضیّ رضای امام زمان(عج) قرار بگیرد، قدمی باشد برای پویایی دین. واقعاً ما هنوز دین را معرفی نکردهایم، هنوز بسیاری از ابعاد دین را نشناختهایم. امیدوارم قدمی باشد برای خدمت به اسلام، خدمت به مکتب اهلبیت(علیهمالسلام)، خدمت به امام زمان(عج) و قدمی برای خدمت به امام و اندیشههای امام(ره) و خدمت به انقلاب. یاد همه مراجع، بزرگان، مؤلفان، محققان درگذشته را گرامی میداریم و امیدواریم با پیامبر و آل پیامبر محشور باشند، و به عمر علمی عزیزان در قید حیات برکت بیشتر عنایت کند و همه ما از وجودشان بهرهمندتر شویم.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته