تقدير يكي از شاگردان درس خارج فقه استاد به مناسبت روز معلم

بسم الله الرحمن الرحيم

يَرْفَعْ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ؛

روز معلم است، ياد و خاطره‌ي مرزبان سنگرهاي اعتقادي شيعه علامه مطهري رضوان الله عليه و همه‌ي فقها و متكلّميني كه در طول تاريخ از مرزهاي اعتقادي و فقهي شيعه دفاع كردند را گرامي مي‌داريم. به مناسبت اين روز وظيفه دانستيم چند جمله‌اي راجع به محاسني كه در شيوه‌ي علمي و اخلاقي‌ استاد بزرگوار است به اختصار در اين فرصت محدود عرض شود. اولاً راجع به شيوه‌ي علمي ايشان نكته‌ي مهم این است كه اشتغال به فقه و اصول ايشان را از پرداختن به جنبه‌هاي ديگر علوم اسلامي غافل نكرده، بحمدالله فلسفه و حكمت الهي را در محضر اساتيد مسلّم اين فن نظير آيت الله حسن‌زاده و آيت الله جوادي آملي حفظه الله فرا گرفتند و در تفسير هم بحمدالله مطالعات دقيقي داشتند، هم در آيات الاحكام و هم در مباحث تفسيري ديگر. و اين خيلي مهم است كه شيوه‌ي علمي ايشان تك بُعدي نبوده و جامعيّت داشته. اما در باب فقه و اصول يك نكته این است كه ايشان بر مباني هر دو مكتب نجف و قم مسلط هستند، مباني مكتب فقهيِ قم را از والد بزرگوارشان مرحوم آيت الله العظمي فاضل رضوان الله تعالي عليه كسب كرد. كه از شاگردان مبرّز مرحوم آيت الله العظمي بروجردي رضوان الله عليه و امام راحل رضوان الله عليه بودند، و مباني مكتب نجف را علاوه بر تحقيقات و مطالعات خودشان سال‌ها در محضر فقيه و اصوليِ مدبّر حضرت آيت الله العظمي وحيد خراساني حفظه الله فرا گرفتند و بحمدالله با مباني هر دو مكتب آشنايي دقيق دارند و در عين حال تعصب و جمودي روي هيچ يك از اين دو مكتب فقهي خاص ندارند. بعضي از اساتيد و بزرگان هستند كه با مباني يك مكتب آشنايي خوبي دارند اما متأسفانه در بحث‌ها گرفتار تعصب مي‌شوند، يعني هميشه از يك مكتب و نظرگاه خاص مي‌خواهند دفاع كنند و هر چه كه در غير آن مكتب و غير آن طرز تفكّر مطرح شده باشد رد مي‌كنند، اما ايشان بحمدالله آن دأب علمي مبتني بر حريّت فكري‌اش از قديم بين ما طلبه‌ها رايج بوده به عنوان ضرب المثلي كه مي‌گفتند «نحن ابناء الدليل» اين تبعيت از دليل و قوّت استدلال علمي در سيره‌ي ايشان مشهود است. مثلاً در بحث فقه به كتاب البيع امام رضوان الله عليه كه انصافاً كتاب عميق و محققانه‌اي است توجه كامل دارند اما تعصبي روي نظر امام ندارند، اگر يك جايي هم نظر يكي ديگر از اعلام مثل مرحوم نائيني، مرحوم آيت الله خوئي يا ديگر بزرگان به نظرشان قوي‌تر باشد از جهت استدلالي ابايي از پذيرفتن آن نظر ندارند و اين يك نكته‌ي خيلي مهمي است كه علاوه بر آشنايي و تضلّع عميق نسبت به دو مكتب تعصب بر هيچ يك ندارند.

علاوه بر اينها بحمدالله خودشان اجتهادات و نوآوري هاي بكر و قابل استفاده‌اي دارند كه خصوصاً براي ما خيلي آموزنده است براي كسي كه اهل استفاده باشد در درس ايشان اين قدرت اجتهاد و ابتكار الحمدالله به خوبي به شاگردان منتقل مي‌شود، اگر ما بتوانيم استفاده كنيم.

نكته‌ي ديگر هم اين مجال باز علمي است كه به شاگردان خودشان مي‌دهند، جرأت نقد كردن، جرأت اشكال گرفتن هم به نظرات اعلام و هم به نظرات خودشان كه به شاگردانشان اين مجال را مي‌دهند، ما بعضي افراد را مي‌بينيم كه سال‌ها در بعضي درس خارج‌هاي بزرگان شركت كردند اما قدرت و جرأت انتقاد از بزرگان را ندارند، اسم مرحوم ميرزاي نائيني يا ديگر بزرگان كه مي‌آيد از نقد كردن مي‌ترسند ولي بحمدالله در اين درس همانطور كه عرض كردم آن چيزي كه معيار و ملاك است قوّت دليل است. به قول يكي از آقايان مي‌گفت «بزرگان بزرگند چه ما حرف آنها را بپذيريم و چه نپذيريم، ولي ما كوچكيم اگر حرف بزرگان را بدون دليل بپذيريم» اين هم نكته‌ي بسيار مهمي است كه هم اين حريّت و ابتكار اجتهادي در سيره‌ي ايشان مشهود است و هم اين را به شاگردانشان منتقل مي‌كنند و علاوه بر اينها سجايا و ويژگي‌هاي اخلاقي متعددي است كه به طور عملي از ايشان استفاده كرديم و اميدواريم بيشتر هم استفاده كنيم كه يك نمونه‌اش تواضع علمي‌شان است. اميدواريم كه خداوند متعال به استاد بزرگوار و همه‌ي علما و خدمتگزاران امام زمان7 طول عمر با عزّت و توفيق خدمت بيشتر عنايت بفرمايد و به ما هم توفيق بدهد كه از محضر ايشان و همه‌ي علماي اعلام به نحو اتم استفاده كنيم.

والسلام عليكم و رحمة الله وبركاته