گذر زمان، ضرورت و اهمیت فقه را بیش از پیش هویدا میکند
۳۱ مرداد ۱۴۰۰
۱۵:۴۴
۱,۱۹۴
خلاصه خبر :
آخرین رویداد ها
بسم الله الرحمن الرحیم
قُلْ لَوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبِّي لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّي وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا
خدمت فضلای بزرگوار، اساتید محترم و مسئولین مکرم مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) در مشهد مقدس سلام عرض می‌کنم و از خدای تبارک و تعالی مسئلت می‌کنم عزاداری‌هایی که در این ایام موفق به آن بودید به احسن وجه مورد قبول قرار بگیرد.
از اینکه به خاطر رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی کرونا فرصت نشد از نزدیک خدمت آقایان رسیده و عرض ادب کنیم عذرخواهی می‌کنم. امیدوارم خداوند به حرمت امام حسین(علیه السلام) هر چه زودتر این بلا را از همه مسلمین و بشریت رفع بفرماید ان شاء‌الله.
در آغاز سال تحصیلی جدید قرار داریم. در این شرایط بحرانی کرونا همه ما طلبه‌ها، فضلا و اساتید باید با توکل قوی‌تر به خدای تبارک و تعالی و توسل بیشتر به ائمه معصومین(علیهم السلام) بحث‌ها را شروع کنیم.
آیه‌ی شریفه 109 سوره مبارکه کهف یکی از آیات معروف قرآن است. خدای تبارک و تعالی به پیامبر می‌فرماید: «قُلْ لَوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبّی» اگر دریا مداد و مرکبی برای کلمات خدای تبارک و تعالی باشد. مداد همان مرکب است و کلمات را گرچه به الفاظ معنا می‌کنند اما در معنای عام و وسیع قرآنی به هر آنچه حاکی از علم یا قدرت، یا نشانه‌ای از خدای تبارک و تعالی باشد گفته می‌شود.
خداوند می‌فرماید اگر آب دریاها مرکب مداد کلمات پروردگار بشوند، دریاها تمام می‌شوند قبل از اینکه کلمات خدا تمام بشود «لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّي وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا» ولو اینکه مانند آن دریا را هم به کمک بیاورند یعنی چند دریا، که در بعضی از آیات دیگر سبعة أبحر هفت دریا هم ذکر شده است. بحر هم بحر معینی نیست بلکه جنس بحر مراد است، یعنی همه دریاهای روی کره زمین، آنجا هم که می‌گوید سبعة ابحر به عنوان مثال است. در هر صورت آیه شریفه می‌فرماید اینقدر آیات و نشانه‌ها و کلمات خدای تبارک و تعالی زیاد است که حجم آب دریاها هم اگر مرکب شود، ظرفیت شمارش و توصیف کلمات الهی را نخواهد داشت.
در شأن نزول آیه ذکر شده که یهود معتقد بودند توسط تورات همه علوم به آنها داده شده است و تورات آن علم زیاد و خیر کثیری است که خدا به بشر عطا کرده. اگر شأن نزول آیه هم این باشد آیه می‌خواهد بفرماید خداوند آنچه که از علم به انسان عنایت کرده در مقابل آنچه که نداده بسیار ناچیز است، بشر اگر تمام این مقدار علمی را که تاکنون به دست آورده جمع کند، در هر باب و هر جهتی از امور که باشد قرآن می‌فرماید: «وما اوتیتم من العلم إلا قلیلا»، یک علم کمی به او داده شده است. این کشف از آن میکند که انسان هر چه در راه علم تلاش کند به قله آن نمی‌رسد؛ چون علم یک افق و ساحل بی‌کرانی است که تمام‌شدنی نیست. علم پایان‌پذیر نیست و منتهی ندارد. بنابراین انسان باید برای کسب چنین امری که این همه دایره‌اش گسترده است سعی و تلاش بیشتری داشته باشد.
من در رابطه با علم فقه که بخشی از این علم گسترده الهی است، چند نکته عرض می‌کنم.
هرچه زمان می‌گذرد، ضرورت و اهمیت فقه برای ما بیشتر روشن می‌شود. ملاحظه فرمودید همین بیماری کرونا چه ارتباط تنگاتنگی با فقه پیدا کرد و برای ما فقهی را به نام فقه کرونا به ارمغان آورد، مسائل و احکامی در این رابطه مطرح و بیان شد و هنوز هم مسائل جدیدتری مطرح می‌شود. یا در مورد همین عزاداری سیدالشهدا(سلام الله علیه)، فقه عزاداری یک بحث بسیار مهمی است.
آیا عزاداری سیدالشهداء(سلام الله علیه) استحباب دارد یا استحباب مؤکد؟ حتی برخی از فقها در شرایطی وجوب کفایی برای آن قائل شده‌اند، برخی از فقهای بزرگ با استفاده از روایات و ادله فراوانی که وجود دارد گفته‌اند عزاداری فی نفسه عنوان استحباب مؤکد دارد، از عنوان «من احیا امرنا»، از آیه «ومن یعظم شعائر الله»، از «یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا»، از روایات «من بکی وابکی وتباکی»، از آیه مودت و... . ما ادله فراوانی بر استحباب مؤکد عزاداری داریم که البته در بعضی از شرایط با لحاظ بعضی عناوین دیگر مسئله وجوب کفایی آن هم مطرح می‌شود.
بالأخره همین عزاداری با این عظمت و آثار، این امری که همه مسلمانان و شیعیان و حتی غیر مسلمان‌ها با آن ارتباط دارند خود دارای یک احکام است تحت عنوان فقه عزاداری. امروز این سؤال وجود دارد که آیا نسبت به هر آنچه که عزاداری با آن واقع می‌شود، ما نیاز به دلیل خاص داریم یا نه، از ادله استفاده می‌کنیم هر آنچه عنوان شعائر الهی را دارد و موجب احیای امر ائمه(علیهم السلام) است مطلوب می‌باشد.
ما وقتی عبارات فقهای بزرگ را ملاحظه می‌کنیم فقط یک قید در کلماتشان آمده که گفته‌اند مستلزم امر حرام نباید باشد. مطلوبیت سبک عزاداری را مقیّد کرده‌اند به اینکه همراه با غنا و موسیقی حرام یا تلف جان و به طور کلی فعل حرام نباشد. اینجا فقه باید بگوید این سبک از عزاداری اگر مقید به حرام نشد عنوان مستحب را دارد یا برای استحبابش دلیل لازم داریم؟
گاهی در فرمایش برخی از بزرگان آمده که برای فلان عمل در عزاداری چه دلیلی و چه آیه و روایتی وجود دارد؟ بزرگان دیگر در جواب گفته‌اند ما در انجام هر عملی نیاز به دلیل نداریم. همین که این اعمال از مصادیق عزاداری مستحب باشد کافی است فقط این مصادیق مقید به یک قید می‌باشد «عدم کونه مستلزماً للحرام» یعنی مستلزم حرام نباید باشد.
خود همین عزاداری را باید فقه به میدان بیاید تا چارچوب دقیق و صحیح آن را برای مسلمان‌ها و خصوصاً شیعیان روشن کند. فقیه است که باید بگوید آیا بر انجام هر عملی ما نیاز به دلیل خاص داریم یا نه؟ شما خوب اطلاع دارید گاهی اختلاف پیش می‌آید آیا فلان عمل در عزاداری بدعت است یا نه؟ ما اگر بگوییم هر آنچه تحت عنوان شعائر الله قرار بگیرد و موجب احیای امر ائمه(علیهم السلام) گردد جایز است منتهی مقید به اینکه مستلزم حرام نباشد، در این صورت برای خصوص هر عملی ما دلیل خاص لازم نداریم، لازم نیست برای جواز سینه‌زنی دنبال روایت بگردیم؟
اگر ما روایات لطم و جزع و بکاء را هم نداشتیم که می‌فرماید: کل جزع و بکاء مکروه است مگر برای امام حسین(علیه السلام)، که احتمال دارد اینجا مراد از کراهت همان معنای عام باشد به معنای حرام است و جایز نیست، اما اگر این هم نبود فقیه آن چارچوب ادله را وقتی می‌چیند می‌گوید از ادله استفاده می‌شود هرچه موجب احیای امر ائمه(ع) باشد، هر چیزی که مصداق شعائر باشد، هر چیزی که موجب حزن ائمه (علیهم السلام) باشد جایز است و دیگر لازم نیست بگوئیم فلان عمل آیا در روش ائمه بود یا نه؟ سینه‌زنی بوده یا نه؟ برپایی دسته‌جات و همراه داشتن علمات بوده یا نه؟ چون همگی از مصادیق همین عناوین عامه هستند، فقط یک قید دارد که مستلزم امر حرام نباشد. اما اگر مستلزم حرامی شد، جایز نیست، مثل آنکه موجب تلف نفس شود که البته در مسئله تلف نفس هم اگر قائل باشیم، عزاداری در برخی شرایط واجب کفایی است. بین وجوب کفایی و مسئله تلف نفس تزاحم به وجود می‌آید و احکام خاص خودش را دارد.
ملاحظه فرمایید مرحوم آقا ضیاء عراقی(قدس سره) در آنچه که از ایشان راجع به مواکب، سر برهنه کردن، سینه‌زدن و زنجیر زدن نقل شده، می‌فرماید اینها از بزرگترین شعائر است منتها مستلزم امر حرام نباید باشد، فرض کنید در جایی که زنان نامحرم حضور دارند مرد حق ندارد خودش را لخت کند و زنها هم حق نگاه کردن به مردان را ندارند.
مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری(رضوان الله تعالی علیه) هم می‌گوید همه این کارها جایز است مادام که مستلزم امر حرام شرعی نباشد.
اشاره به این مطلب برای آن است که آقایان و فضلای بزرگوار به فقه اهمیت بدهید، امروز با فقه سلامت، فقه تجارت، فقه زیارت، فقه عزاداری و دیگر فقه‌های مضاف مواجه هستیم. یعنی هیچ عملی در جامعه بشری نیست مگر اینکه یک فقه و احکام خاصی دارد! کسی فکر نکند این احکام مربوط به 1400 سال گذشته است و توجه به آن نکند.
من جوابیه‌‌ای بر حرف‌های برخی از این روشنفکرها نوشته‌ام که ده اشکال به فقه کرده‌اند و البته اشکالاتشان از جهت علمی بسیار ضعیف بود؛ از مدیر محترم مرکز فقهی خواهش می‌کنم این جوابیه را در اختیار فضلا و اساتید محترم قرار بدهند تا آقایان آن را مطالعه کرده و ما را از نقطه نظرات خود بهره‌مند فرمایند.
به فقه اهمیت بدهید، بشر نمی‌تواند جدای از فقه باشد و این فقه پویا و غنی شیعه که به تعبیر مرحوم والد ما(رضوان الله تعالی علیه) می‌فرمودند در عالم غنی‌تر و پویاتر از فقه شیعه نداریم، فقه خودش احیای امر ائمه است، فقه احیای گوشه‌ای از همین کلمات رب است که در آیه شریفه «قُلْ لَوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبِّي» آمده است.
در برخی از کلمات بزرگان آمده که ائمه اطهار(علیهم السلام) از مصادیق بالای کلمات رب هستند. ما دنبال این هستیم که علم اهل‌بیت (علیهم السلام) را از منابعی که در اختیار داریم استخراج کنیم و در اختیار بشر قرار بدهیم. بسیاری از مطالبی که ائمه(علیهم السلام) فرموده‌اند نیاز به تأمل و دقت دارد. ما هنوز قواعد زیادی را استکشاف نکرده‌ایم و مطالب زیادی را از این منبع بسیار عظیم نتوانستیم بیرون آوریم. اینها را باید با تحقیق و دقت فراوان استخراج کرد.
حتماً به فقه اهمیت بدهید، البته ارزش و اعتبار علوم دیگر در جای خودش محفوظ است اما آنچه الآن تناسب با این مجموعه دارد، علم فقه است. از برنامه‌هایی که مسئولین محترم مرکز تنظیم کرده‌اند کمال استفاده را داشته باشید.
امیدوارم خداوند متعال امسال با انگیزه و خلوص بیشتر شما عزیزان، با توکل و توسل بیشتر ابعاد جدیدی از علم را فرا رویتان قرار دهد و با نشاط بیشتر بتوانید درس و بحث را برای خدا و برای خدمت به این انقلاب عظیم اسلامی و برای حفظ و تداوم نظام مقدس جمهوری اسلامی داشته باشید. تأکید ما به توجه در مسائل انقلاب و حساسیت نسبت به آن بیش از گذشته است، در این شرایطی که امروز ایران در میان دنیا دارد و عزم سلطه‌جویان دنیا بر این است که این انقلاب را متوقف کنند.
حوزه‌های علمیه و آحاد طلاب باید توجه کنند که هر روز انگیزه و عمل خود را نسبت به حفظ انقلاب و استمرار آن مضاعف کنند. ما باید بر استمرار این انقلاب کوشا باشیم و از این انقلاب به نحو دقیق مراقبت و حفاظت نماییم. نگذاریم که خدای ناکرده دشمنان طمعی نسبت به این نظام و کشور داشته باشند، این انقلاب برای این است که ما دین را در سطح وسیع به همه بشریت عرضه کنیم.
دنبال این نیستیم که یک قدرتی را جابجا کنیم، دنبال به دست آوردن منابع یک کشور یا قدرت و حکومت آن نیستیم، دنبال آن هستیم که این دین الهی گسترش پیدا کند.
مکتب اهل‌بیت(علیهم السلام) به برکت این انقلاب باید روز به روز در دنیای کنونی گسترش پیدا کند و این وظیفه اولی من و شما طلاب و فضلا و اساتید حوزه‌های علمیه است، باید هر چه بیشتر دین را دقیق‌تر و عمیق‌تر بشناسیم، باید در آیات قرآن کریم تأمل و دقت بیشتر کرده و از دل این آیات مطالب جدیدی را استخراج کنیم تا پاسخگوی نیازهای کنونی بشریت باشیم. نسبت به همین بحث که آیا در اسلام حکومت وجود دارد یا نه؟ کارهای قرآنی عمیق و گسترده‌ای انجام بشود، آیات فراوانی در قرآن دلالت میکند که اسلام حکومت دارد، باید جامعیت اسلام را از دل این آیات شریفه بیرون آورده و به بشر ارائه کنیم ان شاء‌الله.
امیدوارم در جوار مضجع نورانی حضرت علی بن موسی الرضا(علیه آلاف التحیة و الثناء) توفیقات شما فضلا و اساتید محترم بیشتر باشد و به دعای آن حضرت حوزه‌های علمیه و این انقلاب بزرگ باقی بماند و ما را هر چه بیشتر موفق به درک و فهم و تبلیغ ثقلین بفرماید ان شاء الله.
یاد کنیم از امام عظیم الشأن و بزرگوارمان که در همه این توفیقات آن مرد بزرگ سهیم است. از مراجع بزرگ و فقهای عظیم الشأنی که بر همه ما حق دارند، از فقهای خراسان و همچنین مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی فاضل(رضوان الله تعالی علیه) یاد کنیم و از خدای تبارک و تعالی دعای خیر حضرت ولی‌عصر(عج) را استمداد نموده و سلامتی و طول عمر رهبری معظم انقلاب را مسالت می‌نماییم.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته