نشست علمي تخصصي بررسي و نقد مقاصد الشريعة
۳۰ بهمن ۱۳۹۳
۱۸:۳۰
۲,۵۷۷
خلاصه خبر :
آخرین رویداد ها
نشست علمي تخصصي بررسي و نقد «مقاصد الشريعة» در حوزه علميه قم براي اولين بار برگزار گرديد.
در اين نشست، اساتيد برجسته حوزه علميه قم؛ حضرات آيات و حجج اسلام عليدوست، قائني، احمدي فقيه يزدي، حسيني خراساني، ايازي، فخار طوسي، نورمفيدي و نجفي يزدي نقطه نظرات خود را ارائه کردند.
آيت‌الله محمدجواد فاضل لنکراني(دامت برکاته) رئيس مرکز فقهي أئمه أطهار(ع) عصر روز پنج شنبه سي ام بهمن در انتهاي اولين جلسه سلسله نشست‌هاي علمي تخصصي بررسي و نقد «مقاصد الشّريعة» که در سالن جلسات مرکز فقهي ائمه اطهار(ع) با حضور اساتيد برجسته حوزه علميه قم برگزار شد، اظهار داشت: اين جلسه گوياي ضرورت پرداختن به اين موضوع مهم است.
وي با بيان اين‌که دغدغه بحث از مقاصد، شايد بيش از بيست سال است که در ذهن بنده بوده، گفت: حوزه علميه بايد در سطح اساتيد تراز اول به اين بحث بپردازد و نبايد به اين موضوع مهم در سطح طلاب جوان يا کساني که تازه وارد درس خارج شدهاند، پرداخته شود.
آيت‌الله فاضل لنکراني با تأکيد بر اين‌که در اين زمينه تنها بحث علمي مطرح است و تعصبي به جز تعصب علمي مورد توجه نيست، ابراز کرد: اين‌که در اينگونه جلسات بايد رعايت انصاف را داشته باشيم يک بحث است و اين‌که امروز يک نگراني در ما وجود دارد و آن هجمه‌‌ي وسيع اين بحث‌هاي مقاصدي به حوزه‌هاي شيعه است، بحث ديگري مي‌باشد.
استاد درس خارج حوزه علميه قم با بيان اين‌که نمي‌توانيم نسبت به اين قضيه بي تفاوت باشيم، افزود: يک زماني المنار در حوزه شيعه وارد شد و نتيجه آن بعضي از کتاب‌هايي شد که نمي توان آثارمخرب آن را ناديده گرفت.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم با اشاره به اين که بحث مقاصد تا زمان شاطبي در ميان اهل سنت بسيار مطرح بوده، بيان کرد: مقاصد از زمان شاطبي تا قرن چهاردههم تا زمان محمد عبده در ميان اهل سنت نيز متوقف و منسيّ بوده است.
وي با بيان اين‌که بحث مقاصد ظاهرا از زمان محمد عبده دوباره اوج گرفته و از آن زمان تا حالا کتاب‌هاي بسياري راجع به مقاصد نوشته شده است، گفت: هر سال در نمايشگاه‌هاي بين المللي کتاب ايران مشاهده مي‌شود که ده‌ها کتاب راجع به مقاصد الشريعة منتشر شده و پايان نامه‌هاي فقهي و حقوقي در مورد مقاصد نوشته شده است.
آيت‌الله فاضل لنکراني بيان کرد: امروز اهل سنت براي اداره جامعه، يک احساس خلأ شديد کرده و اين يک بحث تعصبي نيست و به آن تصريح کرده و عملشان نيز گوياي اين مسأله است؛ اين‌ها مي‌بينند در دنياي امروز، فقه شيعه اوج گرفته و مي‌گيرد و تنها چيزي را که مي‌توانند رقيب فقه شيعه قرار دهند، بحث «مقاصد الشريعة» است.
استاد درس خارج حوزه علميه قم در ادامه، هدف از برگزاري چنين نشست‌هايي را بحث آزادانه دانست و افزود: ما نظائري در کلام بزرگاني همچون شهيد ثاني داريم که به ضروريات خمسه‌اي که پايه مقاصد هست، تصريح مي‌کند، همچنان که صاحب جواهر نيز به اين مسأله تصريح دارد.
رئيس مرکز فقهي أئمه اطهار(ع) با اشاره به اين که ما مي‌خواهيم بحث کنيم که موضع فقهاي شيعه در زمان حاضر راجع به مقاصد چيست، ابراز کرد: اين جلسه براي شروع است و بايد اين مسأله موضوع شناسي و مفهوم شناسي شود و حتي در يک جلسه تنها راجع به مفهوم مقاصد بحث شود.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم يکي از چيزهايي که در کلمات خود اهل سنت اضطراب دارد را؛ تعريف مقاصد ذکر کرد و گفت: اگر از جويني، غزالي و شاطبي تا عصر متأخر را تطور کنيم، مي‌بينيم که خودشان در تعريف مقاصد مضطرب هستند و اين بايد کار شود تا بالاخره به يک قدر متيقني برسيم.
اساسا اهل سنت، مقاصد الشريعة را دليلي فوق همه أدله(قرآن، سنت نبوي، اجماع و رأي و عمل صحابه) مي‌دانند
وي در ادامه با بيان اين‌که اساسا اهل سنت مقاصد الشريعة را دليلي فوق همه ادله(قرآن، سنت نبوي، اجماع و رأي و عمل صحابه) مي‌دانند، اظهار داشت: اگر اين معنا در قدما اراده نشده باشد، در متأخرين وجود دارد و قائل به اين هستند که مقاصد الشريعه به منزله‌‌ي محکمات ادله است و ساير ادله را بايد در پرتو مقاصد تفسير کنيم و بقيه ادله به منزله متشابهات مي‌باشند.
آيت‌الله فاضل لنکراني ادامه داد: اين افراد حتي تعليلات جزئي در نصوص و روايات را اگر با يک تعليل عام‌‌تر سازگاري نداشته باشد، آن را مقدم به تعليل خاص در نص مي‌کنند.
استاد درس خارج حوزه علميه قم بيان کرد: اگر ما اين مسأله را مطرح کرديم چطور مي‌توانيم بگوييم از اين نوع مقاصد در فقه شيعه هم داريم؛ حتي يک مورد هم در فقه شيعه به اين نحو که بگوييم شارع مقاصدي دارد و اين مقاصد حاکم بر همه ادله و به منزله همه محکمات ادله است، وجود ندارد.
رئيس مرکز فقهي ائمه اطهار(ع) خاطرنشان کرد: برخي از اهل سنت بيان مي‌کنند که در آيه «إنّا نحن نَزَّلنا الذِّکر وإنّا لَهُ لَحَافظون»، مراد از حفظ، حفظ ظاهر آيات نيست، بلکه مراد حفظ قواعد آيات است.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم افزود: اين‌ها بيان مي‌کنند برخي از آيات قرآن به يک قاعده‌هايي بر مي‌گردد که آن ملاک براي مقاصد الشريعة است و حتي آن را به عنوان قواعد همه قواعد فقه و اصول مي‌دانند. از دل اين مقاصد الشريعه، قواعدي را استخراج کرده و برخي به بيش از پانصد قاعده رسانده‌اند و تصريح مي‌کنند که مقاصد الشريعة؛ أمّ القواعد و أسّ القواعد است.
وي تصريح کرد: ما کدام فقيه شيعي را داريم که چنين معنايي را حتي توهم کرده باشد. اين غير از اين است که ما بگوييم فقيهي آمده و گفته «لشدّة حاجة الناس إليها(المقاصد الشريعة)».
آيت‌الله فاضل لنکراني با بيان اين‌که برخي مقاصد عام دين را به عنوان مقاصد الشريعه قرار مي‌دهند، ابراز کرد: در «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ» فقهاي ما به وجوب اين‌ها فتوا نمي‌دهند، اما اين افراد مي‌گويند يک قاعده‌اي است که به عنوان مقاصد شريعت مطرح شده و اين هم حاکم مي‌شود و هر دليلي که تعارضي با «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ» داشته باشد آن را کنار مي‌گذارند.
«تسهيل» يکي از ارکان «مقاصد الشريعة» اهل سنت است
استاد درس خارج حوزه علميه قم با بيان اين‌که در کلمات اهل سنت از کلمه «سمحه و سهله» فراوان استفاده شده است، گفت: «قاعده تسهيل» را به عنوان يکي از ارکان مقاصد الشريعه قرار داده‌اند.
آيا اين تسهيل، با سمحه و سهله‌اي که فقهاي ما مي‌گويند يکي است يا نه؟ بايد در اين زمينه بحث شود.
رئيس مرکز فقهي ائمه اطهار(ع) بيان کرد: يکي از مطالبي که پايه‌گذاري کردند اين است که تمام مقاصد، قطعي است و نيازي به دليل ندارد. يعني همانطور که ما در بحث اجتهاد و تقليد مي‌گوييم اجتهاد در ضروريات راه ندارد، اين‌ها نيز مي‌گويند در مقاصد، اجتهاد راه ندارد و مي‌گويند ما از يک راه‌هايي بايد کشف کنيم، اما مقاصد امور ضروري، بديهي و قطعي است.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم با اشاره به کلام جويني در باب مقاصد بيان کرد: او مي‌گويد: مقاصد، قطعي است و به عنوان قاعده کلي تا قيامت بايد در استنباط به آن رجوع کرد و غزالي نيز مي‌گويد: مقاصد، قطعي است و نيازي به دليل از ساير اصول و ادله ندارد؛ اين‌ها مقاصد را يک امر واضح مي‌دانند و اجتهاد در مقاصد در نظر آنها راه ندارد.
وي با بيان اين‌که امروز در کتاب‌هاي اهل سنت ديگر بحث قياس، استحسان، سد ذرايع و مصالح مرسله مانند گذشته مطرح نيست، گفت: اين مسائل امروز تحت‌الشعاع «مقاصد الشريعه» قرار گرفته اند.
اهل سنت سه گروهند: ظاهريون، باطنيون، اعتداليون
آيت‌الله فاضل لنکراني در ادامه با اشاره به اين‌که اهل سنت به سه گروه ظاهريون، باطنيون و اعتداليون تقسيم شدهاند، اظهار داشت: باطنيون کساني هستند که همه نصوص را کنار گذاشته و روي مقاصد مي‌روند و اين در کلمات قرضاوي خيلي تصريح شده که مي‌گويد جوري رفتار کنيم که هم نصوص را حفظ کنيم و هم مقاصد را که عمدتا توجيه نصوص به وسيله مقاصد است و لازمه‌‌ي آن؛ نفي نصوص است.
استاد درس خارج حوزه علميه قم در پايان با تأکيد بر اين‌که اين بحث، نياز حوزه است، گفت: بايد بحث را شعبه شعبه کنيم تا روشن شود و در جلسه بعد روي مفهوم بحث کنيم و منابع را ارائه دهيم تا مفهوم روشن شود تا بعدا تفاوت بين آنچه که در «مقاصد الشريعه» در فقه شيعه است و آنچه که ديگران مي‌گويند، روشن شود.