1. خداوند متعال به مقتضاى این که واجب الوجود است و وجود او وابسته به چیزى نیست، هیچ محدودیتى و نقصى ندارد، و تمام کمالات را دارا می‌‌باشد.

2. یکی از کمالات خداوند، فیاض بودن و جواد بودن است. لازمه فیاض و جواد بودن، عطا کردن است و برای عطا کردن هیچ محدودیتی در وجود خداوند تصور ندارد، و هرجا چیزی چیزی را عطا نکند به دلیل محدودیت پذیرنده‌‌ى عطاست نه عطا کننده، و هر چیز که لایق عطا شدن باشد، عطا مى‌‌‏شود.

3. هر خیر و کمالى ناشى از وجود است و هر شرّ و نقصى ناشى از عدم. مثلاً علم، خیر و کمال است اما جهل، شرّ و نقص حساب می‌‌شود. همچنین قدرت، کمال و خیر است، اما عجز و ناتوانی، شرّ است. پس معلوم مى‌‌‏شود که وجود و عطا کردن آن، خیر است.

بنابراین اگر چیزى لایق آفریده شدن باشد و خداوند آن را نیافریند، این نیافریدن با توجه به خیر بودن وجود، منع از خیر است و بخل محسوب می‌‌شود و بخل از خداوند محال است.

وقتی خلقت عالم، لازمه‌‌ی فیاض و جواد بودن خداوند شد، سؤال از اینکه خداوند چرا مخلوقات را آفرید عبث می‌‌شود.

لکن این سؤال منطقی است که هدف از آفرینش مخلوقات چیست؟

سؤال دوم اینکه خلقت سایر مخلوقات و موجودات چه هدفی دارد؟

در قرآن کریم هدف از خلقت انسان و جن، عبادت معرفی شده است. لیکن هدف اصلی از خلقت انسان، رسيدن انسان به کمال آفرينش است، خداوند انسان را خلق نمود تا به کمال برسد و هدف از خلقت انسان، رسيدن به کمال خود انسان است. و چون عبادت و ارتباط با خدا، انسان را به کمال می‌‌رساند، خداوند هدف خلقت را عبادت بیان کرده است.

1. سودطلبی و جلوگیری از زیان: انسان در خود، نیازها و کمبودهایی می‌‌بیند که انگیزه می‌‌شوند تا فعالیت کند و نقیصه‏ها و خواسته‏ها را برطرف نماید.

مثلاً پدری که برای آموزش و پرورش فرزندش، خود را در رنج و زحمت قرار می‌‌دهد و می‌‌گوید که هدفی جز نفع فرزند ندارم، در حقیقت هدفش این است که فرزندی نمونه داشته باشد. وی به خوبی می‌‌داند که داشتن فرزند خوب، از بزرگ‏ترین افتخارات و عالیترین کمالات است. در اینگونه اهداف نیز انسان هدفش تکامل خویشتن است، ولی برای رسیدن به هدف خود، به تکامل دیگری می‌‌پردازد.

3. انجام دهنده کار، منافع خودش را در نظر نگیرد، بلکه تنها به خاطر نفع رساندن به دیگری، کاری را انجام دهد، شبیه مادری که خود را فراموش می‌‌کند و به فرزند خویش عشق می‌‌ورزد و همانند پروانه می‌‌سوزد و پرواز می‌‌کند. وی به مصلحت خویش نمیپردازد.

نمونه دیگری که شبیه این مورد است، انسان شیفته‏ای است که در بندگی وعبادت خدا، از یاد خود غافل می‌‌شود. بگونه‏ای که حضرت علی(ع) فرمود: «الهی ما عبدتک خوفاً من نارک ولا طمعاً فی جنتک و لکن وجدتک اهلاً للعبادة فعبدتک»؛ خداوندا! عبادت من نه به جهت ترس از آتش تو است و نه طمع در بهشتت، بلکه به جهت این است که تو را شایسته عبادت یافتم.

حال با توجه به این سه نوع هدف بنگریم که خداوند در آفرینش انسان و جهان کدامیک از این سه نوع هدف را دنبال می‌‌کند؟

قطعاً از نوع اوّل و دوّم نیست، چون خداوند بی نیاز است. وقتی خدا را آن چنان شناختیم ودانستیم از اینکه خداوند وجودی است که از هر جهت بی‌‌نهایت و غنی است و هیچگونه نقص و نیاز در ذات او راه ندارد، روشن می‌‌شود که هدف در کارهای خدا، فقط به معنای سوم است که عبارت است از: رساندن فایده به مخلوقات خویش و تکامل همه جانبه و رفع نقص‏ها و نیازهای آنان.

من نکردم خلق تا سودی کنم         بلکه تا بر بندگان جودی کنم

او نخواسته است نیازی از خود را برطرف کند، چون بی نیاز است. او به آفرینش نپرداخت تا نقصی را از خود دفع کند، چون بی عیب و نقص است. خدا، جهان و انسان را آفرید تا همه به سوی کمال رهسپار شوند و قابلیّت و قوه نهفته در خویش را به کمال و فعلیّت رسانند. جهان را آفرید تا انسان برای رفع نیازهای خویش و درک کمالات از آن بهره‏گیری کند. انسان را آفرید و به او اراده عطا کرد تا با اختیار خویش راه کمال پوید و خود را از نقص‏ها بپیراید.

هدف از آفرینش جهان و انسان، تکامل جبری و ناخود آگاه جهان و تکامل ارادی و خود خواسته انسان است. همه را برای تکامل انسان خلق کرد و انسان را برای قرب خداوندی.

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند     تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری

خداوند پيامبران را از بيرون وعقل را در درون راهنمايي انسان‌‌ها قرار داد وامکانات لازم مادي و معنوي در اختيار او قرار داد. و خلقت تمام عالم و موجودات را وسيله رسيدن انسان به کمال قرار داد. در حقيقت خداوند اين عالم را با اين عظمت و مخلوقات متعدد آفريده است و در ميان همه مخلوقات، انسان را به عنوان گل سرسبد آفرينش خلق نموده است، و اگر مخلوقي با استعداد مثل انسان خلق نمي‌‌شد، جاي سؤال داشت که چرا هستي عالم، از وجود چنين مخلوقی خالي باشد. و براي آنکه انسان به کمال برسد، راه رسيدن به کمال را با وضع قوانين ومقررات توسط انبياء بيان نمود و با اشاره به اين مسئله، قرآن می‌‌فرماید: «و ما خلقت الجن و الانس الاّ لیعبدون»؛ جن و انس را جز برای بندگی و اطاعت نیافریدم.

اولا: همانطور که اشاره شد، لازمه فیاض بودن و جواد بودن خداوند، خلق کردن است و این سؤال که چرا حیوانات را خلق کرد منافات با فیاض بودن دارد.

ما اگر قبول داریم که خداوند حکیم است و کار لغو نمی‌‌کند، پس باید به این هم اعتقاد داشته باشیم که هرچه هست از روی حکمت، است نهایت حکمتش را ما نمی‌‌فهمیم.

ثالثا: می‌‌توان گفت که یکی از اهداف خلقت آسمان و زمین و همه موجودات آن، برای انسان بوده است تا در این بستر به کمال نهایی خود برسد. خداوند می‌‌فرماید: «اوست که هر چه در زمین است براى شما خلق کرد، آنگاه قصد آفرینش آسمان را نمود و هفت آسمان را بر پا داشت و او به همه چیز داناست».

این عالم وسیع و مخلوقات گوناگون و حیوانات را خلق کرد تا انسان هم از امکانات این عالم و حیوانات استفاده کنند و هم با تفکر به عظمت عالم و نظم دقیق آن و مخلوقات گوناگون، به قدرت و عظمت خالق هستی بیشتر پی ببرد و ایمان او به خداوند بیشتر و ارتباطش پایدارتر گردد و از این طریق به کمالی که برای آن خلق شده است برسد.

رابعا: از نظر بسياري از مفسران حيوانات نيز در قيامت محشور مي‌‌شوند و آنها نيز در عالم خود و در حدود آگاهيي که دارند داراي مسئوليت هستند و اگر ظلم و ستمي به يکديگر کرده باشند در آنجا از آنها قصاص مي‌‌شوند و آيه 5 سوره تکوير«و إذ الوحوش حشرت» و نيز آيه 38 سوره انعام را با رواياتي که دراين زمينه وجود دارد دليل بر حشر حيوانات گرفته‌‌اند.

براي توضيح بيشتر به تفسير نمونه ج 5، ص 226، و ج20 ص 437 و ج 26 ص 174 مراجعه و مطالعه کنيد.