فضائل عظیم ماه مبارک رمضان
۱۶ تیر ۱۳۹۲
۱۷:۵۴
۳,۶۷۷
خلاصه خبر :
آخرین رویداد ها
-
ریشه اصلی تخریب قبور ائمه بقیع، عدم فهم صحیح از دین است
-
بحمدلله امروز آیه شریفه «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ» و «تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ» و وعده صادقی كه رهبری معظم دادند با رمز یا رسول الله(ص) فعلیت و تحقق پیدا كرد
-
از یک استاندار انتظار این است که مراقبت کند اجناس به اندازه کافی در استان باشد و قیمتش معقول باشد
-
اجازه صرف ثلث سهم امام(ع) جهت کمک به مردم غزه توسط آیت الله فاضل لنکرانی
-
هر قطره از خون این شهیدان مسئولیت ما را هزار برابر میکند
-
امروز خباثت اسرائیل برای همه مردم دنیا روشن شده است
فضيلت ماه مبارك رمضان
«رمضان» در لغت از «رمضاء» به معناى شدت حرارت گرفته شده و به معناى سوزانيدن مىباشد.(1) چون در اين ماه گناهان انسان بخشيده مىشود، به اين ماه مبارك رمضان گفتهاند.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «انما سمى الرمضان لانه يرمض الذنوب؛(2) ماه رمضان به اين نام خوانده شده است، زيرا گناهان را مىسوزاند.»
رمضان نام يكى از ماههاى قمرى و تنها ماه قمرى است كه نامش در قرآن آمده است و يكى از چهار ماهى است كه خداوند متعال جنگ را در آن حرام كرده است.(مگر جنبه دفاع داشته باشد.)
در اين ماه كتابهاى آسمانى قرآن كريم، انجيل، تورات، صحف و زبور نازل شده است.(3)
اين ماه در روايات اسلامى ماه خدا و ميهمانى امت پيامبر اكرم(ص) خوانده شده و خداوند متعال از بندگان خود در اين ماه در نهايت كرامت و مهربانى پذيرايى مىكند.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است،(4) هر كس همه اين ماه را روزه بگيرد بر خدا واجب است كه همه گناهانش را ببخشد، بقيه عمرش را تضمين كند و او را از تشنگى و عطش دردناك روز قيامت امان دهد.»(5)
اين ماه، در ميان مسلمانان از احترام، اهميت و جايگاه ويژهاى برخوردار و ماه سلوك روحى آنان است و مؤمنان با مقدمه سازى و فراهم كردن زمينه هاى معنوى در ماههاى رجب و شعبان هر سال خود را براى ورود به اين ماه شريف و پربركت آماده مىكنند، و با حلول اين ماه با شور و اشتياق و دادن اطعام و افطارى به نيازمندان، شب زنده دارى و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه دارى و... روح و جان خود را از سرچشمه فيض الهى سيراب مىكنند.
فضائل ماه رمضان
1. برترين ماه سال
ماه مبارك رمضان به جهت نزول قرآن كريم در آن و ويژگىهاى منحصرى كه دارد در ميان ماههاى سال قمرى برترين است؛ قرآن كريم مىفرمايد: «ماه رمضان ماهى است كه قرآن براى هدايت انسانها در آن نازل شده است.»(6)
پيامبر گرامى(ص) درباره ماه رمضان مىفرمايد: «اى مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و مغفرت به شما روى آورد، ماهى كه نزد خدا از همه ماهها برتر و روزهايش بر همه روزها و شبهايش بر همه شبها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى است كه شما در آن به ميهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته ايد، نفسهاى شما در آن تسبيح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعايتان در آن مستجاب است.... بهترين ساعاتى است كه خداوند به بندگانش نظر رحمت مىكند... .»(7)
2. نزول كتب آسمانى در اين ماه
تمام كتب بزرگ آسمانى مانند: قرآن كريم، تورات، انجيل، زبور، صحف در اين ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) مىفرمايد: «كل قرآن كريم در ماه رمضان به بيت المعمور نازل شد، سپس در مدت بيست سال بر پيامبر اكرم(ص) و صحف ابراهيم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجيل در روز سيزدهم ماه رمضان و زبور در روز هيجدهم ماه رمضان نازل شد.»(8)
3. توفيق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفيق روزه دارى را به بندگانش داده است؛ «پس هر كه ماه [رمضان] را درك كرد، بايد روزه بگيرد.»(9)
انسان افزون بر جنبه مادى و جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر كدام در رسيدن به كمال مطلوب خود، برنامه هاى ويژه را نياز دارند، يكى از برنامه ها براى تقويت و رشد بُعد معنوى، تقوا و پرهيزگارى است؛ يعنى اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش دهد و به طهارت و كمال مطلوب برسد، بايد هواى نفس خود را مهار كند و موانع رشد را يكى پس از ديگرى بر دارد و خود را سرگرم لذتها و شهوات جسمى نكند. يكى از اعمالى كه در اين راستا مؤثر و مفيد است روزه دارى است، قرآن كريم مىفرمايد: «... اى افرادى كه ايمان آورده ايد! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه كه بر پيشينيان از شما نوشته شده، تا پرهيزگار شويد.»(10)
«رمضان» در لغت از «رمضاء» به معناى شدت حرارت گرفته شده و به معناى سوزانيدن مىباشد.(1) چون در اين ماه گناهان انسان بخشيده مىشود، به اين ماه مبارك رمضان گفتهاند.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «انما سمى الرمضان لانه يرمض الذنوب؛(2) ماه رمضان به اين نام خوانده شده است، زيرا گناهان را مىسوزاند.»
رمضان نام يكى از ماههاى قمرى و تنها ماه قمرى است كه نامش در قرآن آمده است و يكى از چهار ماهى است كه خداوند متعال جنگ را در آن حرام كرده است.(مگر جنبه دفاع داشته باشد.)
در اين ماه كتابهاى آسمانى قرآن كريم، انجيل، تورات، صحف و زبور نازل شده است.(3)
اين ماه در روايات اسلامى ماه خدا و ميهمانى امت پيامبر اكرم(ص) خوانده شده و خداوند متعال از بندگان خود در اين ماه در نهايت كرامت و مهربانى پذيرايى مىكند.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است،(4) هر كس همه اين ماه را روزه بگيرد بر خدا واجب است كه همه گناهانش را ببخشد، بقيه عمرش را تضمين كند و او را از تشنگى و عطش دردناك روز قيامت امان دهد.»(5)
اين ماه، در ميان مسلمانان از احترام، اهميت و جايگاه ويژهاى برخوردار و ماه سلوك روحى آنان است و مؤمنان با مقدمه سازى و فراهم كردن زمينه هاى معنوى در ماههاى رجب و شعبان هر سال خود را براى ورود به اين ماه شريف و پربركت آماده مىكنند، و با حلول اين ماه با شور و اشتياق و دادن اطعام و افطارى به نيازمندان، شب زنده دارى و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه دارى و... روح و جان خود را از سرچشمه فيض الهى سيراب مىكنند.
فضائل ماه رمضان
1. برترين ماه سال
ماه مبارك رمضان به جهت نزول قرآن كريم در آن و ويژگىهاى منحصرى كه دارد در ميان ماههاى سال قمرى برترين است؛ قرآن كريم مىفرمايد: «ماه رمضان ماهى است كه قرآن براى هدايت انسانها در آن نازل شده است.»(6)
پيامبر گرامى(ص) درباره ماه رمضان مىفرمايد: «اى مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و مغفرت به شما روى آورد، ماهى كه نزد خدا از همه ماهها برتر و روزهايش بر همه روزها و شبهايش بر همه شبها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى است كه شما در آن به ميهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته ايد، نفسهاى شما در آن تسبيح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعايتان در آن مستجاب است.... بهترين ساعاتى است كه خداوند به بندگانش نظر رحمت مىكند... .»(7)
2. نزول كتب آسمانى در اين ماه
تمام كتب بزرگ آسمانى مانند: قرآن كريم، تورات، انجيل، زبور، صحف در اين ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) مىفرمايد: «كل قرآن كريم در ماه رمضان به بيت المعمور نازل شد، سپس در مدت بيست سال بر پيامبر اكرم(ص) و صحف ابراهيم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجيل در روز سيزدهم ماه رمضان و زبور در روز هيجدهم ماه رمضان نازل شد.»(8)
3. توفيق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفيق روزه دارى را به بندگانش داده است؛ «پس هر كه ماه [رمضان] را درك كرد، بايد روزه بگيرد.»(9)
انسان افزون بر جنبه مادى و جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر كدام در رسيدن به كمال مطلوب خود، برنامه هاى ويژه را نياز دارند، يكى از برنامه ها براى تقويت و رشد بُعد معنوى، تقوا و پرهيزگارى است؛ يعنى اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش دهد و به طهارت و كمال مطلوب برسد، بايد هواى نفس خود را مهار كند و موانع رشد را يكى پس از ديگرى بر دارد و خود را سرگرم لذتها و شهوات جسمى نكند. يكى از اعمالى كه در اين راستا مؤثر و مفيد است روزه دارى است، قرآن كريم مىفرمايد: «... اى افرادى كه ايمان آورده ايد! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه كه بر پيشينيان از شما نوشته شده، تا پرهيزگار شويد.»(10)
برخى از فوايد و فضائل روزه:
الف. تقويت تقوا، پرهيزگارى و اخلاص؛(11)
امام صادق(ع) مىفرمايد: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و پاداش آن را من مىدهم.»(12)
حضرت فاطمه(س) مىفرمايد: «خداوند روزه را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.»(13)
ب. مانع عذابهاى دنيوى و اخروى:
امام على(ع) مىفرمايد: «روزه روده را باريك مىكند گوشت را مىريزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مىگرداند.»(14)
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «روزه سپرى در برابر آتش است.»(15)
ج. آرامش روان و جسم:
روزه دارى روح و روان و قلب و دل و نيز جسم را آرامش داده و باعث سلامتى روح و تندرستى جسم مىشود.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «روزه بگيريد تا سالم بمانيد.»
باز مىفرمايد: «معده خانه تمام دردها و امساك (روزه)بالاترين داروهاست.»(16)
حضرت امام باقر(ع) مىفرمايد: «روزه و حج آرامبخش دلهاست.»(17)
حضرت على(ع) مىفرمايد: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكات و حديث در روزهدارى روزههاى واجب (رمضان) براى آرام كردن اعضا و جوارح آنان، خشوع ديدگانش و فروتنى جانهايشان و خضوع دلهايشان حفظ مىكنند.»(18)
امروزه در علم پزشكى و از نظر بهداشت و تندرستى نيز در جاى خود ثابت شده كه روزه دارى تأثيرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد، دفع چربىهاى مزاحم، تنظيم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.(19)
د. مانع نفوذ شيطان:
امام على(ع) به پيامبر اكرم(ص) عرض كرد: يا رسول الله! چه چيزى شيطان را از ما دور مىكند؟ پيامبرگرامى(ص) فرمود: روزه چهره او را سياه مىكند و صدقه پشت او را مىشكند.»(20)
بنابراين، روزه مانع نفوذ شيطانهاى جنى و انسى شده و وسوسه هاى آنان را خنثى مىكند.
ه . مساوات بين غنى و فقير:
انسان روزه دار در هنگام گرسنگى و تشنگى، فقرا و بينوايان را ياد مىكند و در نتيجه به كمك آنها مىشتابد. حضرت امام حسن عسگرى(ع) درباره علت وجوب روزه مىفرمايد: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتيجه به نيازمند كمك كند.»(21)
و. إحياء فضائل اخلاقى
حضرت امام رضا(ع) درباره علت وجوب روزه مىفرمايد: «تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نيازمندى خود در آخرت پى ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگى و تشنگى خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدين سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خوددارى از شهوات است، نيز تا روزه در دنيا نصيحتگر آنان باشد و ايشان را در راه انجام تكاليفشان رام و ورزيده كند و راهنماى آنان در رسيدن به اجر باشد و به اندازه سختى، تشنگى و گرسنگى كه نيازمندان و مستمندان در دنيا مىچشند پى ببرند و در نتيجه، حقوقى كه خداوند در دارايى هايشان واجب فرموده است، به ايشان بپردازند... .»(22)
4. وجود شب قدر در اين ماه
شب قدر از شبهايى كه برتر از هزار ماه است و فرشتگان در اين شب به اذن خدا فرود مىآيند و جميع مقدرات بندگان را در طول سال تعيين مىكنند(23) و وجود اين شب در اين ماه مبارك نعمت و موهبتى الهى بر امت پيامبر گرامى اسلام(ص) است و مقدرات يك سال انسانها (حيات، مرگ، رزق و...) براساس لياقتها و زمينههايى كه خود آنها به وجود آورده اند تعيين مىشود و انسان در چنين شبى با تفكر و تدبر مىتواند به خود آيد و اعمال يك سال خود را ارزيابى كند و با فراهم آوردن زمينه مناسب بهترين سرنوشت را براى خود رقم زند.(24)
حضرت امام صادق(ع) مىفرمايد: «تقدير مقدرات در شب نوزدهم و تحكيم آن در شب بيست و يكم و امضاء آن در شب بيست و سوم است.»(25)
5. بهار قرآن
نظر به اينكه قرآن كريم در ماه مبارك رمضان نازل شده و تلاوت آيات آن در اين ماه فضيلت بسيارى دارد، در روايات اسلامى، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن ياد شده است؛ چنانكه حضرت امام باقر(ع) مىفرمايد: «هر چيزى بهارى دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.»(26)
يك نكته!
بديهى است فضائل و ثوابهايى كه براى ماه مبارك رمضان و روزهدارى ذكر شده و به برخى از آنها اشاره شد، از آنِ كسانى است كه حقيقت آن را درك كنند و به محتواى آن عمل و در گفتار و كردار به كار گيرند و به آنها جامه عمل بپوشانند.
چنان در روايات اسلامى براى روزهدارى آدابى ذكر شده و كسانى كه صرفاً تلاوت قرآن مىكنند، ولى به آيات و احكام آن عمل نمىكنند و يا آن كه از روزهدارى تنها رنج گرسنگى و تشنگى را مىكشند و بوسيله گناه، تأثير روزه را از بين مىبرند و ماه مبارك رمضان و فضاى معنوى آن تأثيرى بر اشخاصى بر جاى نمىگذارد، مورد نكوهش قرار گرفتهاند.
چنانكه پيامبر اكرم(ص) به زنى كه با زبان روزه كنيز خود را دشنام مىداد فرمود: چگونه روزهدارى و حال آنكه كنيزت را دشنام مىدهى؟! روزه فقط خوددارى از خوردن و آشاميدن نيست، بلكه خداوند آن را علاوه بر اين دو، مانع كارها و سخنان زشت كه روزه را بىاثر مىكنند قرار داده است، چه اندكند روزهداران و چه بسيارند كسانى كه گرسنگى مىكشند.»(27)
حضرت امام سجاد(ع) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مىكند: به وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندامهاى خود را از معاصى تو نگه داريم و آنها را به كارهايى گيريم كه خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوشهايمان سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابيم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوى آنچه منع شده ره نسپاريم و تا شكمهايمان جز آنچه را تو حلال كرده اى در خود جاى ندهد و زبانهايمان جز به آنچه تو خبر دادهاى و بيان فرمودهاى گويا نشود... .»(28)
بنابراين، در ماه مبارك بايد تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توكل و توسل از اهلبيت(ع) و عمل به دستورها و احكام قرآن كريم و دورى از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعى، عبادت، شب زنده دارى، درك فضيلت شب قدر و... فضيلت ماه مبارك رمضان را درك كرد و از آن در راستاى رسيدن به كمال حركت كرد و بايد در اين ماه به گونه اى خودسازى كرد كه با اتمام ماه مبارك تأثير و فوايد آن در روح و جان افراد باقى باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد.
پىنوشتها:
1. مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانى، ص 209، دارالكتاب العربى، بيروت.
2. بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 55، ص 341، مؤسسه الوفاء، بيروت.
3. ر.ك: الكافى، محمد بن يعقوب كلينى، ج 2، ص 628، دارالكتب الاسلامية، تهران.
4. وسائل الشيعه، شيخ حر عاملى، ج 2، ص 628، دارالكتب الاسلامية، تهران.
5. همان، ج8، ص: 99.
6. سوره بقره، آيه 185.
7. ر.ك: وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 313.
8. ر.ك: الكافى، همان، ج 2 ،ص 628.
9. سوره بقره، آيه 185.
10. سوره بقره، آيه 183.
11. همان.
12. ميزان الحكمة، محمد محمدى رى شهرى، ترجمه: حميدرضا شيخى، ج 7، ص 3207، مؤسسه دارالحديث، قم.
13. همان، ص 3209.
14. همان.
15. همان.
16. همان.
17. همان.
18. همان.
19. تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 1 ،ص 631، دارالكتب الاسلامية، تهران.
20. مستدرك الوسائل، محدث نورى، ج 7، ص 154، مؤسسه آل البيت، قم.
21. ميزان الحكمة، همان.
22. همان، ص 3209.
23. سوره قدر، آيه 1 ـ 5.
24. تفسير الميزان، علامه طباطبايى، ج 18، ص 132؛ ج 19، ص 90، مؤسسه مطبوعاتى اسماعيليان، قم.
25. وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 354.
26. وسائل الشيعه، همان، ج 6، ص 203.
27. الكافى، همان، ج 4، ص 87.
28. الصحيفة السجادية، امام سجاد(ع) ص 186، دفتر نشر الهادى، قم.
الف. تقويت تقوا، پرهيزگارى و اخلاص؛(11)
امام صادق(ع) مىفرمايد: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و پاداش آن را من مىدهم.»(12)
حضرت فاطمه(س) مىفرمايد: «خداوند روزه را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.»(13)
ب. مانع عذابهاى دنيوى و اخروى:
امام على(ع) مىفرمايد: «روزه روده را باريك مىكند گوشت را مىريزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مىگرداند.»(14)
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «روزه سپرى در برابر آتش است.»(15)
ج. آرامش روان و جسم:
روزه دارى روح و روان و قلب و دل و نيز جسم را آرامش داده و باعث سلامتى روح و تندرستى جسم مىشود.
پيامبر اكرم(ص) مىفرمايد: «روزه بگيريد تا سالم بمانيد.»
باز مىفرمايد: «معده خانه تمام دردها و امساك (روزه)بالاترين داروهاست.»(16)
حضرت امام باقر(ع) مىفرمايد: «روزه و حج آرامبخش دلهاست.»(17)
حضرت على(ع) مىفرمايد: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكات و حديث در روزهدارى روزههاى واجب (رمضان) براى آرام كردن اعضا و جوارح آنان، خشوع ديدگانش و فروتنى جانهايشان و خضوع دلهايشان حفظ مىكنند.»(18)
امروزه در علم پزشكى و از نظر بهداشت و تندرستى نيز در جاى خود ثابت شده كه روزه دارى تأثيرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد، دفع چربىهاى مزاحم، تنظيم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.(19)
د. مانع نفوذ شيطان:
امام على(ع) به پيامبر اكرم(ص) عرض كرد: يا رسول الله! چه چيزى شيطان را از ما دور مىكند؟ پيامبرگرامى(ص) فرمود: روزه چهره او را سياه مىكند و صدقه پشت او را مىشكند.»(20)
بنابراين، روزه مانع نفوذ شيطانهاى جنى و انسى شده و وسوسه هاى آنان را خنثى مىكند.
ه . مساوات بين غنى و فقير:
انسان روزه دار در هنگام گرسنگى و تشنگى، فقرا و بينوايان را ياد مىكند و در نتيجه به كمك آنها مىشتابد. حضرت امام حسن عسگرى(ع) درباره علت وجوب روزه مىفرمايد: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتيجه به نيازمند كمك كند.»(21)
و. إحياء فضائل اخلاقى
حضرت امام رضا(ع) درباره علت وجوب روزه مىفرمايد: «تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نيازمندى خود در آخرت پى ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگى و تشنگى خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدين سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خوددارى از شهوات است، نيز تا روزه در دنيا نصيحتگر آنان باشد و ايشان را در راه انجام تكاليفشان رام و ورزيده كند و راهنماى آنان در رسيدن به اجر باشد و به اندازه سختى، تشنگى و گرسنگى كه نيازمندان و مستمندان در دنيا مىچشند پى ببرند و در نتيجه، حقوقى كه خداوند در دارايى هايشان واجب فرموده است، به ايشان بپردازند... .»(22)
4. وجود شب قدر در اين ماه
شب قدر از شبهايى كه برتر از هزار ماه است و فرشتگان در اين شب به اذن خدا فرود مىآيند و جميع مقدرات بندگان را در طول سال تعيين مىكنند(23) و وجود اين شب در اين ماه مبارك نعمت و موهبتى الهى بر امت پيامبر گرامى اسلام(ص) است و مقدرات يك سال انسانها (حيات، مرگ، رزق و...) براساس لياقتها و زمينههايى كه خود آنها به وجود آورده اند تعيين مىشود و انسان در چنين شبى با تفكر و تدبر مىتواند به خود آيد و اعمال يك سال خود را ارزيابى كند و با فراهم آوردن زمينه مناسب بهترين سرنوشت را براى خود رقم زند.(24)
حضرت امام صادق(ع) مىفرمايد: «تقدير مقدرات در شب نوزدهم و تحكيم آن در شب بيست و يكم و امضاء آن در شب بيست و سوم است.»(25)
5. بهار قرآن
نظر به اينكه قرآن كريم در ماه مبارك رمضان نازل شده و تلاوت آيات آن در اين ماه فضيلت بسيارى دارد، در روايات اسلامى، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن ياد شده است؛ چنانكه حضرت امام باقر(ع) مىفرمايد: «هر چيزى بهارى دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.»(26)
يك نكته!
بديهى است فضائل و ثوابهايى كه براى ماه مبارك رمضان و روزهدارى ذكر شده و به برخى از آنها اشاره شد، از آنِ كسانى است كه حقيقت آن را درك كنند و به محتواى آن عمل و در گفتار و كردار به كار گيرند و به آنها جامه عمل بپوشانند.
چنان در روايات اسلامى براى روزهدارى آدابى ذكر شده و كسانى كه صرفاً تلاوت قرآن مىكنند، ولى به آيات و احكام آن عمل نمىكنند و يا آن كه از روزهدارى تنها رنج گرسنگى و تشنگى را مىكشند و بوسيله گناه، تأثير روزه را از بين مىبرند و ماه مبارك رمضان و فضاى معنوى آن تأثيرى بر اشخاصى بر جاى نمىگذارد، مورد نكوهش قرار گرفتهاند.
چنانكه پيامبر اكرم(ص) به زنى كه با زبان روزه كنيز خود را دشنام مىداد فرمود: چگونه روزهدارى و حال آنكه كنيزت را دشنام مىدهى؟! روزه فقط خوددارى از خوردن و آشاميدن نيست، بلكه خداوند آن را علاوه بر اين دو، مانع كارها و سخنان زشت كه روزه را بىاثر مىكنند قرار داده است، چه اندكند روزهداران و چه بسيارند كسانى كه گرسنگى مىكشند.»(27)
حضرت امام سجاد(ع) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مىكند: به وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندامهاى خود را از معاصى تو نگه داريم و آنها را به كارهايى گيريم كه خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوشهايمان سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابيم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوى آنچه منع شده ره نسپاريم و تا شكمهايمان جز آنچه را تو حلال كرده اى در خود جاى ندهد و زبانهايمان جز به آنچه تو خبر دادهاى و بيان فرمودهاى گويا نشود... .»(28)
بنابراين، در ماه مبارك بايد تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توكل و توسل از اهلبيت(ع) و عمل به دستورها و احكام قرآن كريم و دورى از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعى، عبادت، شب زنده دارى، درك فضيلت شب قدر و... فضيلت ماه مبارك رمضان را درك كرد و از آن در راستاى رسيدن به كمال حركت كرد و بايد در اين ماه به گونه اى خودسازى كرد كه با اتمام ماه مبارك تأثير و فوايد آن در روح و جان افراد باقى باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد.
پىنوشتها:
1. مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانى، ص 209، دارالكتاب العربى، بيروت.
2. بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 55، ص 341، مؤسسه الوفاء، بيروت.
3. ر.ك: الكافى، محمد بن يعقوب كلينى، ج 2، ص 628، دارالكتب الاسلامية، تهران.
4. وسائل الشيعه، شيخ حر عاملى، ج 2، ص 628، دارالكتب الاسلامية، تهران.
5. همان، ج8، ص: 99.
6. سوره بقره، آيه 185.
7. ر.ك: وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 313.
8. ر.ك: الكافى، همان، ج 2 ،ص 628.
9. سوره بقره، آيه 185.
10. سوره بقره، آيه 183.
11. همان.
12. ميزان الحكمة، محمد محمدى رى شهرى، ترجمه: حميدرضا شيخى، ج 7، ص 3207، مؤسسه دارالحديث، قم.
13. همان، ص 3209.
14. همان.
15. همان.
16. همان.
17. همان.
18. همان.
19. تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 1 ،ص 631، دارالكتب الاسلامية، تهران.
20. مستدرك الوسائل، محدث نورى، ج 7، ص 154، مؤسسه آل البيت، قم.
21. ميزان الحكمة، همان.
22. همان، ص 3209.
23. سوره قدر، آيه 1 ـ 5.
24. تفسير الميزان، علامه طباطبايى، ج 18، ص 132؛ ج 19، ص 90، مؤسسه مطبوعاتى اسماعيليان، قم.
25. وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 354.
26. وسائل الشيعه، همان، ج 6، ص 203.
27. الكافى، همان، ج 4، ص 87.
28. الصحيفة السجادية، امام سجاد(ع) ص 186، دفتر نشر الهادى، قم.