یعنی طبق کلام مرحوم مظفر به تبع مرحوم اصفهانی عقل عملی قسیم برای عقل نظری است. عقل نظری «ما یَنبَغِی أَن یُدرَکَ وَ أَن لا یُدرَکَ» است اما عقل عملی «ما یَنبَغِی أَن یُعمَلَ» است، ولی آقای حایری یزدی بیان نمود که این گونه نیست که عقل عملی قسیم برای عقل نظری باشد بلکه عقل عملی خودش از فروعات و شاخه‌های عقل نظری است.[10] این مطالب در جلسات پیشین توضیح داده شد و مورد بحث قرار گرفت.

البته آقای حایری یزدی قبول دارد که پیامبر در مدینه حکومت کرد ولی چنین بیان می‎نماید که پیامبر در این قضیه به عنوان دین حکومت نکرد، بلکه مردم دیدند کسی لایق‌تر، عاقل‎تر، مسلطتر به امور و با نفوذ کلام بیشتر از پیامبر وجود ندارد و این گون شد که ایشان را به عنوان حاکم قرار دادند نه اینکه از ابتدای امر خدای تبارک و تعالی یکی از شؤون رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) را حکومت قرار داده باشد![17] این بیان آقای مهدی حایری یزدی درست نقطه مقابل فرمایش امام رضوان الله علیه قرار دارد که مکرر می‌فرمودند: پیامبر شؤونی دارد در حالی که تبلیغ یکی از آن شؤون است، اما شأن مهم ایشان حکومت است.[18] حتی حضرت امام رضوان الله علیه می‌فرمودند: یک شأن پیامبر قضاوت است اما شأن بزرگتر ایشان حکومت است، یعنی شأنی که خدای تبارک و تعالی برای او قرار داده است.

در آیاتی که خدا می‌فرماید یهود و نصارا را ولیّ خود قرار ندهید، در ادامه می‌فرماید اگر مسلمانی یک یهودی یا یک نصرانی را ولی خودش قرار داد او نیز به آنان ملحق می‎گردد: «فَإِنَّهُ مِنْهُمْ»[23]، یعنی آیا مجرد دوست داشتن چنین تنبیهی دارد؟ اگر یک مسلمانی دید یک یهودی آدمی است که به حسب ظاهر خوش اخلاق است و به او علاقمند شد، چنین نتیجه ای ندارد که «فَإِنَّهُ مِنْهُمْ» باشد. این فقره «فَإِنَّهُ مِنْهُمْ» فقط با این سازگاری دارد که مسلمانی زیر پرچم یهودی برود و او را رئیس خودش قرار بدهد، او را درباره خودش قرار نافذالامر و نافذالکلمه بدهد و سپس قرآن پس از چند آیه می‌فرماید: ولیّ شما خدا و رسول و «الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ»[24] است.

در سال گذشته بیان گردید که آقای حایری یزدی در بیست سی سال آخر عمرش را غالباً در دانشگاه‌های آمریکا تدریس می‌کرد. ایشان هنگامی که امام در نجف بود از آنجا نامه‎ای به امام نوشته که یک سؤال مهم فلسفی برای من پیش آمده و اگر من می‌دانستم شخص دیگری می‌تواند به این سؤال پاسخ بدهد، مزاحم وقت شما نمی‌شدم. خود وی شاگرد فلسفه امام بوده و امام را از جهت فلسفی بسیار در رده اول می‌دانسته اما در این بحث این گونه وارد شده و درست در نقطه مقابل نظریه امام موضع گرفته است.

این اجمالی از نظریه آقای مهدی حایری یزدی در کتاب حکمت و حکومت بود. ایشان مسئله حکومت را بر اساس نظریه مالکیت شخصی مشاع بنیاد نهاد. این مطلب نیز مطلبی است که به لحاظ دانش فقه قابل جمع نیست. به نظر ایشان ساختار جامعه بر اساس مالکیت شخصی مشاع است[25] و جوهر حکومت را همین می‎داند و ادله‌ای نیز برای این مطلب می‌آورد که ان شاء الله هفته آینده ذکر خواهد شد.