چکيده بحث گذشته

لذا اين عنوان در ذهن شريفتان باشد،‌ قيود مفروضة الوجود در اصطلاح مرحوم نائيني، يعني قيودي که تحصيل آن قيود واجب نيست. آنگاه در واجب معلق مي‌فرمايند «زمان» يک قيد غير اختياري است، قيد غير اختياري که مسلما تحصيلش واجب نيست، عنوان مفروضة الوجود دارد.

حالا که عنوان مفروضة الوجود دارند، بايد بگوييم تا قبل از آنکه «زمان» فرا برسد، حج، وجوب پيدا نمي‌کند، اگر بگوييم حج وجوب فعلي دارد و واجب در زمان آينده است و استقبالي است، مي‌فرمايند اولا خلف لازم مي‌آيد، معنايش اين است که آن قيدي که تحصيلش واجب نيست، حالا که قبلا وجوب فعليت پيدا کرده، بايد برود قيودش را تحصيل کند. وقتي خود حکم فعلي شد، تحصيل قيود بر مکلف هم واجب است.

ثانيا عرض کرديم مستلزم تحصيل حاصل هم است، چون مفروض الوجود را به عنوان قيد قرار داده‌ايم، زيرا «زمان» که قيد غير اختياري و مفروض الوجود است، عنوان قيد را پيدا مي‌کند. آنگاه بگوييم بايد زمان را تحصيل کنيم و اين نمي‌شود، چون شما چه بخواهيد چه نخواهيد، زمان در ظرف خودش حاصل مي‌شود و اين تحصيل حاصل است، يعني لزوم امر به قيد و لزوم تحصيل زمان، از مصاديق حاصل است.

حالا اين نکات در فرمايش ايشان خيلي لزومي ندارد. قبلا گفتيم بايد آن نکات اساسي را از فرمايش ايشان استحصال کرد. ايشان يک قاعده کلي مي‌‌گويد هر قيدي که مفروض الوجود است، تحصيلش واجب نيست، مادامي که خود آن قيد حاصل نشده، حکم فعليت ندارد.
بعد مي‌فرمايد «زمان» که قيد غير اختياري است و روشن است و اسم آن هم روي آن است، وقتي مي‌گوييم قيد غير اختياري، يعني تحصيل آن واجب نيست. براي شما تحصيل آن امکان ندارد پس بايد مفروض الوجود باشد. اگر مفروض الوجود شد، مادامي که زمان اين حج فرا نرسيده، بايد بگوييم حج وجود ندارد.
اين خلاصه فرمايش مرحوم نائيني است.

اشکال اول مرحوم امام بر استدلال محقق نائيني

اشکال دوم مرحوم امام به محقق نائيني