اوامر ، جلسه 71
خلاصۀ بحث گذشته
پاسخ محقق حائری به اشکال اختیار و اراده
تحلیل محقق حائری در باب تسلسل اراده
تحلیل دوگانه‌ی منشأ اراده
پاسخ به اشکال تسلسل و تبیین نقش مصلحت در اراده
حل مشکل تسلسل
حالت سوم: تزاحم میان مصلحت در متعلق و مصلحت در اراده
ابطال مبنای تسلسل و اثبات مصلحت در خود اراده
تأیید دیدگاه مرحوم حائری از سوی محقق اراکی
نتیجه‌گیری
تمسک به وجدان در اثبات وجود مصلحت در اراده
نقد محقق عراقی بر نظریه‌ی مصلحت در اراده
پاسخ مرحوم حائری به این اشکال
استدلال دوم محقق عراقی: اشکال «ترجیح بلا مرجح»
پاسخ به استدلال محقق عراقی
1- وجود مرجح در عرف و تجربه‌ی عملی انسان‌ها؛
2- مصلحت در اراده به معنای اولویت‌بخشی نیست؛
نقدهای امام خمینی بر نظریه‌ی محقق حائری
1. عدم کفایت وجود مصلحت در اراده برای رفع تسلسل
پاسخ از اشکال اول امام
2. اشکال در تفکیک میان مصلحت در اراده و مصلحت در متعلق
پاسخ از اشکال دوم امام
3. ماهیت عقلانی بحث و نه عرفی بودن آن
پاسخ از اشکال سوم امام
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 70
خلاصۀ بحث گذشته
بررسی نقد ملاصدرا بر نظریه‌ی میرداماد در باب اراده
بیان اشکال ملاصدرا
پاسخ به اشکال ملاصدرا بر نظریه‌ی میرداماد
1. عدم نقل کامل نظریه‌ی میرداماد در اسفار
2. تحلیل عقلانی اراده و عدم نیاز به علت
3. اعتباری بودن تحلیل اراده و عدم وقوع تسلسل
4. تفکیک میان اعتبارات عقلی و اعتبارات شرعی
نتیجه‌گیری
نقد اشکال ملاصدرا از دیدگاه حاج آقا مصطفی خمینی
ردّ دوگانه‌ی ملاصدرا در علت اراده‌های متعدد و تأکید بر وحدت شوق
تفاوت میان اعتبار عقلی و امور واقعی
نقد دیدگاه میرداماد از منظر امام خمینی
اشکال اصلی: آیا اراده یک امر اعتباری است یا واقعی؟
تفکیک میان اراده و شوق در نقد امام خمینی
نقد حاج آقا مصطفی خمینی بر اشکال امام خمینی به نظریه‌ی میرداماد
رفع ابهام از عبارت‌های میرداماد
نقد حاج آقا مصطفی بر نظریه‌ی میرداماد و بررسی اشکال تسلسل در اراده
بررسی پاسخ میرداماد به اشکال تسلسل
مشکل مصادره به مطلوب در استدلال میرداماد
نتیجه‌گیری
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 69
خلاصۀ بحث گذشته
پاسخ میرداماد به اشکال در ارادی بودن اراده
تحلیل اعتباری اراده و پاسخ به اشکال تسلسل
الف) تحلیل عقل و عدم تحقق واقعی اراده‌های متعدد
ب) وحدت اراده در عالم نفس
ج) دو ویژگی دیگر اراده: اجمالی و اجماعی
تحلیل اجمال و تفصیل در اراده از دیدگاه میرداماد
تمایز میان اراده و شوق در نظریه‌ی میرداماد
نتیجه‌گیری
شوق اجمالی و شوق اجماعی
حقیقت اراده و ارتباط آن با اراده‌ی الهی
تحلیل نهایی نظریه‌ی میرداماد درباره‌ی مسئله‌ی تسلسل در اراده
1. وجود یک شوق واحد و عدم تعدد واقعی اراده‌ها
2. تفکیک میان شوق اجمالی و شوق تفصیلی
3. تحلیل عقلی و ماهیت اعتباری اراده‌های متعدد
4. تمایز میان بی‌نهایت واقعی و بی‌نهایت ذهنی
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 68
خلاصۀ بحث گذشته
بررسی اشکال جبر و تسلسل در اختیاری بودن افعال انسان
پاسخ چهارم: دیدگاه صاحب فصول در باب اختیاری بودن افعال
نقد محقق اصفهانی بر نظریه‌ی صاحب فصول
پاسخ میرداماد به اشکال جبر و تسلسل در اختیاری بودن افعال
تحلیل نظریه‌ی میرداماد
تحلیلی جدید از ماهیت اراده و شوق
نقد توهم "اراده‌ی اراده"
جلوگیری از تسلسل بی‌پایان در اراده
نقد نظریه‌ی میرداماد توسط محقق اصفهانی
تحلیل محقق اصفهانی از دیدگاه میرداماد
نقد اول: اراده‌ی اعتباری یا واقعی؟
نقد دوم: تحلیل اراده بدون مبنای عقلی
نقد سوم: اراده‌ی واحد چگونه شامل همه‌ی اراده‌هاست؟
نقد چهارم: اراده‌ی انسان، معلول چیست؟
ارتباط نقد محقق اصفهانی با دیدگاه ملاصدرا
اشکالات نظریه میرداماد
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 67
خلاصۀ بحث گذشته
نقد نظریه‌ی اختیار محقق نائینی از منظر محقق اصفهانی
اشکال نخست: نقش قوای ظاهری و باطنی در فاعلیت نفس
اشکال دوم: لازمه‌ی جدایی‌ناپذیر بودن حرکت عضلات از اختیار
اشکال سوم: نسبت اختیار با قوای نفسانی
ابهام در جایگاه فاعلیت اختیار
نقد محقق اصفهانی بر تمایز میان فاعلیت و علیت در نظریه‌ی محقق نائینی
نقد بر تفسیر نائینی از مرجحات در فعل اختیاری
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی اشکالات دوم و سوم
اشکال چهارم: معیار اختیاری بودن افعال
مشکل در استناد اختیار به خداوند
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 66
خلاصۀ بحث گذشته
بررسی نظریه‌ی اختیار محقق نائینی از منظر محقق اصفهانی
احتمال نخست: اثبات فاعلیت و تأثیر نفس در حرکت عضلات
احتمال دوم: حفظ اختیاری بودن فعل بدون تأکید بر فاعلیت نفس
نقد محقق اصفهانی: بررسی ضرورت مصحّحات فاعلیت نفس
بررسی محقق اصفهانی از مفهوم اختیار در نظریه‌ی محقق نائینی
نقد محقق اصفهانی بر احتمال دوم در نظریه‌ی اختیار محقق نائینی
دو نوع قیام اختیار به نفس: قیام کیف به متکیّف و قیام فعل به فاعل
نتیجه‌گیری
اشکال اساسی: اختیار همان اراده است، نه یک فعل جدید
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 65
خلاصۀ بحث گذشته
دیدگاه محقق نائینی در باب اختیار
اضافه شدن عنصر "اختیار" به فرآیند اراده
استدلال محقق نائینی بر وجود اختیار
تحلیل نظریه‌ی محقق نائینی درباره‌ی ارتباط اختیار و حرکت عضلات
1. تمایز میان فاعلیت و علیت
2. نقش "اختیار" به عنوان عنصر چهارم در افعال انسان
3. پاسخ نائینی به اشکالات مطرح شده درباره‌ی اختیار
4. نسبت فعل انسان با خداوند در نظریه‌ی نائینی
نقد محقق نائینی بر نظریه‌ی اراده و پاسخ به آن
تفاوت علیت اراده و ضرورت جبری
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 64
خلاصۀ بحث گذشته
بررسی مسئله‌ی جبر و اختیار از دیدگاه محقق اصفهانی
تحلیل مسئله‌ی جبر و اختیار و بررسی اشکال محقق اصفهانی
تحلیل ملاک اختیار و نقد نظریه جبر از دیدگاه محقق اصفهانی
نقد مفهوم اختیار در افعال الهی
تفاوت وجوب اراده در خداوند و انسان
پاسخ محقق اصفهانی به اشکال جبر
1. تعیین شاخص فعل اختیاری
2. نقد شبهه‌ی جبر با استناد به افعال الهی
3. وجوب بالغیر اراده و تأثیر آن در اختیار
4. تحلیل دقیق فعل اختیاری
5. نقد دیدگاه عوامانه درباره‌ی اختیار
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
پاورقی
منابع
اوامر ، جلسه 63
خلاصۀ بحث گذشته
تفاوت طلب و اراده در رابطه با اراده تشریعی
بررسی اراده تکوینی و تشریعی در باب ایمان و کفر
نظریه محقق خراسانی
اراده تکوینی و نقش واسطه‌ها در تحقق افعال اختیاری
اشکالی دیگر: مسئله اراده، اختیار و مؤاخذه الهی
پاسخ محقق خراسانی: مسئله‌ی شقاوت و سعادت ذاتی
جبری بودن سخنان آخوند و عجز از درک مسئله
مسئله تجری، اختیار و جبر در نظام فکری آخوند خراسانی
پاسخ اول: اختیار و تأمل در مقدمات اراده
پاسخ دوم: تجری، موجب بُعد از مولا و استحقاق عقوبت است
پاورقی
منابع