رسیدیم به آیه 55 سوره مبارکه نور که خدا می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ»، خدا وعده داده. اولاً آیا خدا یک جزایی می‌دهد به الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ؟ مثلاً فرموده که اگر کسی عمل صالح و ایمان داشته باشد او را به بهشت می‌بریم؛ یا این یک وعده‌ای است که ظرف تحقق او در این عالم دنیاست؟ این خودش خیلی نکته مهمی است، این وعده با وعده‌های دیگر فرق دارد؛ ظرفش عالم دنیاست مثل همان وَ نُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ».^[6] حالا متعلق این وعده چیست؟ استخلاف است؛ «لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ» استخلاف یعنی جعل شخصٍ خلیفةً یعنی خدا افرادی را به عنوان خلیفه می‌خواهد قرار بدهد، این وعده که چنین متعلقی دارد منشأش چیست؟‌ آیا ایمان و عمل صالح علت برای این هست؟ مثل موارد دیگری که در آیات داریم کسانی که ایمان و عمل صالح انجام می‌دهند خدا آنها را به بهشت می‌برد.

در این فراز «لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ» یعنی خدا اینها را خلیفه قرار می‌دهد؛ عرض کردم سؤال مهم این است که چه وجهی دارد که خدا اینها را خلیفه قرار می‌دهد؟ احتمالاتش را در جلسه گذشته گفتم و تکرار نکنیم، اینطور نیست که بگوئیم این مربوط به قوم بنی اسرائیل است و حتی این «كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ»، این «مِنْ قَبْلِهِمْ» چند احتمال داشت که بیان کردم.