واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 51
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 50
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 49
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 48
خلاصهی بحث گذشته
امکان یا استحاله تخییر میان اقل و اکثر
تقریر محقق اصفهانی از استحاله تخییر میان اقل و اکثر
اقل و اکثر تدریجی
اقل و اکثر دفعی
جمعبندی کلام محقق اصفهانی
پاسخ آخوند خراسانی به استحاله تخییر میان اقل و اکثر
تحلیل «اقل بشرط لا» و «اکثر بما هو اکثر» در پاسخ آخوند
پاسخ آخوند به اشکال
استدراک آخوند: خروج صورتِ «انضمام غیرِ واجب» از محلّ بحث
دیدگاه محقق نائینی در استحاله تخییر بین اقل و اکثر
صورت نخست: اقل «لا بشرط» نسبت به اکثر
صورت دوم: اقل «بشرط لا» از انضمامِ زوائد
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 47
خلاصهی بحث گذشته
تفکیک احکام عقلی و اعتباری و سرنوشت «فرد مردّد» در واجب تخییری
تفکیک احکام عقلیّه و امور اعتباریّه
تأکید امام خمینی بر تفکیک تکوین و تشریع
سرنوشت «فرد مردّد» در پرتو این تفکیک
مختار نهایی در واجب تخییری بر مبنای امام خمینی(قدّسسرّه)
اصالة الإطلاق در شک میان واجب تعیینی و تخییری
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 46
خلاصهی بحث گذشته
حدود اعتبار: امکان یا امتناعِ اعتبارِ امرِ محال و نسبت آن با «فرد مردّد»
اعتباریات در فلسفه و در اصول
تقسیم اعتباریات در کلام محقق اصفهانی و محقق عراقی
تمایز «اعتباری» و «انتزاعی» در اصطلاح اصولی
ضابطهی امکان اعتبار: «الاعتبار تابعٌ للأثر»
اعتبار بهمثابه «تنزیل ما لیس بموجود منزلة الموجود»
دو نحوه وجود برای مفاهیم مقولی
تطبیق در بحث شرط متأخّر
تطبیق بر ما نحن فیه: «فرد مردّد» در عالم اعتبار
حدود امکانِ اعتبار و نسبت آن با معاملات معدوم و «فرد مردّد»
الف) دو گونه امر اعتباری از حیث بقاء
ب) تمایز اعتباری و انتزاعی و نقش اثر عقلایی
ج) تطبیق نهایی بر «فرد مردّد» و معاملات آتی
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 45
خلاصهی بحث گذشته
نقد کبرویِ مرحوم روحانی نسبت به «البعث لتحريك الإرادة»
زمینه بحث: استثناء بعث در کلام آخوند و نقد اصفهانی
راه سوم صاحب منتقى: نقد کبرایِ «التكليف لتحريك الإرادة نحو متعلَّقه المعيّن»
تطبیق بر مورد فرد مردّد و کفایتِ تحرّک بدلی
نتیجهگیری نهایی: تعلّق تکلیف به «الفرد على البدل» در واجب تخییری
نقد مبنای مرحوم روحانی و نسبت آن با نظریه محقق نائینی
ادعای موافقت با میرزای نائینی و خروج از محلّ نزاع
اشکال اوّل: خروج از محلّ بحث
اشکال دوم: تعلّق اوصاف نفسیّه به مفاهیم بما هی حاکیة عن الخارج
جمعبندی نسبت کلام مرحوم روحانی با محقق نائینی و محقق اصفهانی
ارزیابی کلام مرحوم روحانی در بعث و اراده
نسبت با مبنای خطابات قانونیه امام خمینی
تحریکِ عبد بدون اراده معیّن معقول نیست
بازگشت به همان محلّ نزاع بدون برهان جدید
رجحان مبنای اصفهانی در نقد ریشهای نظریات فرد مردّد
جمعبندی نهایی اقوال در مسئله «فرد مردّد»
نظریه اول: معقولیت ثبوتیِ «فرد مردّد»
نظریه دوم: امتناع مطلقِ «فرد مردّد» (مبنای محقق اصفهانی)
نمونه فقهی: استصحاب «بیع مردّد بین الجواز و اللزوم»
نظریه محقق حائری: جمع میان امتناع عقلی و ثبوت اعتباریِ «فرد مردّد»
از حیث ثبوت حقیقی و فلسفی
از حیث ثبوت اعتباری و جعلی
نسبت مبنای حائری با کلمات شیخ انصاری
تأیید دوگانه امام خمینی: امتناع عقلی و ثبوت اعتباری
تمایز این مبنا از «جامع انتزاعی» و نسبت آن با احدهما المصداقی
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 44
خلاصهی بحث گذشته
مبنای مرحوم روحانی در واجب تخییری
مقدّمه نخست: تحلیل مفهومی «الفرد على البدل» به حمل اوّلی و حمل شایع
حمل اوّلی: تردّد در سطحِ ماهیتِ مفهوم
حمل شایع صناعی: تعیّن در میان سایر مفاهیم ذهنی
تشبیه به مثالِ معروفِ «جزئی»
نتیجه مفهومیِ این مقدّمه
مقدّمه دوم: قلمرو تعلّق صفات نفسانی و تبیین «معلوم بالذات»
صفات نفسیه و محلّ تعلّق آنها
تبیین «معلوم بالذات» و «معلوم بالعرض»
برهان بر نفی تعلّقِ مستقیمِ صفت نفسی به خارج
نمونههای تحلیلی برای تقریر مطلب
استنتاج مرحوم روحانی: تعلّق وجوب تخییری به مفهوم «الفرد على البدل» به حمل شایع
عدم لغویت یا بلاموضوعبودنِ صفت
اشکال بر مقدّمه دوم: لزوم مرآتیتِ مفهوم نسبت به خارج
پاسخ صاحب منتقى: انکار لزوم ارتباطِ حقیقی و مرآتی با خارج
اصلِ ارتباط، حقیقی و عینی نیست
ارتباطِ معلوم بالذات با خارج، امری اعتباری است نه شرطِ تعلّق صفت
تأیید با مثالهای قضایای کاذبه و اِخبار مردّد
نتیجه در چهارچوب بحث فرد علیالبدل
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 43
خلاصهی بحث گذشته
نقد محقق اصفهانی بر استثناء «بعث» در کلام محقق خراسانی
مناقشه محقق اصفهانی: عدم اختصاص مشکل به «غایت بعث»
تعمیم تحلیل به اراده تکوینی و تشریعی و ربط آن با شوق
ارزیابی برهان «عرضیبودنِ حکم» و پاسخهای سهگانه از منظر محقق اصفهانی
تقریر برهان مبتنی بر عرضیبودنِ حکم
پاسخهای سهگانه به برهان عرضیت حکم
پاسخ شیخ انصاری: اختصاص قاعده به اعراض متأصّله تکوینیه
پاسخ نقضیِ آخوند: تمسّک به علم اجمالی
پاسخ نائینی: تفصیل میان اراده تکوینی و اراده تشریعی
جمعبندی موضع محقق اصفهانی
جمعبندی مبنای نهایی محقق اصفهانی در امتناع مطلق «فرد مردّد»
مبنای نهایی: امتناع تعلّق هر صفتی به فرد مردّد
تمایز مبنای اصفهانی از استدلالِ مبتنی بر عرضیبودن حکم
آثار فقهی و اصولی امتناعِ مطلقِ فرد مردّد
تفکیک میان «جامع معیّن» و «فرد مردّد»
شمول مبنا نسبت به علم، اراده و بعث
وجه نخست: استناد به کلام شیخ اعظم در «بیع صاعٍ من صُبرة» و مبنای خفیفالمؤونة بودن اعتبار
وجه دوم: استثناء بعث از صفات اعتباریِ قابل تعلّق به فرد مردّد در کلام آخوند خراسانی
تقریر منتقى الأصول از دو برهان محقق اصفهانی بر امتناع «فرد مردّد»
وجه سوم منتقى: نیاز عرض به محلّ و عدم واقعیتِ فرد مردّد
نقدی بر تقریر مرحوم روحانی از دلیل اول محقق اصفهانی
وجه چهارم منتقى: قوام صفات تعلّقیه به متعلَّق و لزوم انقلاب میان معیّن و مردّد
نقدی بر تقریر مرحوم روحانی از دلیل دوم محقق اصفهانی
پاورقی
منابع