آیا بر این زن واجب است این مراحلی که در غربالگری وجود دارد (سه ماهه اول بارداری یک مرحله است، سه ماهه دوم یک مرحله و هر کدام هم آزمایشات خاصی دارد، نفس اینکه به غربالگری برود، چون آنچه در سال 1384 در مجلس شورای اسلامی تصویب کردند همین بود که هر زنی که حامله است) انجام دهد؟ از نگاه فقهی چه حکمی دارد؟

ما وقتی خود این قاعده را تحلیل کردیم، اولاً گفتیم این وجوب نه وجوب نفسی است، نه وجوب طریقی است و نه وجوب مقدمی، بلکه این یک وجوب ارشادی است؛ یعنی عقل می‌گوید دفع ضرر محتمل واجب است؛ یعنی ارشاد به این است که اگر در یک جایی احتمال می‌دهی ضرر مهمی وجود دارد، کاری کن که گرفتار آن ضرر نشوی، ارشاد می‌کند. به بیان دیگر، یک الزامی که ما از این الزام بخواهیم بگوئیم اگر این کار را نکرد عقوبتی دارد و یا مستحق مذمت است، نه! بلکه ارشاد می‌کند.

ما تا اینجا گفتیم این وجوب یک وجوب نفسی نیست و مثل وجوب تعلم نیست، مقدمی نیست، فقط یک وجوب ارشادی است، ارشاد می‌کنیم اگر جایی که احتمال ضرر مهم هست رفتی و اقدام کردی ممکن است در آن ضرر بیفتی، نکن، همین اندازه. لذا سخن اول ما این است که چون ارشادی است این با درک عقل نسبت به مسئله قبح ظلم تفاوت دارد، در آنجا «عوقب یستحق الزم»، اما اینجا استحقاق ذم ندارد، مثلاً کسی آدم را ارشاد می‌کند می‌گوید اگر این غذا را بخوری مریض می‌شوی، خورد و مریض شد، آیا باید مذمت کرد؟ چه وجهی برای مذمت دارد؟ خودش هم گرفتار شد و باید تحمل کند.

بنابراین کسانی که ملازمه را منکرند مثل ما که روشن است و بحثی نمی‌ماند، آنهایی هم که آنجا بحث ملازمه را نپذیرفتند حق ندارند بحثی از ملازمه کنند؛ چون تخصصاً از مورد ملازمه خارج است.

در بحث کتاب الحج بعضی از کلمات محقق خویی1 را گفتیم که ایشان تصریح می‌کند که ضرر احتمالی اعم از ظنی، شک یا وهم، ایشان می‌فرمود در فقه ضرر احتمالی ملحق به ضرر قطعی است؛ یعنی همان طوری که ضرر قطعی حرام است ضرر احتمالی هم حرام است، در آن مسئله گفتیم یک قاعده مهمی است که از فرمایشات محقق خوئی استفاده می‌شود و از کلمات دیگران هم اصطیاد می‌شود که ضرر احتمالی ملحق به ضرر یقینی است.

یک کسی می‌خواهد به حج برود یک وقت یقین دارد در راه جانش از بین می‌رود این مستطیع نیست، یقین دارد در راه اموالش را غارت می‌کنند استطاعت سربیه ندارد، حال اگر احتمال می‌دهد می‌گوید من این راهی که می‌روم 70 درصد، 50 درصد، 40 درصد، 20 درصد و حتی احتمال ضعیف (منتهی یکی دو درصد کالعدم است مثلاً تا 20 درصد به بالا)، آنجا هم فقها می‌گویند این مستطیع نیست. مخصوصاً ایام کرونا این بحث خیلی موضوع داشت احتمال می‌داد که اگر این راه را برود مبتلا به کرونا بشود و از بین برود، آنجا این قاعده را مطرح کردند که ضرر احتمالی ملحق به ضرر یقینی است.

«و کذا اذا خاف علی دوابّه»؛ یک مقدار آب برای خودش هست اما اگر بخواهد وضو بگیرد اسب یا الاغش آب ندارد، «أو علی نفسٍ محترمه و إن لم تکن مرتبطةً به»، بعد می‌فرماید: «و أما الخوف علی غیر المحترم» مثل کافر حربی کسی که احترام ندارد، اگر با این آب وضو بگیرد، آن کافر حربی تلف می‌شود «و المرتد الفطری و من وجب قتله فی الشرع فلا یسوّغ التیمم»؛ تیمم اینجا اجازه داده نمی‌شود، «کما أن غیر المحترم الذی لا یجب قتله بل یجوز»؛ آن موجودی که قتلش واجب نیست اما جایز است مثل کلب عقور، خنزیر، «و إن کان الظاهر الجواز».

بنابراین مُثله اختصاص به انسان ندارد و حیوان را هم نمی‌شود مثله کرد آیا به این معناست که حیوان کرامت دارد؟ پس شما چطور می‌خواهید کرامتی در انسان هست برای حیوان هم قرار بدهید؟ لذا موضوع فرق می‌کند، اسلام اجازه این گونه اعمال را نمی‌دهد اما لا من جهة الکرامة، آن رحمت واسعه الهیه این است که این انسان بعد از اینکه کشته شد مثله نشود نه اینکه چون کرامت دارد، حتی در کافر هم مثله کردنش حرام است. مسلم است از مثله کردن نهی شده، البته بعید نیست یک جهتش این باشد که یک عار و ننگی از کفار بر مسلمان‌ها می‌آید که اینها اینقدر قسیّ القلب هستند که این کارها را انجام می‌دهند، ولی این ربطی به بحث کرامت ندارد.