- پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی

یکی از ابعادی که در سیره ائمه معصومین(علیهم السلام) باید مستقلاً مورد توجه قرار بگیرد بُعد اخلاقی ائمه ما است و این خود یک پژوهش مستقلی را می‌طلبد. واقعاً اگر بعد اخلاقی زندگی ائمه معصومین را کاملاً بفهمیم و برای جامعه بشری تبیین کنیم موجب جذب بشر به این ذوات مقدسه می‌شود.

در ريشه‌يابي ابعاد اخلاقی ائمه انسان می‌فهمد که چگونه قرآن در تمام وجودشان جاری و ساری و وجودشان با توحید عجين بوده است. فقط مجرد یک مطلب اخلاقی معمولی نیست، بلکه حاکی از ریشه‌های بسیار عمیق و گسترده دینی و اعتقادي است که چنین ملکاتی را در آنها ايجاد کرده است.

به مناسبت ميلاد امام مجتبي عليه السلام بعضی از ابعاد اخلاقی آن حضرت را عرض مي‌کنم که امروز هم جامعه بشری و هم مسئولین و هم حوزه‌های علمیه نیاز شدید به اين مطالب دارند و بايد سعي کنيم در حد توان آن را در خود پياده کنيم و لو امير المؤمنين فرمود شما قدرت نداريد مثل ما باشيد.

مردی خدمت امام مجتبی(ع) عرض کرد من را موعظه بفرمائید، حضرت فرمود «إِيَّاكَ أَنْ تَمْدَحَنِي فَأَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِي مِنْك‏» جهت منع و ردّ مسئله چاپلوسی و تملق که امروز جامعه ما گرفتار آن است حضرت مي فرمايد از مدح کردن من بپرهيز چرا که من خودم به نفس خود آگاه‌تر هستم. این یک ضابطه اخلاقی مهم است براي همه ما که به یک نحوی گرفتار آن هستيم. طبعاً انسان از یک کسی که او را مدح کند خوشش می‌آید و از کسی هم که عیب او را گوشزد کند بدش می‌آید. سپس حضرت فرمود «أَوْ تَكْذِبَنِي فَإِنَّهُ لَا رَأْيَ لِمَكْذُوبٍ أَوْ تَغْتَابَ عِنْدِي أَحَداً‏»، مبادا به من دروغ ببندید و مبادا پیش من غيبت أحدی را بنمايي. آن فرد فهميد که امام از قصد و نيّت او آگاه است. لذا عرض کرد پس اجازه بدهيد من مرخص شوم.

در رفت و آمدهایی که افراد بین معاویه و امام می‌کردند، فردي از طرف معاویه خدمت امام(علیه‌‌السلام)، مي‌رسد وقتی عظمت و ابهّت امام را مشاهده می‌کند شروع به دعا کردن براي حضرت و نفرين نمودن معاويه مي‌کند با آنکه خود از افراد معاويه بود.

امام به او فرمود اگر تو مرا به خاطر پیامبر خدا(ص) و پدر و مادرم می‌خواهی دوست داشته باشی و دعا کنی عیبی ندارد ولی الآن به عنوان فرستاده معاویه هستی، چرا خیانت در امانت می‌کنی؟ الآن او تو را امین خود قرار داده و پیش من فرستاده براي آنکه مطالبش را به من برسانی، اینکه الآن جلوی من او را نفرین می‌کنی این کار خیانت به او و خیانت در امانت است.

کجا انسان می‌تواند چنین ملکات اخلاقی را پيدا کند؟ بدون هيچ ترديدي معاویه دشمن صد در صد پیامبر اسلام و قرآن بوده است و کسی است که مورد نفرین شخص پیامبر واقع شده که فرمود «لَا أَشْبَعَ اللهُ بَطْنَه»، خدا شکمت را سير نکند. امّا وقتی پای مسئله پیغام رسانی و امانتداری می‌رسد امام حسن(ع) به پیکش می‌فرماید بدگوئی او را جلوی من نکن و نفرینش نکن، حرف او را به من منتقل کن و برو.

من وقتی این قسمت از تاریخ را دیدم واقعاً تعجب کردم؛ که چطور یک انسان مي‌تواند چنين عظمت اخلاقي داشته باشد؟ طبعاً اگر کسی عليه دشمن شخصی او حرفي بزند انسان خوشحال می‌شود چه برسد به اینکه این فرد دشمن اسلام باشد. اما وقتی پای مسئله امانت می‌رسد امام اینطور می‌فرمایند.

در یک نامه یا پیغامی امام به معاویه توصيه فرمودند «إیاک و بغضنا فإن رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) قال: لا یبغضنا و لا یحسدنا أحد إلا زید عن الحوض یوم القیامة بسیاط من نار»؛ مراقب باش بغض ما در درونت نباشد چرا که جدّم رسول‌خدا فرمود هر کس بغض یا حسادت ما اهل‌بیت در دلش باشد در روز قيامت او را «نه با سخن بلکه» با تازیانه‌هايي از آتش از حوض کوثر دور می‌کنند.

در روايت ديگري شخصی جویای احوال امام شد، حضرت فرمود: «أَصْبَحْتُ وَ لِي رَبٌّ فَوْقِي»، من صبح کردم در حالي که خدایی بالای سر من و مسلط و محیط بر من است «وَ النَّارُ أَمَامِي وَ الْمَوْتُ يَطْلُبُنِي»؛ آتش جهنم هم پيش روي من است و مرگ هم هر لحظه دنبال من است. «وَ الْحِسَابُ مُحْدِقٌ بِي وأنا مرتهن بعملي»؛ حساب هم من را احاطه کرده، یعنی نسبت به هر کاری که انجام مي دهم و هر نگاهی که مي‌کنم و هر حرفی که مي‌زنم و هر لقمه‌ای که مي‌خورم، باید روز قیامت جواب پس دهم. اینها درس برای ماست اگر ما هر روز این حدیث را با خود مرور کنيم چطور به خود اجازه می‌دهیم که زبانمان را به دشنام یکدیگر آلوده ساخته و باب افترا را به روي هم باز کنیم؟ چرا باید در بخش قليلي از حوزه علمیه، ولو این قلیل یک نفر باشد، انسان ببیند فضای مجازی در اختیار او قرار گرفته و به راحتی به بزرگان حوزه به علما و اساتید تهمت‌های سیاسی و غیر سیاسی وارد می‌کند؟ آيا آيا این اخلاقی است که ائمه(ع) به ما یاد داده‌اند؟!

مردم وقتی ببينند که در حوزه ولو یک طلبه در فضای مجازی همینطور هر چه از زبان و قلمش برمی‌آید مطرح می‌کند، دیگر این حوزه را الگوی اخلاقی خود قرار نمی‌دهند، ديگر حرف من و شما را نمی‌پذیرند، متأسفانه اين فضاي آلوده پيدا شده و روز به روز هم زیادتر می‌شود.

آقایان فضلا؛ ما باید در درجه اول الگوی اخلاقی برای جامعه باشیم، مگر می‌خواهیم چکار کنیم در این حوزه؟ خاک بر سر کسی که در این حوزه دنبال مقام و منصب باشد، تمام ارزش انسان خصوصاً یک طلبه این است که شعاعي از نور امام مجتبی(علیه‌‌السلام) در وجود او تبلور پیدا کند. امام مجتبایی که به پیک معاویه اجازه نمی‌دهد در حضورش علیه معاویه نفرین کند می‌گوید تو الآن امین او هستی اما متأسفانه می‌بینیم در فضای مجازی انگشت اتهام به افراد مي‌زنند. خب اگر اشکالی به افراد دارید نزدشان بروید و بگويید شما این اشکال را دارید، ببینید جوابی دارد یا نه؟

امروز باید در مورد زندگی تک‌تک ائمه از بُعد اخلاقی کتاب‌ها نوشته شود، هر کدام از آنها ظرایف و نکات خیلی جالبی دارند. امام راحل عظيم الشأن ما تربیت شده‌ی ائمه معصومین است. يکي از چیزهایی که در تحکیم طلبگی من خیلی مؤثر بود کتاب چهل حدیث آن بزرگوار است. آدم وقتی کنار این کتاب می‌نشیند می‌بیند چقدر کلمات ائمه در وجود اين مرد تزریق شده بود.

در همان اوایل انقلاب یکی از بزرگان گفت در خدمت امام(رضوان الله تعالی علیه) دو گروه از یکی از استان‌ها آمده بودند که با هم اختلاف داشتند، یکی از آن دو گفت علت مخالفت ما اين است که اینها از شما تقلید نمی‌کنند و از فلان آقا در نجف تقلید می‌کنند! امام برآشفت و فرمود مگر تقلید از آن آقا چه اشکالی دارد؟ و دیگر حاضر نشد جلسه را ادامه بدهد!

از نکات ديگر زندگی اخلاقی امام مجتبی(علیه‌‌السلام) اين است که حضرت فرمود: «عَجَبٌ لِمَنْ يَتَفَكَّرُ فِي مَأْكُولِهِ كَيْفَ لَا يَتَفَكَّرُ فِي مَعْقُولِهِ»؛ تعجب است از کسي که نسبت به غذاي جسمش که می‌خورد فکر می‌کند، اينکه سالم است يا نه، برای بدن او مضر هست یا نیست؟ اما نسبت به معقول خود فکر نمی‌کند؟ معقول یعنی چه؟ یعنی فکر کني در ذهنت چه وارد مي‌کني؟ در نفست چه مي‌گذرد؟ چه هواهای نفسانی انسان را احاطه کرده؟ چه کسي را مي‌خواهد بالا ببرد و چه کسی را زمین بزند؟ چه چیزی انسان را گرفتار کرده، این مطلب بسيار مهمی است، درست است که انسان هنگام خواب باید محاسبه کند که آن روز چه کرده؟ ولی آنچه که دائماً بايد فکر کند مراقبت از افکار و اعمالش است.

بر اساس روایت «دَلِيلُ الْعَقْلِ التَّفَكُّرُ وَ دَلِيلُ التَّفَكُّرِ الصَّمْت‏»؛ انسان باید دائماً در حالات خودش فکر کند، 30 سال 50 سال از من گذشت، من با این نفس خودم چه کردم؟ آیا بر اخلاق رذیله خود هر روز اضافه کردم؟ یا اینکه نه، الحمدلله فضائلش را اضافه کردم؟ اگر انسان واقعاً به فکر خودش باشد ديگر به اینکه چه کسی چه کار می‌کند یا چه کار نمی‌کند نمي‌پردازد. نسبت به حرف‌هايي که می‌خواهد بزند فکر نمي‌کند که درست است یا نه؟

اينطور نباید باشد که اگر فقط علیه من حرفي زدند ناراحت شوم، خود همین هم ضد اخلاق است، چطور مي‌شود نسبت به کسی که مدرس و استاد حوزه است و انقلابي، می‌آیند او را آماج تهمت قرار می دهند؟ دنبال چه چیزی هستند؟ می‌خواهید حوزه را از بین ببرید؟! چنين حوزه‌اي را مردم نمی‌توانند قبول کنند.

خوش‌وقتانه اين افراد بحمد‌الله در حوزه ما اقلّ و قلیل هستند و وجهه عمومی حوزه ما مراجع و رهبری معظم انقلاب(دامت برکاتهم) هستند که الگوی مردم مي‌باشند ولی وقتی مردم می‌بینند که یک عده‌ای از طلبه‌ها ولو در سال‌های اول تحصیل به جای ایجاد الفت در جامعه به دنبال ایجاد اختلاف در خود حوزه هستند نگران مي‌شوند.

یک روز دو روز یک سال ده سال این حرف‌ها را بزنید، آخرش به کجا خواهيد رسيد چرا به فرمايش امام در معقول خود فکر نمي‌کنيد؟ اولاً عزت دست خدای تبارک و تعالی است «تعز من تشاء و تذل من تشاء» به اراده این گروه و آن گروه نیست که کسی بالا برود یا پائین بیاید.

حضرت در ادامه می‌فرمایند: «فَيُجَنِّبُ بَطْنَهُ مَا يُؤْذِيهِ وَ يُودِعُ صَدْرَهُ مَا يُرْدِيهِ»؛ یک غذایی که انسان را اذیت کند نمی‌خورد اما نفس خود را با تمام آن رذائلی که در آن به وجود آورده و او را پیش خدا ساقط کرده رها می‌کند.

لیالی قدر نزدیک است و ان شاء الله خدا توفیق درکش را به ما بدهد، در این لیالی چکار می‌خواهیم با خود کنیم؟ ما باید خودمان را بسازیم، حوزه باید الگوی اخلاقی برای نظام اسلامی، برای مردم ایران و برای جامعه بشری باشد، از طلبه یک خلاف هم قابل قبول نیست اینکه امام راحل مي‌فرمود «إذا فسد العالِم فسد العالَم»؛ همین است، خداي ناکرده خطاي یک طلبه می‌تواند نسلی را به انحراف بکشاند و آنها را از دین دور کند.

توهم نشود که به شخص یا افرادی نظر داريم. خدا می‌داند اسم احدی در ذهنم نیست، در درجه اول باید اين تذکرات را به خودم عرض کنم، خودم بیش از همه محتاج به این دستورات اخلاقی ائمه معصومین هستم، در درجه بعد هم دیگران. اگر بخواهیم حوزه روز به روز قو‌ی‌تر شود باید در حوزه اخلاق حاکم باشد، شما حالات گذشتگان را ببینید، همین مراجع فعلی نسبت به اساتیدشان چه نحوه برخوردی داشتند؟ خود را عبد استادشان مي‌دانستند. یادم هست قبل از پیروزی انقلاب بعضی از طلبه‌ها نسبت به برخی از مراجع انتقاداتی داشتند، امام از نجف پیغام دادند اگر طلبه‌اي اهانت به یک مرجع کند ولایت خدا از او قطع می‌شود. کسی هم که ولایت خدا از او قطع بشود داخل در ولایت شیطان می‌شود و عجیب این است؛ کسی که خدا ولایتش را از او قطع کند داخل در ولایت شیطان می‌شود و او بدتر از شیطان شده و به حدی می‌رسد که شیطان هم او را نمی‌پذیرد، مگر ما و شما نمی‌گويیم پیرو امام هستیم، اين حرف امام است

احدي نمي‌گويد کسی اشکالی ندارد؟ بالأخره همه انسانیم و غیر از ائمه(علیهم السلام) کسی معصوم نیست، غیر از ائمه معصومین همه محل اشکالند، یک وقت در تلویزیون راجع به یکی از مراجعی که به رحمت خدا رفته، یک سخنران مي‌گفت ایشان از اول بلوغش تا آخر نه تنها گناه نکرده بلکه فکر گناه هم نکرده! این حرف صد در صد غلط است. تو از کجا می‌دانی که این آقا از اول بلوغ تا آخر عمرش فکر گناه هم نکرده! خود آن بزرگوار هم چنین ادعایی نداشت، این پائین آوردنِ شأن ائمه ماست.

تنها گروهی که فکر گناه هم نمي‌کند ائمه معصومین(ع) هستند، تنها گروهی که ولو برای یک لحظه خطا و گناه نمي‌کنند همین ذوات مقدس هستند و بس. عصمت منحصر به اینهاست، ائمه را پائین نیاورید. مي‌خواهيد یک کسی را بالا ببرید آنها را پائین می‌آورید. وقتي همه ما در معرض اشکال هستيم به جاي تهمت و افترا زدن به افراد راه صحيح این است که انسان اگر دید کسی خطا می‌رود، يا دنبال کسب جاه و مقام است حضورش رسيده و به او تذکر بدهيد، بگويید مقام جیفه‌ی دنیاست، دنبال دنیا نرو، ببینید او جوابی دارد یا نه؟ ممکن است غافل باشد و تشکر هم بکند.

به نظرم مي‌رسد لازم است آقایان محققین اخلاق ائمه را، به شکل تحلیلی بسيار قشنگ جمع‌آوری کنند که هم حوزه از آن استفاده کند و هم جامعه بشری ان شاء الله.

وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین

صلاة المسافر

صلاة المسافر

برچسب ها :

نظری ثبت نشده است .