بررسي سه دليل محقق نائيني

بازگشت دليل دوم و سوم به يک دليل

نقد محقّق خوئي بر دليل اول محقّق نائيني

پس نائيني در وجه اوّل فرموده اطلاق شمولي، احکام متعدد است، اما اطلاق بدلي يک حکم است.
در ادامه فرموده‌‌اند اگر بخواهيم اطلاق شمولي را تقييد بزنيم، بايد لااقل از اين انحلال به صد حکم، يکي را از بين ببريم، که مثلا 99 حکم شود، اگر دو قيد بياوريم، 98 حکم مي‌‌شود، اگر اطلاق شمولي را تقييد زديم، تصرف در مدلول کرديم و اين احکام تقليل پيدا مي‌کند.
اما در اطلاق بدلي اينچنين نيست، در اطلاق بدلي چون يک حکم واحد است، اگر تقييد زديم، دايره حکم همين واحد را تضييق کرده‌‌ايم اماحکم از بين نمي‌رود، واحد را تضييق کرده‌‌.
بنابراين روي اين ملاک محقق نائيني، اگر دوران امر بين تصرف در يک مدلول باشد و عدم تصرف در يک مدلول، روشن است که آنجايي که تصرف در يک مدلول شود آن را بهم نمي‌زنيم، سراغ راهي مي‌‌رويم که تصرف و رفع يد از مدلول نشود.
محقق خوئي(محاضرات، جلد 2، ص334) به اين بيان دو اشکال وارد کرده‌اند.
اشکال اوّل: اين بياني که شما براي تقديم ذکر کرديد، مجرد يک استحسان عقلي است و هميشه در تقديم يک دليل بر دليل ديگر، بايد يک وجه عرفي داشته باشيم که گاهي اوقات از اين وجه عرفي تعبير به جمع عرفي هم مي‌شود. چرا؟
جمع عرفي در جايي است که يک دليل از نظر ظهور أقوي از دليل ديگر باشد. اگر دليلي از حيث ظهور أقوي از دليل ديگر باشد و از جهت أقوائيت ظهور آن دليل را مقدم کرديم، اين عنوان جمع عرفي را دارد. اين بياني که شما براي علت ترجيح اطلاق شمولي بر اطلاق بدلي ذکر کرديد، موجب أقوائيت ظهور نيست. اينطور نيست که بگوييم اطلاق شمولي يک ظهور أقوايي پيدا مي‌کند. لذا نمي‌توانيم بر اطلاق بدلي تقديم کنيم.
اين اشکال انصافا اشکال متيني است و البته در بعضي از تعبيرات بزرگان ديگر هم شبيه اين تعبير وجود دارد. اين بيان مرحوم نائيني براي ما أقوائيت ظهور ايجاد نمي‌کند.

دقت کنيد که عرف يعني عرفي که اين خطاب متوجه به آن است. علماء از عرف خارج هستند، وقتي به مردم مي‌گوييم «لا تکرم فاسقا»، انحلال نمي‌فهمد، اينجا مي‌گويد يک حکم بيشتر نيست. يکي از مباحث مهمي که در باب حکم بايد مطرح شود، و اين را بصورت پراکنده در علم اصول مطرح کرده‌‌اند، همين مسأله انحلال و عدم  انحلال است.

امام(ره) از کساني هستند که شديدا مخالف انحلال هستند و انحلال را به هيچ وجهي نمي‌پذيرند. بحث مفصل آن را در سا‌ل‌هاي گذشته بيان کرديم.

اشکال دوم محقق خوئي بر دليل اول محقق نائيني

پاسخ استاد از اشکال دوم