چکیده بحث گذشته

کلام محقق نائینی

دلیل اول محقق نائینی بر رجوع قيد به ماده در قرينه متصله

1ـ آنجايي که يک قيدي اجمال مفهومي دارد، مانند «اکرم العلماء الا الفساق»،‌ اگر ندانيم معناي فساق چيست، آنجايي که کلام، اجمال مفهومي دارد، کلام محفوف بما يصلح للقرينة است و از حجيت ساقط مي‌شود و ظهوري ندارد.

2ـ آنجايي که استثناء عقيب جمل متعدده است، شما نمي‌دانيد اين استثناء آيا رجوع به جمله اخيره دارد يا رجوع به جميع جمل دارد؟ و بيان کرده‌اند که صلاحيت براي هر دو را دارد، هم صلاحيت براي رجوع به اخير و هم رجوع به جميع جمل. مي‌گويند ظهور در هيچ کدام ندارد، بايد يک قرينه خارجي پيدا کنيم. فرموده ما نحن فيه اينچنين نيست. چون در ما نحن فيه يک قدر متيقن وجود دارد و آن رجوع قيد به ماده است. حالا که قدر متيقن وجود دارد، مولا و متکلم اگر بخواهد زائد بر اين قدر متيقن را اراده کند و قيد را به ماده منتسبه برگرداند،‌ نمي‌تواند به صرف بيان اين قيد اکتفاء کند بلکه بايد بيان زائدي را بياورد.

در نتيجه اين خلاصه دليل اول محقق نائيني در دفاع از شيخ در قرينه متصله است، مي‌فرمايد در قرينه متصله رجوع قيد به ماده متيقن است و رجوع قيد به ماده منتسبه مشکوک است و چون آن نياز به بيان زائد دارد و ما بياني نداريم، پس قيد رجوع به ماده مي‌کند.
پس ما از کلام صاحب حاشيه شروع کرديم. صاحب هداية‌ المسترشدين مي‌گويد اگر قيد به ماده رجوع کرد يک تقييد لازم مي‌آيد و اگر به هيئت رجوع کرد دو تقييد لازم مي‌آيد. يعني مي‌گويد رجوع قيد به هيئت ملازم با رجوع قيد به ماده هم است. ما مي‌خواهيم ببينيم اين ادعا درست است يا نه؟ مرحوم نائینی هم با اين بيان تقويت مي‌کنند ولو اينکه ايشان مي‌گويد تعبير هداية تعبير درستي نيست، اما اساس مطلب ايشان مطلب تامي است.