دلیل دوم محقق نائینی بر رجوع قيد به ماده در قرينه متصله

تفاوت دلیل اول و دوم محقق نائینی

بررسی کلام محقق نائینی نسبت به قرائن منفصل

اشکال اول استاد بر فرمایش محقق نائینی

اشکال دوم استاد بر فرمایش محقق نائینی

اين مطلب که عرض مي‌کنم در بسياري از جاها مفيد فايده است. يعني نبايد گاهي اوقات روي اصطلاحات اصولي پيش برويم، و بگوييم بحسب اصطلاح اين يکي است و آن دو تا، اين اقل است، آن اکثر است، اين کم است و آن زياد است و براي اراده آن زيادتر، مولا بايد بيان اضافه بياورد. نه، ملاک و ميزان آن، عرف است و عرف در بعضي جاها مي‌گويد اکثر نياز به بيان اضافه دارد و در بعضي از موارد هم مي‌گويد اقل نياز به بيان اضافه دارد. مثل همين اسثناء عقيب جمل متعدده.

در اسثناء عقيب جمل متعدده؛ يک نظريه اين است که اين استثناء‌ به جميع جمل برمي‌گردد و کساني که مي‌گويند به جميع جمل بر مي‌گردد، مي‌گويند ظهور اين قيد اين است که وقتي متکلم 5 يا 6 جمله پشت سر هم آورد، بعد در آخر يک استثنايي دارد، ظهور در اين دارد که به همه بر مي‌گردد. اگر بخواهد خصوص اقل که آن جمله اخيره است را اراده کند، بیان مي‌خواهد. پس مبناي اين نظريه اين است که اقل و اکثر بودن، مدار براي ظهور نيست. بگوييم چون اين اقل يقيني است و اکثر مشکوک است، پس اکثر نياز به بيان دارد، حالا که بيان نيست پس ظهور در اقل پيدا کند.
عرض کرديم اينها يک ملاکات عقلايي عرفي روشن دارد. عرف در بعضي از موارد مي‌گويد براي اراده اکثر قرينه لازم است. مولا فرموده «أقيموا الصلاة»، يک نماز هم بخوانيم امتثال حاصل شده. براي اينکه هر روز، روزي پنج بار نماز بخوانيم، قرينه مي‌خواهد. اين خيلي روشن است.
اما در بعضي از موارد است که رجوع به اقل و اراده خصوص اقل، در نزد عرف نياز به قرينه دارد، صرف اين متقين بودن، کافي انعقاد در ظهور در نزد عرف نيست.
بنابراين اشکال دوّم ما به مرحوم نائيني اين است که، شما که مي‌فرمايید رجوع قيد به ماده منتسبه، نياز به بيان زائد دارد، نه، هر دو نياز به قرينه دارد. متکلم قيدي را در کلامي آورده، احتمال دارد اين قيد به ماده و يا ماده منتسبه برگردد، هر دو احتمال هم مساوي است، بايد براي اراده هر کدام، قرينه اقامه کند. قرينه اقامه نکرد، بيان متکلم مي‌شود مجمل.

اشکال سوم استاد بر فرمایش محقق نائینی

اشکال چهارم استاد بر فرمایش محقق نائینی

اشکال چهارم: نکته‌ خيلي خوبي را مرحوم نائيني فرمودند که ما نحن فيه از قبيل احتفاف کلام بما يصلح للقرينية نيست و بين ما نحن فيه و آنجايي که يک استثناء عقيب جمل متعدده در مي‌آيد فرق وجود دارد. اما فرق آن براي ما روشن شده است. متکلم گفته «صَلِّ مُتَطَهِّراً»، متطهرا مي‌تواند قيد صلاة باشد و يا قيد وجوب باشد. پس کلام محفوف به چيزي است که يصلح للقرينية، چرا شما بين ايجاب و استثناء عقيب جمل متعدده فرق گذاشتيد؟ يا آنجايي که قيدي اجمال مفهومي دارد، فرموديد در آن دو مورد، کلام محفوف بما يصلح للقرينيه است، اما در ما نحن فيه نيست و هيچ دليلي بر اين فرض اقامه نکرده‌اند.