بحث در منصب تشریع برای رسول خدا و ائمه‌ی معصومین (علیهم السلام) است. نظریه‌ی مختار – برخلاف مشهور که قائلند ایشان فقط مبیّن احکام هستند – این است که خداوند به نبیّ و امام قوّه‌ای عطاء کرده است که به وسیله‌ی آن قوّه، آنها می‌توانند به ملاکات احکام دست یابند و خودشان جعلِ حکم کنند. هم در قرآن و هم در روایات مستندات متعددی دالّ بر این مطلب وجود دارد. روایاتی که مشتمل بر الفاظی مثل «وضَعَ رسولُ اللّه»، یا «حکم رسولُ اللّه»، یا «قضی رسولُ اللّه» و مانند آن هستند بر مدّعای ما دلالت می‌کنند. در روایت دیگری اشاره شده است که انبیاء و اوصیاء پنج روح دارند که یکی از آنها روح القدس است. این روح از لهو و لعب مصون است. در بعضی روایات وارد شده است که پیامبر احکام الزامی خدا را ترخیص داده است. همه‌ی این روایات منصب تشریع را اثبات می‌کنند. تشریعات نبیّ برای این است که خدا می‌خواهد ببیند آیا مردم به امر و نهی پیامبر عمل می‌کنند یا خیر. این اطاعت، مقدّمه‌ی اطاعت از خداوند متعال است.

فخر رازی در تفسیر خود این آیه را منحصر در غنائم کرده است[2] به جهت اینکه صدر آیه راجع به مسئله‌ی فیء است. طبق چنین تفسیری، خدا می‌فرماید آنچه به عنوان فیء داده شده است برای خدا و رسول و ذی القربی و یتامی است و سپس می‌فرماید آن غنائمی که پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و آنچه که نمی‌دهد اعتراض نکنید. لکن در نقد این نظریه به نظر می‌رسد نباید قرآن را همانند یک کتاب عادی معنا کرد. ازاین‌رو نگاه اهل بیت به قرآن غیر از نگاه اهل سنت است. گرچه صدر آیه درباره‌ی فیء است و لذا یکی از مصادیق آیه همان فیء است، ولی ذیل آیه کبرای کلی است.

در این آیات، خداوند متعال می‌فرماید ما سلیمان را امتحان کردیم و او سپس توبه کرد و دعا کرد که مُلکی به او بدهیم که سزاوار کسی بعد از او نباشد. این دعا مستجاب شد. ما باد را مسخّر سلیمان کرده و شیاطین از جنّ را در اختیار او قرار دادیم. هم نیروی هوایی یعنی باد و نیروی زمینی که بَنَّاء و هم نیروی دریایی که غَوَّاصٍ باشد برای سلیمان مهیا کردیم. گروهی از اشرار را در غل و زنجیر کردیم که مزاحم سلیمان نشوند. سپس، خدای تبارک و تعالی می‌فرماید این عطائی است که به او می‌کنیم و بعد به سلیمان می‌فرماید این بخشش را بغیر حساب ببخش و یا نگاه دار. سوال این است که «بِغَيْرِ حِسَابٍ» متعلّق به چیست؟ در بعضی از تفاسیر گفته‌اند این عبارت متعلّق به «عَطَاؤُنَا» است، یعنی عطاء الهی بی‌حساب بوده است.[5] لکن جواب این است که این عطاء بی‌حساب نبوده است. نمی‌توان گفت که باد و زمین و دریا و شیاطین جن بدون حساب است. بعید نیست که «بِغَيْرِ حِسَابٍ» متعلّق به «فَامْنُنْ» باشد، یعنی به غیر حساب ببخش و هر چه می‌خواهی به هر کسی می‌خواهی بده و به هر کسی که نخواستی نده. اختیار بخشش با تو است. خداوند تفویضی اینچنینی به سلیمان عطاء کرد، تفویض  در تقسیم اموال و نعمتهای الهی. در انتهای این آیات، به خاطر نسبتهای ناروایی که در تورات به حضرت سلیمان داده‌اند، قرآن او را تخطئه می‌کند و می‌فرماید و قطعاً براى او در پيشگاه ما تقرّب و فرجام نيكوست.

خاتمیت اسلام بدون توجه به منصب تشریع نبیّ و امام قابل توجیه نیست. اگر قرآن معجزه‌ی ختمیه و دائمی است و دین هم خاتم ادیان است، با همین بیان توجیه می‌شود که آیه‌ی «وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ» منصب تشریع را برای رسول اللّه ثابت کرده است و این منصب به ائمه که اوصیای پیامبرند نیز منتقل شده است. اینکه در قرآن وارد شده است که «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي»،[9] و اهل سنت اشکال می‌کنند که بنا بر این همه‌ی احکام باید در روز غدیر بیان شده باشد و کسی بعد از آن حق ندارد حلال و حرام جدیدی را مطرح کند، جوابش این است که اکمال دین با جعل امام محقّق شده است. امام یعنی کسی که دارای روح القدس و صاحب قوّه‌ی قدسیه است. بنابراین ایشان منصب تشریع دارند. هم مسئله‌ی خاتمیت پیامبر و هم مسئله‌ی امامت بدون توجه به این منصب معنای روشنی پیدا نخواهد کرد.

حضرت می‌فرمایند خدا به احدی تفویض در تشریع نکرده است الا به پیامبر و ائمه (علیهم السلام). سپس ایشان به آیه‌ی «إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِما أَراكَ اللَّهُ»[11] استناد می‌کنند. خداوند عزّ و جلّ در این آیه می‌فرماید قرآن را به حق بر تو نازل کرده‌ایم تا به وسیله‌ی آن بین مردم حکم کنی، لکن قرآن به تنهایی برای حکم کردن بین مردم کافی نیست، و لذا اضافه می‌کند «بِما أَراكَ اللَّهُ». به نظر می‌رسد باء در اینجا برای معیت است، یعنی «مع ما أراک اللّه» که به معنای «علّمک اللّه» است. پس معنای آیه این است که پیامبر با آن قوّه‌ی قدسیه‌ای که در اختیار دارد و روح القدسی که از جانب خدا به او عطاء شده است در کنار قرآن باید به حکم بین مردم بپردازد. علّامه‌ی طباطبائی حکم در آیه را به معنای قضاوت گرفته است،[12] لکن همانطور که قبلاً در بحثهای فقه سیاسی متذکر شده‌ایم، حکم در قرآن بالاتر از قضاوت است و بیان همه‌ی احکام شرعیه را شامل می‌شود.