عرض کرديم در ذيل اين آيه نيز چندين روايت وجود دارد که به وسيله آنها نيز مي­توانيم به اين مدّعا برسيم. استدلال به اين روايات به عنوان تکميل استدلال به آيه شريفه است؛ يعني «وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ» دليل قرآني لاحرج است؛ اما در رواياتي که ائمه(عليهم السلام) به اين آيه استدلال فرموده­اند، نمي توانيم بگوييم روايت دليل بر قاعده لاحرج است؛ بلكه استدلال آنها کاشف از اين است که اين قسمت از آيه شريفه بر مدعا دلالت دارد. به عبارت روشن­تر، اگر در روايتي ائمه مي فرمودند در شريعت حرج نيست و به آيه استدلال نمي کردند، مثلاً مي فرمودند: «انّ الدين ليس بضيق يا بمضيّق»، اينجا خود روايت به عنوان دليل دوم و به عنوان يک دليل مستقل در عرض کتاب، براي فقيه دليليت دارد. اين يک نکته.

اما نوع دوم، اين است كه ائمه همان معناي ظاهري آيه را بيان مي کنند و هيچ اعمال تعبدي در آن نيست؛ نمي خواهند تأويلي را در اينجا بيان کنند يا بر خلاف ظاهر آيه نکته اي را تعبداً بيان کنند. در اين صورت اين بيان آنان مؤيد مي شود بر آن استظهاري که از خود آيه شريفه استفاده مي شود. رواياتي که هم­اكنون مي­خوانيم، از اين نوع دوم مي­باشند؛ يعني ائمه به اين آيه شريفه استدلال فرموده­اند بدون اين­که اعمال تعبد کنند و معنايي بر خلاف ظاهر آيه بيان کنند. به عبارت ديگر، امام به عنوان اين­که آشناي به کتاب الله است و معناي ظاهري  که خداوند اراده فرموده، همين است، معنا را بيان مي کنند.

اين تقسيم بندي که ذكر کرديم، آثاري دارد؛ از جمله آثارش اين است كه اگر ما باشيم و آيه شريفه «وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ»، مي­گوييم كه احتمال دارد آيه در مقام تعليل باشد و احتمال دارد كه در مقام تعليل نباشد؛ اما هنگامي كه اين روايات را بررسي مي­کنيم، قرائني بدست مي­آوريم كه از آنها تعليل را استفاده مي­کنيم. اگر کسي احتمال دهد که «وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ» فقط بيان حکمت است و خداوند نمي خواهد تعليل آورد، در اين صورت اساس استدلال از بين مي­رود و نمي توانيم براي مدعا به اين قسمت استدلال کنيم؛ چرا كه  استدلال مبتني بر علت است نه حكمت.  اين نکته را از خود روايات وارده استفاده مي کنيم.

حضرت فرمود: ـــ قال: يضع يده ـــ يضع يده ظهور در اين دارد که دستش را به همين آب بزند ـــ ثم يتوضأ ـــ بعد از همين آب وضو بگيرد ـــ ثم يغتسل ـــ بعد هم غسل کند ـــ هذا مما قال الله عزوجل: «مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ»  ـــ حضرت استدلال مي کنند اينکه مي گوييم آب، آب کر نيست و آب قليل است، دو دستش هم نجس است، مي خواهد غسل کند، دست­هايش را بزند در همين آب قليل، بعد هم وضو بگيرد و هم غسل کند، به اين دليل است كه خداوند فرموده ما حکم حرجي نداريم.

امام مي فرمايد: ـــ ان کانت يده قذرةً فليهرقها (يا در بعضي نسخ دارد اهرقه)  ـــ اگر دستش نجس بوده و داخل ظرف کرده است،  آب را دور بريزد ـــ وان کان لم يصبها قذز فليغتسل منه ـــ اگر نجاست به آن اصابت نکرده، از همين رکوه غسل کند. ـــ هذا مما قال الله تعالي: «مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ». اينجا امام(عليه السلام) مي فرمايداگر انگشتش نجس نبوده و نجاست به اين آب اصابه نکرد، «فليغتسل منه» از اين آب غسل کند و استدلال مي فرمايند: «هذا مما قال الله تعالي مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ». دو قسمت در اين روايت وجود دارد: يك قسمت: «ان کانت يده قذزةً» ؛ قسمت دوم: «وان کان لم يصبها»؛ قسمت دوم قرينه است بر اين که قسمت اول يعني «ان کانت يده قذزة واصابه»؛ چرا كه ممکن است انگشتش را داخل رکوه کرده باشد، اما اصابه­اي صورت نگرفته باشد. اگر به آب اصابه كرده باشد، آب قليل است و نجس شده، بنابراين بايد آن را دور بريزد؛ اما اگر «لم يصبها فليغتسل منه».

اين روايت سندش هم معتبر است، استدلالش هم استدلال خوبي است. البته غدير معمولاً کرّ هم بوده و اين طور نبوده که بگوييم غدير خودش آب قليل است؛ بلكه گودال هاي بزرگي هم بوده که آب را براي روستايي مثلاً در آن نگه مي داشتند؛ اما حيوان و بچه در آن بول كرده و يا روثه حيوان و غائط بچه نيز ممكن است در آن وجود داشته باشد؛ امام مي فرمايد: آنها را كناربزند، آب که آشکار شد، وضو بگيرد؛ چراكه دين ضيق نيست. اگر بگوييم يجب الاجتناب من هذا الماء يا لايجوز التوضأ من هذا الماء، اين حرجي مي شود؛ زيرا، تمام مردم آن زمان آب مشروبشان از راه همين غديرها بوده است.