به ذهن ما مي آيد که به صورت اجمال وجود دارد. البته بايد پيدا کرد و نحوه استدلال آنها را ديد. پس، آن‌چه که مي‌خواهيم عرض کنيم اين است که به مقتضاي اين آيه شريفه، لاحرج فقط جنبه نفيي ندارد، بلکه جنبه اثباتي نيز دارد. البته از فتاوا و روش اجتهادي عامّه استفاده مي شود که آنها مسلم مي‌دانند تمام ترخيص‌هايي که در شريعت وجود دارد، تمام مواردي که از باب اضطرار است، مثل جواز اکل ميته و...، همه طبق قاعده لاحرج تنظيم مي شود. هم‌چنين موارد ديگر مثل نسيان، اگر کسي در نماز چيزي يادش رفت، مي گويند نمازش صحيح است لقاعدة لاحرج؛ موارد خطا، موارد اضطرار و موارد ديگري که داريم؛ اما ما به اين صورت نمي‌پذيريم. به هر صورت، در فقه ما خيلي راجع به اين موضوع بحث نشده است.

آخرين آيه اي که براي لاحرج استدلال شده، آيه 286 سوره بقره است. «لا يُكَلِّفُ اَللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها.... رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا.... وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا». در اين آيه شريفه سه قسمت وجود دارد: قسمت اول: «لا يُكَلِّفُ اَللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» است؛ قسمت دوم: «رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا»است؛ اصر به معناي ثقل، شدائد است؛ تکليف شاق را اصر مي گويند. قسمت سوم نيز وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ است.

در ذيل آيه شريفه دارد که پيغمبر(ص) فرمودند: «لما انتهيت الي سدرة المنتهي فقلت رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ــ اگر يادمان رفت يا خطا کرديم ما را مؤاخذه نکن ــ قال الله تبارک و تعالي لا أؤاخذک. قلت رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا ــ خدايا اصر و ثقلي که بر امم گذشته قرار دادي، بر ما قرار نده؛ خداوند فرمود: ــ لا أحملک. قلت رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنتَ مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ؛ قال اعطيتک ذلک لک ولأمّتک ــ من به تو و امّت تو همين را که الآن خواستي اعطا کردم.اصر در اين جا توسعه دارد؛ نه اين که بگوييم مراد فقط همان اصري بوده که در امم گذشته بوده است. پيامبر عرض مي کند: لَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا؛ هيچ اصري را بر ما قرار نده؛ بر امت ما هيچ سنگيني، ثقل به معناي ذنب و شدائد قرار نده. اين مقدار از آيه کاملاً مفيد براي مدعا است. پيامبر دعايي کرده، خداوند هم استجابت کرده است. معنايش اين است که در دين اصري وجود ندارد؛ حکم شاقّي وجود ندارد و اگر در جائي ديديم حکمي، عنوان حکم شاق دارد، بر حسب اين آيه نبايد بعنوان دين باشد.

مرحوم طبرسي در «مجمع البيان» فرموده است: در اينجا دو وجه وجود دارد؛

احتمال اول آن که لا تحمل علينا عملاً نعجز عن القيام به؛ يک عملي که ما عاجز از قيام به آن هستيم، که مانند «لا يُكَلِّفُ اَللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» مي‌رود روي قدرت. معناي دوم که صحيح نيز مي‌باشد آن است که لا تحمل علينا ثقلاً؛ أي لا تشدّد الأمر علينا؛ برما خيلي مسائل را مشکل نگير. آن‌چه که تحمّلش براي ما سنگين است، آن را براي ما قرار نده. در اين صورت، با «لَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا» يکي مي شود و تکرار آن است.

احتمال دوم اين است که «لا تحمّلنا» را به عذاب اخروي معنا کنيم؛ بگوييم «رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا» به شدائد دنيويه مربوط است؛ يعني ر دنيا تکليف و مشکل براي ما قرار نده. اما «رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ»، يعني ما را مستحقّ عذاب اخروي که طاقتي براي او نداريم، نکن. به نظر مي رسد احتمال دوم درست است که «لَا تُحَمِّلْنَا» مربوط به عذاب اخروي شود. پس، قسمت وسط آيه «لَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا» نيز يکي از ادله بسيار خوب براي قاعده لاحرج است.