بر همين اساس مي‌فرمايند: عقلاً مراتب تکليف چهار مرتبه است. يک مرتبه داريم که از آن به تکليف ما لايطاق تعبير مي شود. مرتبه دوم تکليف حرجي است. مرتبه سوم تکليف عسري و مرتبه چهارم تکليف يسري است. وضع تکليف يسري و تکليف به ما لايطاق روشن است؛ اما اين دو مرتبه، يعني تکليف عسري و حرجي و ضيقي، محل کلام و بحث است. به عبارت ديگر، ادّعاي مرحوم نراقي اين است که هرچند از نظر لغت، بين عسر و حرج، بين عسر و ضيق فرقي قائل نشويم، اما در عرف عام بين اينها فرق است و اين ادلّه وارده در لاحرج به هر دو مرتبه اشاره دارد.

بنابراين ما باشيم و ظاهر اين آيات و روايات، چنين قيدي را از خود آيات و روايات استفاده نمي‌کنيم؛ بلکه طبق بياني که عرض کرديم که «یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ»، شارع نمي خواهد حدّ وسطي هم در اينجا باشد؛ آنچه اراده شارع به آن تحقّق پيدا کرده، يسر است.

در اين صورت، مخصّص ما اجمال مفهومي دارد و دورانش هم بين اقلّ و اکثر است. در اجمال مفهوم و دوران مفهوم بين اقلّ و اکثر، بر همان قدر متيقن يعني اقل اکتفا مي کنيم؛ يعني از ادلّه اوليه آن مقداري که خارج شده، فقط حرجٌ لا يتحمّل عادةً است. اين بيان را دقت کنيد که بيان درستي است يا نه؟ تا بيان کنيم.

و صلي الله علي سيدنا محمد وآله.