اما روي مبنايي که ما اختيار کرديم که بگوييم فرق بين اين دو قاعده از اين نظر هست که در قاعده فراغ شک بعد العمل است و قاعده تجاوز حين العلم است. اما از نظر شک در وجود يا شک در صحت هيچ قيدي را نمي‌آوريم، مي‌گوييم شک در حين عمل، مجراي قاعده تجاوز است. شک در بعد العمل مجراي قاعده فراغ است. روي اين بيان نسبت بين اين دو تا قاعده تباين مي‌شود ديگر ماده اجتماع هم اينها پيدا نمي‌کنند و تغاير کامل بين اين دو تا قاعده وجود دارد.

خيلي مشکل است که ما بخواهيم از اين تعابير اين ملاک تجاوز از محل را در بياوريم. بنابراين هر چه دقت مي‌شود که بتوانيم اين فرمايش امام را با روايات تطبيق بدهيم ـ حالا به ذهن قاصري که با ذهن ايشان فاصله زمين تا سماوات است ـ نمي‌شود تطبيق داد.

ذيل آن هم که مي‌گويد انما الشک اذا کنت في شيء يعني في جزء من اجزاء المرکب مربوط به همان مي‌شود. مشهوري هم که مي‌آيند صدر روايت را مربوط به قاعده فراغ مي‌گيرند باز ذيل روايتش را توجيح مي‌کنند. اينکه ما صدر روايت را بياييم مربوط به قاعده فراغ قرار بدهيم، ذيلش را هم بگوييم يک عنوان کلي دارد و اين عنوان کلي هم ملاک براي تجاوز است هم ملاک براي فراغ. اين خود مشهور هم اين کار را نکردند. پس بنابر اين ما آمديم صدر را مربوط به تجاوز قرار داديم. اين انما الشک هم دارد يک کبراي کلي در مورد اجزاء مرکب مي‌دهد. اين اولا.

بايد بگوييم اگر اين انما الشک في شيء لم تجزه شامل اينهم بشود. يعني شامل شک در کل عمل هم بشود، بايد بگوييم به اين شکش اعتنا بکند. فقط باقي ماند اين روايت را هم که با اين بيان ما عرض کرديم. عليکم بالدقت. ببينيد بيان ما درست است يا آن بياني که اول بعنوان دفاع از امام(رضوان الله تعالي عليه) ذکر کرديم. يک روايت ديگر هم باقي ماند آن مسأله هو حين يتوضأ اذکر . بگوييم آقا ملاک تجاوز و فراغ هر دو اذکريت است. ببينيم آيا اين درست است يا نه ؟ اين را که بگوييم دو سه تا اشکال باز در اين قاعده باقي مي‌ماند که عرض مي‌کنيم.