اشکالی که بر این بیان وارد است، این است که نظر شما در عدم جریان قاعده این بود که نیّت العصر محل ندارد؛ و اگر محل ندارد، تجاوز از محل در آن صدق نمی‌کند؛ حال، چطور می‌شود بگوئیم لو رأی نفسه فعلاً فی حالة العصر؟ زیرا، در این صورت، نیت عصر دارای محل می‌شود. مرحوم آقای خوئی می‌فرمایند قاعده‌ی تجاوز در اینجا جریان ندارد، چون نیّت العصر لیس لها محلٌّ معین، مثل رکوع نیست که قبل از سجده باشد، یا مثل قرائت نیست که قبل از رکوع باشد. حال، سؤال ما این است که آیا به صرف اینکه مصلّی در این جزء خودش را در نماز عصر دید، نیّت العصر محل پیدا می‌کند؟ این اشکال به حسب ظاهر بر عبارت ایشان وارد است. عبارتی که ایشان در اینجا دارند، اصلش مربوط به خود مرحوم سیّد صاحب عروه است. در جلد 14 شرح عروه صفحه‌ی 58 تا 63، مرحوم سید در مسأله 19 می‌فرماید: لو شکّ فیما فی یده أنّه عیّنها ظهراً أو عصراً مثلًا، قیل بنى على التی قام إلیها، اگر کسی نماز چهار رکعتی می‌خواند و نمی‌داند که آیا به عنوان ظهر آن را معیّن کرده یا عصر؟ بر همان که از اول ایستاده بنا بگذارد و هو مشکل، فالأحوط الإتمام و الإعادة؛ بعد همین مطلبی که از مرحوم خویی نقل شد را می‌آورد که نعم لو رأى نفسه فی صلاة معیّنة اگر الآن در وسط نماز مثلاً خودش را در نماز عصر می‌بیند و شکّ فی أنّه من الأوّل نواها أو نوى غیرها، شک می‌کند از اول همین عصر را نیّت کرد یا غیر آن را بنى على أنّه نواه بنا بگذارد که نیت عصر کرده و إن لم یکن مما قام إلیه، هرچند که هنگام قیام، به نیّت ظهر بلند شده است، ولی الآن که در وسط نماز نیت عصر دارد، بنا بگذارد که از اول نماز هم نیت عصر کرده است لأنّه یرجع إلى الشک بعد تجاوز المحل این برمی‌گردد به شک بعد از تجاوز محل.

اولاً اشکالی اینجا مطرح می‌شود که بین فتوای سیّد در اینجا ـ مسئله‌ی 19 ـ با فرع اول علم اجمالی فرق است؛ مرحوم سید در مسئله‌ی 19 نیامده تفصیل بدهد بین اینکه قبلاً یقین دارد که ظهر را خوانده است یا خیر؟ اما در مسئله‌ی فرع اول علم اجمالی تفصیل داده است. ‌در مسئله‌ی 19 در فرض این که خودش را در نماز معیّنی ببیند، فرموده نماز صحیح است؛ اما در اینجا که یقین دارد قبلاً نماز ظهر را خوانده و در وسط نماز دوم شک می‌کند که نیت ظهر کرده یا عصر، به صورت مطلق می‌فرماید نماز باطل است. بین این دو مسئله‌ی عروه سازگاری وجود ندارد.

نیّت العصر محل معین و موظف ندارد و معلوم أنّ الشک فی النیّة لیس من هذا القبیل، فإنّ نیّة صلاة العصر مثلًا إنّما یکون محلّها قبلها محلش قبل از نماز است و ینبغی فعلها فیما إذا کانت الصلاة معنونة بصلاة العصر لا نافلتها مثلًا، جایی که نماز معنون به نماز عصر است این نماز صحیح است و به عنوان نماز عصر است و إنّما تکون معنونة بالعصر فیما إذا سبقتها نیّة العصر لا کل نیّة. لذا، می‌فرمایند قاعده‌ی تجاوز در خود نیّت العصر جاری می‌شود. پس، ایشان در جلد 14 می‌فرمایند: ما قاعده‌ی تجاوز را جاری می‌کنیم اما نه در نیّـت العصر که دنبال محلّش بگردید؛ بلکه در خود اجزاء، که نسبت به اجزا تجاوز صدق می‌کند. می‌گوئیم الآن در رکوعیم و فعلاً خودمان را در نماز عصر می‌بینیم، جزئی که قبل از رکوع آمده است، تجاوز نسبت به آن صدق می‌کند؛ می‌گوئیم آیا این جزء صحیحاً واقع شده یا نه؟ اگر گفتیم که این جزء صحیحاً واقع شده، نتیجه این است که به نیّـت العصر هم بوده است؛ و اگر گفتیم صحیحاً واقع نشده، به نیت العصر هم نبوده است. ما فتوای ایشان را از هر دو کتاب نقل کردیم؛ یک تتمه‌ای دارد که روز شنبه ان شاء الله عرض می‌کنیم.

و صلّی الله علی سیّدنا محمّد و آله الطاهرین.