جواب‌‌ ديگري كه می‌‌‌‌توان داد اينکه؛ ما در اصول ميگوييم امر به شئ مقتضى نهى از ضد نيست، نهى از شيء نيز مقتضى امر به ضد نيست،اما در اينجا يك ملازمه قطعيه وجود دارد؛ كه ابراز واجب است. اصلاً در خود همين روايات و ادله كه دلالت بر حرمت كتمان دارد تعابيرى وجود دارد كه ابراز و نشر علم واجب است يا «زكاة العلم نشره» ، اينها تقريباً تصريح به اين معنا دارند.

هم ملازمه قطعيه وجود دارد و هم طرف مقابلش - وجوب ابراز و تعليم به ديگران - در روايات و ادله ذكر شده است. پس وقتى كتمان حرام بود و ابلاغش به مردم واجب بود، اينجا نمی‌‌‌‌تواند چيزى بگيرد. عرض كرديم كه اگر ابلاغ علم واجب است، پس خود تعليم يكى از واجبات است و گرفتن پول بر واجبات به هرعنوانى كه باشد حرام است - يك وقت می‌‌‌گوييم «اخذ اجرت بر واجبات»، يک وقت می‌‌‌گوييم «اخذ حق التأليف بر واجب»، تمام اينها تحت آن قاعده كلى قرار ميگيرد كه آيا پول گرفتن در مقابل عمل واجب جايز است يا نه؟ - يا بگوييم اصلاً كارى به اين قاعده نداريم، روايت می‌‌‌گويد نشر علم واجب و كتمان علم حرام است، اين کلام اطلاق دارد، يعنى چه پولى بدهند يا پول ندهند بايد به واجب عمل کرد.

در جواب اين بيان عرض کرديم كه اين با مدعا منافات ندارد، چرا که اظهار واجب است اما بعد از اظهار اگر يك حق مالى عقلائى حادث شد كه ديگران مي توانند به اعتبار آن ثمرات مادى و مالى زيادى را اكتساب كنند خود اين مالک أحق است. مثلاً كسى اظهار كرده و اگر خودش اين را منتشر نكند، يك ناشر اين كتاب را در هزار نسخه منتشر می‌‌‌كند و منفعت زيادى به دست می‌‌‌آورد، آيا مي‌‌توان گفت كسى كه خودش اين كتاب را نوشته و زحمت كشيده و اين محصول فكرى را ابداع كرده، حق ندارد اما آن ناشر كه آن را تكثير می‌‌‌كند حق دارد؟ اين صحيح نيست و ترديدى نيست كه اگر حقى باشد متعلق به همين شخص است.

آخرين مطلب اين است كه «حق التأليف» تا چه زمان استمرار دارد؟ آيا تا زمان حيات مؤلف يا بعد از وفاتش تا قيامت اين حق وجود دارد؟ اينجا در ابتداي امر احتمالاتي به ذهن می‌‌‌آيد.

احتمال دوم اين است كه اين حق بستگى دارد به مقدار زحمتى كه مؤلف كشيده است. مثلاً كسى كه براي يک کتاب يك سال زحمت كشيده، حق التأليفش پنج سال باشد، كسى كه دو سال زحمت كشيده، ده سال باشد، كسى كه يك عمرى زحمت كشيده اين كتاب را نوشته مدت بيشتري قرار داده شود، پس بايد بين اينها فرق گذاشت. بايد ميان كسى كه در يك شب كتابى را نوشته و به چاپ رسانده، با كسى كه چندين سال زحمت كشيده تا كتابى را تأليف کرده، فرق باشد.

بحث پيرامون «حق التأليف» را تمام می‌‌‌كنيم. البته اگر دقت بيشترى كنيد و كتابها را ملاحظه کنيد شايد نكات ديگرى هم باشد، گرچه ما نسبتاً مستوفى بحث كرديم، يعنى آن مقدار ادله كه قابل طرح بود را مطرح كرديم و شايد ديگر دليلى نباشد كه ما مطرح نكرده باشيم. اشكالات مهمى كه به ذهن می‌‌‌رسيد را هم مطرح كرديم.

الان در اين مسأله حق التأليف ملاحظه کرديد كه ادله چه گفت، شما هم بايد دقت کنيد که چه به ذهن می‌‌‌رسد، فكر كنيد، چون بدون فكر نمي توان به جايي ‌‌رسيد، و فكر هم بايد فكر نورانى باشد، نورانيت فكر را هم ازخداوند و ائمه معصومين(ع) استمداد كنيد، و بخواهيم آنچه كه مطابق واقع است را آنها در دل و قلب ما قرار دهند. هرگز نبايد توهّم كنيم كه من از جهت قدرت علمى قوى هستم و می‌‌‌توانم هر دليلى را جواب دهم، هر چيزى را زير و رو كنم، هر چيزى را مورد مناقشه قرار دهم و فكر نكنم كه ماداميكه به نور خداوند متصل هستم موفق هستم و الا اينكه موفقيت نيست.

در مسير اين همه زحمت می‌‌‌كشيم و دنبال اين نيستيم كه اظهار فضل كنيم، بلکه ميخواهيم ببينيم حكم خدا چيست؟ خوشحالى نهايى اين است كه وقتى پرده كنار رود و قيامت شود، انسان ببيند زحمتى كه كشيده زحمت درستى است.

و صلی الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین.