راجع به مجسّمه هم که ایشان به آن اشاره کرده‌اند اکثر محقّقین زمان ما می‌گویند این مجسّمه مربوط به کوروش نیست نه کوروش اوّل و نه کوروش دوم. اما اينکه قضیّه‌ی مجسّمه چیست؟ شايد خواسته‌اند به‌عنوان يک نماد، پادشاهي را نشان بدهند که در حال پرواز است و دست خود را برای رد کردن ارواح خبیثه بلند کرده است. در اين مجسمه آثار اختلاط فرهنگ‌های مختلف، آشوری، مصری، فارسی‌ها، پهلوی‌ها، وجود دارد. این‌طور نیست که حاکی از یک شخص خاصّی باشد. بله، در بالاي مکاني که اين مجسمه در آنجا پيدا شده کتيبه‌هايي هست که در آن آمده من کوروش پادشاه هخامنشی هستم اما این کتيبه مربوط به مجسّمه نیست بلکه مربوط به آن بنا است که در زمان کوروش درست شده و این مجسّمه را آن‌جا قرار داده‌اند.

 از قرائن استفاده می‌شود که ساخت ابنیه و قصور به فرمان کوروش بوده، بعضی از محقّقین غربی هم گفته‌اند ما یک هفته بررسی کردیم و نمی‌توانیم از جهت تاریخی قبول کنیم که اين مجسمه مربوط به کوروش باشد. بهرحال اين دو مستندي که آقايان مي‌خواهند براساس آن ذو القرنین را کوروش بدانند درست نیست. البته در این‌که بین احتمال اسکندر و کوروش قرائن به کداميک نزدیک‌تر است منصفانه بايد گفت قرائن کوروش نزدیک‌تر از اسکندر است امّا اين احتمال هم وجود دارد که ذو القرنین کس دیگری بوده است؟ در تفسیر علیّ بن ابراهیم چند روایت راجع به ذو القرنین ذکر شده است بر فرض که سند آن معتبر هم باشد چون بعضي مرسله است و در سند بعضی هم اشکال است، امّا با اغماض از مسئله‌ی سند از اين روايات می‌فهمیم که اصلاً ذو القرنین شخصیّتي الهی و يکي از اولياء الله بوده نه پیامبر يا ملک و پادشاه. در تفسیر قمّی در ذیل همین آیات سوره‌ی کهف این روایات را ابی بصیر از امام صادق (علیه السّلام) نقل می‌کند، «سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللهِ يَسْئَلُونَكَ عَنْ ذِي الْقَرْنَيْنِ قُلْ سَأَتْلُوا عَلَيْكُمْ مِنْهُ ذِكْراً قَالَ إِنَّ ذَا الْقَرْنَيْنِ بَعَثَهُ اللهُ إِلَى قَوْمِهِ فَضَرَبُوهُ عَلَى قَرْنِهِ الْأَيْمَن‌‌»^[4]، خدا ذوالقرنين را به سوي قومش فرستاد و آنها بر طرف راست او ضربتی زدند و او از بین رفت.

«فَأَمَاتَهُ اللهُ خَمْسَمِائَةِ عَامٍٍٍٍٍٍٍ ثُمَّ بَعَثَهُ إِلَيْهِمْ بَعْدَ ذَلِكَ فَضَرَبُوهُ عَلَى قَرْنِهِ الْأَيْسَرِ»، بعد از پانصد سال خداوند مجدّدا او را زنده کرد و به‌سوي آن قوم فرستاد. این مرتبه بر سمت چپ او زدند و او مرد. «فَأَمَاتَهُ اللهُ خَمْسَمِائَةِ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ إِلَيْهِمْ بَعْدَ ذَلِكَ فَمَلَّكَهُ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا مِنْ حَيْثُ تَطْلُعُ الشَّمْسُ إِلَى حَيْثُ تَغْرُبُ»، سپس بعد از پانصد سال خداوند او را زنده کرد و به سوي آنها فرستاد و شرق و غرب زمين را در تمليک او قرار داد. «فَهُوَ قَوْلُهُ حَتَّى إِذا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَها تَغْرُبُ فِي عَيْنٍ حَمِئَة... فَجَعَلَ ذُو الْقَرْنَيْنِ بَيْنَهُمْ». بعد هم داستان ساختن سدّ را توسط ذو القرنین ذکر می‌کند، «فَحَالَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْخُرُوجِ»، و اينکه مانع هجوم یأجوج و مأجوج شد. قبلا عرض کردیم از ظاهر آیات قرآن استفاده می‌شود یأجوج و مأجوج هنوز موجود هستند. و بحث خوبی راجع به آنها وجود دارد که این‌ها چه کسانی هستند؟ از طايفه انس هستند يا جن؟ قبل از ظهور حضرت خروج مي‌کنند يا بعد از ظهور؟

در همین روایت اشاره می‌کند که امام صادق فرمود: «لَيْسَ مِنْهُمْ رَجُلٌ يَمُوتُ حَتَّى يُولَدَ لَهُ مِنْ صُلْبِهِ أَلْفُ وَلَدٍ ذَكَرٍ»، فردي از آن‌ها نمی‌‌میرد مگر آنکه از نسل خود هزار مولود مذکّر را می‌بیند، هزارمين نفر که متولّد شد او می‌میرد. این‌ها چه کسانی هستند؟ کجا هستند؟ چطور هستند؟ «ثُمَّ قَالَ هُمْ أَكْثَرُ خَلْقٍ خُلِقُوا بَعْدَ الْمَلَائِكَة»، مي‌فرمايد اينها بيشترين مخلوق خدا بعد از ملائکه هستند با اينکه تعداد ملائکه این‌قدر زیاد است که حدّ و حصر ندارد، روایت دیگري در تفسير نور الثّقلین و البرهان و الصّافي آمده است که مي‌فرمايد:

«وَ سُئِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عَلَیهِ السَّلَام) عَنْ ذِي الْقَرْنَيْنِ نَبِيّاً كَانَ أَمْ مَلَكاً فَقَالَ لَا نَبِيٌّ وَ لَا مَلَك بَلْ إِنَّمَا هُوَ عَبْدٌ أَحَبَّ اللهَ فَأَحَبَّهُ وَ نَصَحَ لِلهِ فَنَصَحَ لَهُ، فَبَعَثَهُ اللهُ إِلَى قَوْمِهِ فَضَرَبُوهُ عَلَى قَرْنِهِ الْأَيْمَنِ»[5].

 اين روايت مي‌فرمايد ذوالقرنين نه پيامبر بوده و نه پادشاه و اگر ما اين روايات را معتبر بدانيم تمام 10، 15 وجه تسمیه‌اي که برای ذو القرنین در کتاب‌ها ذکر شده کنار می‌رود. «فَغَابَ عَنْهُمْ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَغِيبَ»، در آن روایت «فاماته الله خَمسَ مِئَةِ عام» آمده بوده اما این‌جا امیر المؤمنین فرموده تا آن مقداری که خدا خواست غایب شد. «ثُمَّ بَعَثَهُ الثَّانِيَةَ فَضَرَبُوهُ عَلَى قَرْنِهِ الْأَيْسَرِ فَغَابَ عَنْهُمْ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَغِيبَ ثُمَّ بَعَثَهُ ثَالِثَةً فَمَكَّنَ اللهُ لَهُ فِي الْأَرْضِ»، خدا در مرتبه سوم او را متمکّن در زمین کرد، یعنی تمام زمین را در اختیار او قرار داد. نکته‌ی عجیب این است که در بعضی روايات می‌‌فرماید «وَ فِيكُمْ مِثْلُهُ»، در میان شما مردم مثل ذو القرنین وجود دارد. در اين قسمت راوی روايت یا صاحب آن کتابی که این روایت از او نقل می‌شود، (مرحوم فیض در صافی یا بحرانی در برهان) می‌گوید در عبارت: «وَ فِيكُمْ مِثْلُهُ يَعْنِي نَفْسَه‌‌»، امیر المؤمنین خود را اراده کرده که مثل ذو القرنین در بين مردم است. یعنی ائمّه‌ی ما (علیهم السّلام) براساس ولایت تکوینی که خدا در اختیار آنها قرار داده متمکّن از شرق و غرب عالم هستند، قدرت دارند هر کاری بخواهند انجام دهند.

 این عبارت اشاره به ولایت تکوینی ائمّه‌ی معصومین (علیهم السّلام) دارد. حال چنانچه ما باشیم و این روایات، کوروش یک مرتبه به دنیا آمده یک مرتبه هم از دنیا رفته است در حالي که این روایات می‌گوید ذو القرنین یک انسان معمولی نبوده که مدتي در بين مردم زندگی کند و بعد هم برای همیشه از دنیا برود بلکه او دو نوبت کشته و زنده شده، هر مرتبه هم بین کشته شدن و زنده شدن او 500 سال فاصله بوده است. بعد از مرتبه‌ی دوم که زنده شد خدا قدرتی به او داد و مسلّط بر کلّ زمین شد. حال اين در چه زمانی بوده آن‌را ما نمي‌دانيم، لذا نمي‌شود اين را بر شخص خاصّي که اطلاع از حال او داريم تطبيق کنيم. نتيجه اين است که ذي القرنين نه بر اسکندر قابل تطبیق است نه بر کوروش. یک فرد دیگری بوده است. دلیل نداریم که تاریخ هم واقعاً بتواند این را براي ما بیان کند.
چنین چیزی نیست که بگوییم تاریخ قضاياي هزاران سال گذشته را کاملاً برای ما بیان کرده، علی أیّ حال آنچه می‌فهمیم این است که ذو القرنين نه اسکندر است نه کوروش، بلکه شخص دیگری بوده است. بحثی که باقی می‌ماند این است که یأجوج و مأجوج چه کسانی هستند؟ کجا هستند؟ آیا آن‌ها هنوز هم زنده هستند و «فَإِذا جاءَ وَعْدُ رَبِّي» تا زمان تحقق وعده الهي باقي هستند؟ یا این‌که آن زمان به وجود می‌آیند و خروج می‌کنند؟ بحث یأجوج و مأجوج را باید هم از جهت قرآن و هم از جهت روایات دنبال کرد. در روایات هم روایات اهل سنّت یأجوج و مأجوج را یک طور معرّفی می‌کند و روایات شيعه طور ديگر.

وصلّی الله علی محمد و آله الطاهرین.