بسم الله الرّحمن الرّحيم
الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمد و آله الطاهرين

در اینجا باید دید در محاکمه‌ی بین محقق نائینی و مرحوم امام چه باید گفت؟ این فرمایشات بین محقق نائینی و مرحوم امام یک قسمت‌های رئیسی و اساسی دارد که بیشتر باید روی آن متمرکز شویم که سه چهار محور را روی آن اشاره کردیم، ان شاء الله این محورها را دقت کنید تا در جلسه بعد، این محاکمه را انجام می‌دهیم.

وصلّی الله علی محمد و آله الطاهرین

[1] ـ نکته اخلاقی: مناسب است که این را هم عرض کنم یکی از دوستان ما به من گفت که من امام(رضوان الله تعالی علیه) را در عالم رؤیا دیدم که در همین حسینیه مرحوم والد (و جد ما) تشریف آورده بودند، والد ما هم بودند و من هم بودم، ایشان می‌گفت بعد از اینکه مجلس تمام شد، امام شما را (یعنی بنده را) صدا زدند فرمودند الآن چه بحثی داری؟‌ شما هم گفتید در فقه این را می‌گویم و در اصول هم این را می‌گویم، فرمودند می‌دانم الآن دارید انظار ما را می‌گوئید و بعد هم شروع کردند به دعا کردن، این کشف از این می‌کند که اینها خودشان چقدر تسلط بر این عالم و بر جزئیات آن دارند و ما باید از ایشان بخواهیم دعا کنند که در این مسیر علمی ما به نتیجه‌ی صحیحی برسیم، آنچه که مورد قبول خدای تبارک و تعالی هست.

[2] ـ نکته: یک واسطه‌ در ثبوت داریم و یک واسطه‌ی در اثبات داریم. واسطه‌ی در اثبات همان حجّت است یعنی همان که دلیل برای یک شیء قرار می‌گیرد و واسطه‌ی در عروض آن است که در آن واسطه اسناد به یک چیزی هست که این واقعاً و حقیقةً برای چیز دیگری است مانند کسی که در سفینه حرکت می‌کند، ما می‌گوئیم این شخص حرکت می‌کند در حالی که حرکت برای سفینه است و سفینه، واسطه در عروض حرکت بر این جالس است. واسطه‌ی در ثبوت یعنی آنچه به حسب الواقع سبب می‌شود برای حقیقت یک شیء، نه به حسب اثبات و دلیل که بخواهیم اثبات کنیم. می‌گوئیم خود نار واسطه‌ی در ثبوت حرارت یا ثبوت احراق برای این شیء است. مرحوم نائینی فرموده اخراج الزکاة، واسطه‌ی در ثبوت است.

[3] ـ «فدعوى كون الموضوع هو ذات المتقدّم، و العنوان المتأخّر واسطة في الثبوت، لا عين لها و لا أثر في سوق العقلاء، و إنّما هو أمر أبداه أصحاب البحث؛ حرصاً على تطبيق القواعد على ما لا يكون موافقاً لها. و أولى بالضعف الأمثلة التي جعلها من هذا القبيل، كإخراج الزكاة بعد بيع الزكويّ؛ فإنّه لا ينطبق على مدّعاه، مع فساده في نفسه؛ ضرورة أنّ العين الزكويّة: إمّا مشتركة بين صاحب المال و أرباب الزكاة بالإشاعة كما هو الأظهر. أو متعلّقة لحقّهم؛ بنحو لا يجوز التصرّف إلّا بعد إخراج الزكاة، و إنّما تتخلّص العين عن الإشاعة أو الحقّ بعد أدائها، فكيف يقال: إنّ إخراج الزكاة موجب لصحّة البيع من الأوّل، و أيّ شي‌ء واسطة في الثبوت؟! و كذا في الرهن المتعلّق لحقّ الدائن، فإنّه لا يتخلّص عن الحقّ إلّا بعد سقوط الدين أو فكّ الرهن، و لا معنى لعدم كونه رهناً من الأوّل؛ أي حال الدين. و في كلامه بعض أنظار أُخر تركناها، كقوله: إنّ العقد تمام الموضوع بالنسبة إلى المنافع و النماءات، و قد مرّ بعضها، فراجع. و بالجملة: ما أفاده(رحمه الله) لا ينطبق على قواعد عقلائيّة، و لا يمكن تصحيحه بالأدلّة العامّة، و القواعد الشرعيّة.» کتاب البیع (للامام الخمینی)، ج2، ص232-233.