پاسخ مرحوم علاّمه به اشکال تنافی نکاح متعه با آیات 5 تا 7 سوره مؤمنون

مرحوم آقای طباطبایی می‌‌فرمایند: ما الآن دنبال این هستیم که ببینیم از نظر قرآن آیا به این زوجه گفته می‌‌شود یا نه؟ بله، از جهت قرآن به این زوجه گفته می‌‌شود. این جوابی است که ایشان داده‌اند، ما باید ببینیم این جواب درست است یا اینکه زوجیت در عرف قرآن و متشرعه یک معنا دارد؟. و این که بعضی از احکام زوجیت دائم بر زوجیت موقت مترتب نمی‌‌شود، دلیل بر این نیست که زوجیت در عقد موقت منتفی است. اولین حرف ما همین است که امامیه می‌‌گوید زوجیت دو قسم است؛ موقت و دائم. وقتی می‌‌گوییم به دو قسم تقسیم می‌شود، معنایش این است که هر کدام یک احکامی‌‌ دارند که دیگری ندارد. خود تقسیم موجب این می‌‌شود که در احکام بینشان فرق باشد؛ و اگر فرق نباشد، تقسیم معنا ندارد.

می‌‌گوییم یکسری احکام در زوجیت دائمه است مثل نفقه و ارث که در موقت نیست؛ از آن طرف، یکسری احکام در زوجیت موقت است مثل معیّن بودن مهریه و زمان که در زوجیت دائمه نیست. یکسری احکام هم بینشان مشترک است مثل جواز الوطی، ثبوت نسب. که خواهیم گفت یکی از افترائات که در بعضی از کتب جدیدشان بر شیعه زده‌اند این است که می‌‌گویند این چه زوجیتی است که نسب به وسیله آن ثابت نیست؟ الولد للفراش را بر زوجیّت دائم حمل می‌‌کنند؛ در حالی که این‌طور نیست واین افترایی است که به شیعه نسبت داده‌اند.

 هم‌چنین می‌‌گوییم: همین احکامی‌‌که برای زوجه دائمه می‌‌گویید، یکی از آن احکام، حق قسم است؛ یکی از احکام، حق اللیله است. مگر خود شما در فقه نمی‌‌گویید اگر مرد به سفر رفت، اینجا حق قسم ساقط می‌‌شود؛ با اینکه زوجیت هنوز باقی است؟ و یا جایی که مردی زوجه صغیره می‌‌گیرد، مگر زوجیت دائم را خود شما اهل سنت قبول نمی‌‌کنید؛ در حالی که آنجا حق قسم نیست و حق لیله نیست؟ مورد سوّم، این که بر زنی که ناشزه است، نفقه لازم نیست؛ اما زوجیت هم ثابت است. چطور شما فکر می‌‌کنید هرجا نفقه نباشد، نباید زوجیت ثابت باشد؟ واقعاً استدلال المنار درست مثل استدلال عوام است؛ و گویا هیچ انضباط علمی ‌‌و فقهی و اصولی برایشان حاکم نبوده است. این هم اشکال دومی‌‌که وجود دارد که ما می‌‌گوییم اولاً خود تقسیم ادلّ دلیل است بر اینکه احکامش باید مختلف باشد. و ثانیاً گفتیم در خود نکاح دائم بعضی از همین احکامی‌‌که برای نکاح دائم است، گاه منتفی می‌شود.

ثالثاً می‌‌گوییم شما به روایات خودتان، به زمان پیامبر(ص) و صحابه و تابعین مراجعه کنید، آیا در آن زمان، به نکاح متعه عنوان زوجیت، و به زن متمتعٌ‌بها زوجه اطلاق نشده است؟ فراوان اطلاق شده است. در کلام خود رسول الله(ص) هست؛ در کلام ابن عباس هست؛ در کلام صحابه هست. روایات را که می‌‌خواندیم، همین تعبیرات در آن روایات وجود داشت. درمصنف عبدالرزاق، که خودش و کتابش بسیار مورد اعتماد اهل سنت است و ظاهراً در همان قرن دوم و سوم هم بوده است، در جلد 7 صفحه 504 روایتی را نقل می‌‌کند؛ می‌‌گوید: 

رسول خدا بر بالای منبر بود و می‌‌فرمود: من کان تزوج امرأة إلی أجل فلیؤتها أجرها اینجا تعبیر تزویج آمده است. و یا در روایت سبره که در سنن ابن ماجه به عنوان حدیث 1962 آمده، می‌‌گوید«فتزوجتها» من او را تزویجش کردم. زمخشری در صفحه 177 از جلد 3 کشّاف 177 می‌‌گوید: فإن قلت هل فیه دلیل علی تحریم المتعة؟ قلت: لا؛ در همین آیه حفظ الفرج، این حرف را زده است که اگر از من بپرسید آیا آیه حفظ الفرج دلالت بر تحریم متعه دارد؟ می‌‌گویم نه.لأنّ منکوحة نکاح المتعة من جملة الازواج این هم جزو ازواج است. حالا جزو چهار زن قرار نمی‌‌گیرد، نگیرد. پس، مفسرین، مورخین و محدثین‌شان از خود پیامبر(ص) نقل شده است که زوجه متمتع‌ٌبها عنوان زوجه را دارد. وقتی عنوان زوجه را داشت، ـ اینجا علامه رضوان الله تعالی علیه کلام خیلی لطیفی را فرموده‌اند؛ ـ می‌‌فرمایند این آیات سوره مؤمنون اقوا دلیل است بر مشروعیت متعه.

همه اتفاق نظر دارند که این آیات محکم بوده و نسخ نشده است؛ و زن متمتعٌ‌بها نیز که زوجه است، پس، این آیات از حیث دلالت بر مشروعیت متعه اقواست از آیه (فَمَا ٱسْتَمْتَعْتُم بِهِۦ مِنْهُنَّ فَـَٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً...) . نتیجه این می‌شود که تا اینجا از قرآن برای مشروعیت عقد موقت دو آیه داریم. یکی آیه (فَمَا ٱسْتَمْتَعْتُم بِهِۦ مِنْهُنَّ فَـَٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً...) ؛ و دیگری آیات (وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ * إِلَّا عَلَىٰٓ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ * فَمَنِ بْتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِکَ فَأُولَٰٓئِکَ هُمُ الْعَادُونَ) . این هم قسمت دیگری از کلام صاحب تفسیر المنار و جواب آن. البته بحث هنوز ناتمام است. ان شاء الله بعد از این دو هفته که تعطیلات تمام شد، هفته بعد که درس‌ها شروع شد، مباحث را دنبال می‌‌کنیم. خداوند همه ما را در دنیا و آخرت با قرآن محشور بفرمایند. 

وصلّی الله علی سیّدنا محمد وآله الطاهرین.