در روایت سید بن طاووس در رساله مواسعه و مضایقه، سائل درباره قضای واجب از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌پرسد که آیا لازم است قضای نمازها را فوراً از صبح آغاز کرده و تا شب ادامه دهد یا خیر. پیامبر پاسخ می‌دهند که چنین الزامی‌نیست. مرحوم شیخ این روایت را حمل بر امر ارشادی می‌کند، در حالی که استدلال به این روایت بوسیله این روایت تمام است.

در نهایت، ذکر کردیم که بیان «خصوصاً علی تفصیلی المحقق و العلامه» وجه خاصی ندارد؛ چراکه حتی بدون توجه به این تفاسیر نیز نمی‌توان از روایت ترتیب را استفاده کرد. بنابراین تأکید شیخ بر این نکته نیز محل تأمل است.

همچنین، در روایات مربوط به اوقات مکروه برای نماز، یکی از زمان‌های مکروه، قضای نماز هنگام طلوع خورشید معرفی شده است. مفهوم این روایات آن است که قضای نماز در تمام اوقات مجاز است و تنها این زمان خاص به عنوان مکروه استثنا شده است. این نکته نشان‌دهنده آن است که قضای فریضه از حیث زمان دارای توسعه و اختیار گسترده‌ای است.

فالأولى حملها على التقيّة - و إن اشتمل بعضها على ما يخالف العامّة[3]، فإنّه غير مناف للحمل عليها، خصوصا إذا لم يكن محمل غيرها - من جهة ورود الأخبار المعتبرة على خلافها.[4]

مرحوم شیخ می‌فرماید: اگر چه بعضی از روایات دست دوم مخالف عامه است ولی بهتر این است که این دسته از روایات حمل بر تقیه شود، حال این سوال مطرح می‌شود که: آیا تا به حال سابقه داشته است که مجموعه‌ای از روایات را حمل بر تقیه کنیم، در صورتی که بعضی از آن روایات به تنهایی قابل حمل بر تقیه نباشد؟لذا به نظر می‌رسد چنین رویکردی قابل قبول نباشد.

ایشان می‌افزاید: نباید گفت این روایاتی که از مرجوحیت نماز هنگام طلوع خورشید سخن می‌گویند، بر تقیه حمل می‌شوند. بلکه باید این نهی را حمل بر تفاوت در مراتب رجحان کرد؛ بدین معنا که این روایات در برابر آن گروهی از عامه که به‌طور مطلق تحریم می‌کنند، از مراتب کراهت و ضعف رجحان سخن می‌گویند. بنابراین، این یک بیان دیگر است که این روایات را نباید بر تقیه حمل کرد.

پاورقی
[1] ‏حر عاملی، محمد بن حسن، «تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة»، ج 4، ص 217، حدیث 3.
[2] ‏انصاری، مرتضی بن محمدامین، «رسائل فقهیة (انصاری)»، ص 309.
[3] الوسائل ٢٢١:٣، الباب ٦٣ من أبواب المواقيت، الحديث ١ الحكم فيها بقضاء صلاة العشاء مخالف لقول العامّة.
[4] ‏انصاری، رسائل فقهیة (انصاری)، ص 309.
[5] الوسائل - الباب - ٣٩ - من أبواب المواقيت من كتاب الصلاة.
[6] ‏صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، «جواهر الکلام (ط. القدیمة)»، ج 13، ص 62.