تکمیل جواب اشکال پنجم

بحث در اشکالاتی بود که بر امام(رضوان الله علیه) وارد شده و تا به حال پنج اشکال را خواندیم و جواب دادیم. در تکمیل جواب از اشکال پنجم که دیروز عرض کردیم لبّ فرمایش امام و نظریه‌ی امام در این است که خطابات شرعیه توجه به مکلّف ندارد، اما شامل مکلّفین می‌شود. در تکمیل این مطلبی که قبلاً در توضیح فرمایش امام عرض کردیم این را هم باید اضافه کنیم که اساساً اراده‌ی تشریعیّه را امام غیر از آن معنایی که دیگران برای اراده‌ی تشریعیه معنا کردند معنا می‌کنند، طبق معنایی که دیگران می‌کنند اراده‌ی تشریعیه بعث إلی من ینبعث است، هم در آن بعث وجود دارد و هم انبعاث در آن است. طبق معنای مشهور اراده‌ی تشریعیّه تحریک العبد و تحریک المخاطب نحو الفعل است، مخاطب را انسان می‌خواهد تحریک کند که این فعل را انجام بدهد، این معنایی است که مشهور برای اراده‌ی تشریعیّه ذکر می‌کنند، اما ایشان فرمودند به نظر ما اراده‌ی تشریعیه معنایش این نیست؛ معنای اراده‌ی تشریعیه‌ اراده‌ی جعل قانون است و بعث و تحریک و انبعاث و مخاطب در آن وجود ندارد. اراده‌ی تشریعیّة ارادة جعل القانون علی جمیع المکلّفین است اما نه به نحوی که مکلّفین مخاطب واقع شوند. باز به عبارت دیگر در اراده‌ی تشریعیّه‌ای که مشهور می‌گویند هم حتماً باید خطاب خطاب شخصی باشد اما اراده‌ی تشریعیه‌ای که امام می‌گویند خطاب، خطاب قانونی و خطاب کلی است، این را هم در تکمیل جواب از اشکال پنجم ضمیمه بفرمایید.

اشکال ششم

اشکال ششم دیروز عرض کردم که باید دید امام(رضوان الله علیه) با این ادله‌ی دالّه‌ی بر اشتراط قدرت چه می‌کند؟‌ امام از طرفی می‌فرمایند ما در ظواهر احکام شرعیّة اشتراک تکلیف به قدرت را نداریم، این حرف درستی است، أَقِيمُوا الصَّلَاةَ، کتب علیکم الصیام، لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ، در اینها قدرت در ظواهر ادله نیست! آتوا الزکوة، فرمودند ما در ظواهر ادله‌ی شرعیه و احکام شرعیّه چیزی که قید قدرت را دلالت کند نداریم، حالا اشکال این است که این ادله‌ای که از آن به نحو کلّی این شرطیّت استفاده می‌شود امام با اینها چه برخوردی می‌خواهند بکنند، لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا، یا آیات و روایات دیگری داریم که خدای تبارک و تعالی به قدر الاستطاعة از شما انتظار دارد، که عرض کردم من هر چه بررسی کردم این مطلب نه در کلمات خود امام جواب داده شده و نه در کلمات مقرّرین و شاگردان امام، و برخی هم که خواستند به امام اشکال کنند اصلاً این را به عنوان یک اشکال بر امام ذکر کردند که این آیاتی که می‌گوید لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا بیاید تمام تکالیف شرعیّه را مقیّد کند به قدرت و در نتیجه قدرت بشود از شرایط عامه‌ی تکلیف.

جواب