به شرط شیء می‌شود تحصیل حاصل، ماهیّت به شرط اینکه الآن در عالم خارج موجود باشد متعلّق تکلیف می‌شود تحصیل حاصل، به شرط نبود باز محال می‌شود. پس باید بگوئیم نسبت به این فرق می‌شود لا به شرط، لا به شرط که شد آن وقت بعد مسئله‌ی انطباق پیش می‌آید که می‌گوئیم این انطباقش بر افراد قهری است و انطباقش هم دست مولا نیست، شارع می‌گوید کلّی عقل، روی بیان امام و مسلک امام أَوْفُوا بِالْعُقُودِ روی این عقود خارجی نیامده، کلّی عقد واجب الوفاست اما کدام کلی؟‌ کلی‌ای که انطباق قهری بر افراد دارد نه کلّی مقیّد به عدم الافراد، نه کلّی به شرط لا یا به شرط شیء، کلی لا به شرط، کلی عقد این لزوم وفاء را دارد، اگر ما عقد را بگوئیم به شرط لا، این قابل اتّصاف به لزوم وفاء‌نیست، بگوئیم به شرط شیء باز تحصیل حاصل است، اما وقتی گفتیم لا به شرط، این قابلیّت اتصاف به لزوم وفاء را دارد. بین تطبیق و دلالت فرق است، مثل اینکه شما بگوئید در باب نسب اربعه می‌گوئید دو تا عنوان و دو تا مفهوم با هم تساوی دارند تساوی‌شان از حیث صدق بر افراد است، اما نه از حیث مفهومی با هم تساوی داشته باشند، بین مفهوم انسان و مفهوم بشر، از حیث مفهومی تساوی نیست! اما از حیث انطباق بر افراد بین‌شان تساوی است، یعنی ممکن است یک لفظی دالّ بر یک فرد نباشد ولی منطبق بر فرد دیگر باشد، الفاظ کلّی منطبق بر افرادند، کلّی انسان بر زید منطبق است، می‌گوئیم این مفهوم کلی بر زید منطبق است اما این مفهوم کلی انسان دلالت بر زید و عمرو ندارد، از مفهوم انسان شما زید را استفاده نمی‌کنید، انتقال به زید پیدا نمی‌کنید، اما انطباق بر افراد دارد، بین تطبیق و بین دلالت فرق است. پس ببینید این اشکال مجموعاً این دو تا جواب را داشت که اولاً بین موضوع و متعلق خلط کردید و ثانیاً هم در موضوع و هم در متعلق آنچه که محور برای بحث است، مسئله‌ی انطباق است. مولا عنوان کلی را به نحو لا به شرط در نظر می‌گیرد، متعلق را هم به نحو لا به شرط در نظر می‌گیرد، این متعلق و این موضوع کلی انطباق بر افراد خارجی پیدا می‌کند، این هم یکی از اشکالاتی که مطرح شده است.

وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین