اینها دو عنوان محوری است در این آیه شریفه، که انسان اگر به این عنوان‌ها توجه کند، موجودی که ربوبیّت انسان در اختیار اوست، انسان خودش بر کوچکترین امور قدرت تدبیر ندارد، ضعیف محض و ضعیف مطلقیم، حالا یک موجودی ربوبیت انسان را بر عهده دارد آیا عقل اجازه می‌دهد که انسان در مقابل این موجود مغرور بشود و غرور پیدا کند؟‌ ما غرک بربک الکریم. و جملات بسیار که انسان باید اینها را دائماً تکرار کند این جملات باید طوری باشد که انسان دائماً بر نفس خودش القا کند.

وَ مَا جَرَّأَکَ عَلَی ذَنْبِکَ انسان وقتی در مقابل خدا مغرور می‌شود گناه می‌کند، چه چیز به انسان جرأت گناه دارد؟ ما غرّک بربک، وَ مَا آنَسَکَ بِهَلَکَة نَفْسِکَ، چه شده که انسان انس پیدا کرده و علاقمند شده که نفس خودش را هلاک کند، اینها سؤالات و تعجب‌هایی است که وجود دارد، موجودی که می‌خواهد انسان را سعادتمند کند (خدای تبارک و تعالی)، تمام راههای سعادت را برای انسان قرار داده، انسان هر چه از این راه بیرون می‌آید باز به نحوی انسان را به راه می‌آورد ولی چه شده که آدم به این بدبختی می‌رسد که می‌خواهد خودش را نابود کند؟

گاهی اوقات می‌گویند فلانی خودکشی کرد، ما هر روز داریم خودکشی می‌کنیم، خودکشی این است که انسان خودش را از این راه بیرون می‌آورد و دنبال نابود کردن خودش هست. أَ مَا مِنْ دَائِکَ بُلُولٌ، اینها را خواندیم، بعضی‌هایش را می‌گوئیم و اگر وقت بشود یک مقدار اضافه‌تر هم ذکر کنیم، چون انسان هر چه این را می‌خواند این تعبیرات و این فرمایشات امیرالمؤمنین بهترین تعیرات است.

آدم گاهی اوقات اینها را به خودش بگوید، امیرالمؤمنین به ما یاد داده، کِی می‌خواهد این درد ما خوب بشود؟ کِی می‌خواهد این گرفتاری ما حل بشود اینها کنایه است، یعنی انسان به خودش بگوید بالأخره کی می‌خواهی خودت را معالجه کنی؟ کی می‌خواهی خودت را مداوا کنی، این باید یک زمانی حل بشود. أَمْ لَیْسَ مِنْ نَوْمَتِکَ یَقَظَهْ، کِی انسان می‌خواهد از این خواب بیدار بشود؟ باید بگذاریم مُردن که آمد انسان بیدار شود، نباید قبل از مُردن انسان خودش را بیدار کند از این خواب غفلت، أَ مَا تَرْحَمُ مِنْ نَفْسِکَ مَا تَرْحَمُ مِنْ غَیْرِهَا، که اینها را خواندیم و توضیح دادیم.

در انتهای آن جلسه گذشته فرمودند فَتَدَاوَ مِنْ دَاءِ الْفَتْرَة فِی قَلْبِکَ بِعَزِیمَة، درمان انسان اراده است، انسان اراده کند، تصمیم بگیرد بر اینکه می‌خواهد در راهی که خدا برای تربیت او قرار داده در همان راه بماند و از آن راه خارج نشود، اما این خیلی مشکل است. انسان تصمیم بگیرد آنچه که عنوان شیطان دارد از خودش دور کند، حالا این چقدر مصداق دارد، چقدر شئون دارد، از داخل خانه شروع کند در محل کارش، محل اجتماع، و همه مکان‌هایی که انسان حضور پیدا می‌کند. هر جا ببیند که آن سبقه شیطانی و آن لون شیطانی چیست، با آن مقابله کند.

مخصوصاً در زبان؛ در زبان این مسئله بسیار مهم است که خیلی از ما گرفتار آن هستیم، زبان را باز می‌کنیم هر تعبیری، هر عنوانی راجع به هر کسی، فرقی هم نمی‌کند، می‌گوئیم و صادر می‌کنیم و در فضای مجازی هم پخش می‌کنیم که واقعاً آدم تعجب می‌کند یعنی همین انسان وقتی می‌بیند گاهی اوقات در فضای مجازی یک افرادی اهانت‌ها می‌کنند، تهمت‌ها می‌زنند، قضاوت‌ها می‌کنند، حالا راجع به هر شخصیتی. اینها کِی می‌خواهند به خودشان بیایند؟ تا کِی باید خودشان را زیر چتر شیطان قرار بدهند؟‌انسان تعجب می‌کند، خودمان بدتر از آنها هستیم نمی‌گوییم یک عده اینطور هستند و ما نیستیم! همین الآن که در خدمت شما حرف می‌زنم آن نیّت اصلی من چیست و من دنبال چه هستم، خودش خیلی مهم است. من هم دنبال این هستم که این داء خودم را همان طوری که علاقه دارم داء شما برطرف شود این درد خودم را هم همینطور می‌خواهم برطرف کنم؟ یا نه، میخواهم بگویم دیگران این داء را دارند و من نمی‌دانم، خود این یک سبقه شیطانی است، همه گرفتاریم.

آقای خوئی (قدس سره) در بحث اجتهاد و تقلید می‌فرماید تصویر مذکور در حجّیت تخییریه معقول نیست چون بین فتوای دال بر وجوب و حرمت یا اگر بخواهیم بر مانحن فیه تطبیق کنیم بین روایت دال بر وجوب و حرمت، جامع حقیقی فرض ندارد پس باید جامع انتزاعی درست کنیم.

جامع انتزاعی به این است که کما أنّ هذا الخبر حجةٌ ذاک الخبر حجة تخییراً. بعد روی مبنایی استادشان مرحوم نائینی که حجیّت شرعیه را به این معنی می‌دانند که شارع این را تعبداً علم قرار داده‌است یعنی وقتی شارع خبر واحد را حجّت قرار داد به این معناست که خبر واحد را تعبداً برای ما علم قرار داده‌است، می‌فرمایند اگر بگوئیم هم روایت دال بر وجوب و هم روایت دال بر حرمت علم است، چطور می‌توان بین دو علم تعبدی مختلف و متناقض قدر جامع تصور کرد؟