بحث در موضوع له صیغۀ امر است. تا حال چند نظریه از اصولیین مطرح شد که شامل نظریۀ مشهور قدماء، مرحوم آخوند، محقق خوئی، محقق عراقی، محقق نائینی و مرحوم حکیم می­شود. از نظر آخوند، طلب در معنای موضوع له صیغه وجود دارد لکن طلب انشائی. از نظر اغلب علماء بعد از ایشان، طلب در معنای موضوع له صیغه نیست بلکه یا به دلالت التزامی و یا از طریق دیگر استفاده می­شود. محقق عراقی قائل به نظریۀ نسبت ارسالیه، محقق نائینی قائل به نظریۀ نسبت ایقاعیه و مرحوم حکیم قائل به نظریۀ نسبت تکوینیه شدند.

بنابراین اینکه گفته شود صیغه وضع شده است برای طلب انشائی – همانطور که آخوند می­فرمود – یا اینکه بگوییم موضوعةٌ للنسبة الایقاعیة أو الارسالیة – کما علیه النائینی و العراقی – یا نسبت تکوینی – بنا بر مبنای مرحوم حکیم – این فرمایشات صحیح نیست. الفاظ تماماً حاکی هستند، چه در الفاظ خبری و چه در الفاظ انشائی. الفاظ در جملات خبری حاکی از نسبت میان دو چیز است اما در جملات انشائی حاکی از صفات و حقائقی است که در نفس موجود است که این حقائق عبارتند از حقیقة الارادة، حقیقة التمنی، حقیقة الترجی، حقیقة الاستفهام و ... که با الفاظ امر، لیت، لعل، اداة استفهام و مانند آنها بیان می­شوند و این الفاظ حاکی از آنها هستند. پس نمی­توان گفت بعضی از الفاظ حاکی­اند و بعضی ایجادی، بلکه همه الفاظ حکائیاتند.

آقای خوئی در حقیقت انشاء مساله ابراز را مطرح کردند و فرمودند «إضرب» می­خواهد اعتباری که متکلم در نفس خود بر ذمۀ مکلف گذاشته است را ابراز کند. مبنای آقای حائری شاید مقداری به همین مبنای آقای خوئی نزدیک باشد و ممکن است بگوییم تعابیر متفاوت است و الا حقیقت آنها یکی است و فرق دیگری ندارند.

اشکال کلمات گذشته این بود که وقتی گفته می­شود صیغه دال بر نسبت ایقاعیه است، هنوز فعلی صادر نشده تا نسبت مطرح شود. لکن این اشکال بر کلام آقای حائری وارد نیست زیرا متکلم در نفس خود وقوع ضرب از مخاطب در خارج را اراده کرده است و همین اراده را با لفظ ابراز می­کند. در جملات ماضی و مضارع بحثی از اراده در کار نیست و صفات نفسانی در بین وجود ندارد. وقتی گفته می­شود «ضرب زیدٌ»، گوینده خبر می­دهد از یک نسبتی که بین ضرب و زید در عالم خارج وجود دارد و اراده­ی نیست. اما در انشائیات یا اراده است و یا تمنی و امثال آن. بالاخره حقائقی در نفس موجود است که الفاظ انشاء حاکی از آن حقائق هستند. اینکه در اخبار از یک نسبتی حکایت کنیم نه به این معناست که اراده­ای یا حقیقتی در نفس وجود دارد.

سابقاً در بیان نظریۀ مختار، نظریه مشهور مورد قبول واقع شد یعنی حقیقت انشاء ایجادِ اعتباریِ معنا به لفظ است؛ و لکن به ذهن می­رسد که این مبنا قابل قبول است که الفاظ همگی حکائیاتند. ما هیچ لفظی نداریم که ایجاد کند، ولو ایجاد اعتباری، یعنی در عالم اعتبار وجودی را ایجاد کند. گرچه ایجاد حقیقی به وسیلۀ لفظ معقول نیست ولی ایجاد اعتباری امر ممکنی است لکن عرفی نیست. اینکه گفته شود به وسیلۀ «بعتُ» ملکیت اعتباری را ایجاد کردیم تا اینکه گفته شود با «بعتُ» حکایت می­کنیم که اراده کرده­ایم این مال ملک مشتری باشد، به نظر می­رسد دومی عرفی­تر است. در مانند «بعتُ» بعد از اینکه چنین اراده­ای صادر می­شود عقلاء بر این اراده صحه می­گذارند و ملکیت را اعتبار می­کنند. پس اعتبار مربوط به عقلاست نه برای لفظ. لذا اینکه بزرگان گفته­اند لفظ موضوع برای اعتبار عقلاست، این تعبیر دقیقی است اما دال بر اعتبار توسط لفظ نیست. همانطور که لفظ نمی­تواند ایجاد تکوینی کند ایجاد اعتباری هم معنا ندارد. اراده­ای که با لفظ – به تعبیر آقای خوئی – ابراز شده است یا – به تعبیر آقای حائری – حکایت شده است برای اعتبار عقلاء موضوع درست می­کند و عقلاء هستند که ملکیت را به وسیله موضوعی که «بعتُ» درست کرده است اعتبار می­کنند ولی لفظ چیزی را ایجاد نمی­کند. البته گاهی این اراده موضوع برای اعتبار عقلاء درست نمی­کند. لذا ما همین مختار را برمی­گزینیم چرا که کلام آقای حائری عرفی و عقلائی است.

ایشان می­گوید بین «إضرب» و «أطلب منک الضرب» وجدانا فرق وجود دارد، گرچه هر دو دلالت بر انشاء طلب دارند و غرض در هر دو این است که ضرب توسط مخاطب در خارج واقع شود. در جایی که متکلم می­گوید «أطلب»، طلب تصور و لحاظ استقلالی شده است اما وقتی می­گوید «إضرب»، آنچه بالاستقلال وجود دارد طلبی است که در نفس نسبت به صدور ضرب از مخاطب در خارج است اما مفهوم طلب لحاظ غیری شده است. پس در یکی طلب به لحاظ استقلالی تصور شده است و در دیگری به لحاظ غیری اما در هر دو، متکلم وقوع فعل در خارج را خواسته است.