بحث در صیغه امر است. گفته شد که صیغه از نظر آخوند یک معنا بیشتر ندارد که عبارت باشد از طلب انشائی. طلب حقیقی و تهدید و تعجیز و امثال ذلک همگی از دواعی و خارج از معنای موضوع له و مستعمل فیه صیغه هستند. همین مطلب در سایر صیغ انشائیه مثل تمنی، ترجی و استفهام و مانند آن صادق است. معنای موضوع له انشاء عبارت است از یک وجود انشائی و تمنی حقیقی، ترجی حقیقی، استفهام حقیقی و ... خارج از معنای حقیقیِ صیغه­اند. پس استعمال این صیغ در کلام خداوند مستلزم مجازیت در استعمال نخواهد شد.

نتیجۀ مطلب اینکه صیام و روزه موضوع و علت برای تقوا هستند لکن خداوند در کلام خویش از تعبیر «لعلّ» استفاده کرده است تا از غرور مکلف جلوگیری کند نه اینکه خداوند ترجی حقیقی داشته باشد که این مستلزم جهل است. اما این صیغه حکایت از جریان رحمت الهی می­کند یعنی خداوند قصد دارد رحمت خود را نازل کند و لذا به بندۀ خود امر می­کند که روزه بگیرد. این مبنا به ارتکاز نزدیک­تر است به جای اینکه بگوییم لعلّ دارای موضوع له است و تمام استعمالات قرآنی از این صیغه – بنا بر نظر مشهور – مجازی خواهد شد. این مقدار از مجاز در استعمال قرآنی قابل التزام نیست. آیۀ «لَعَلَّ ٱلسَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا»[4] به این معناست که بدانید قیامت محقق می­شود و این اِعلام در حقیقت مصداق رحمت است به این صورت که گاهی رحمت خدا در اِعلام به انسان است که قیامت به زودی محقق خواهد شد. اینطور نیست که تنها اظهار لطف و محبت مصداقی از جریان رحمت الهی باشد بلکه گاهی اِعلام تحقق قیامت نیز مصداقی از آن رحمت خواهد بود. بنابراین از جهت تفسیری به این نتیجه رسیدیم که معنای «لعلکم تتقون» این است که روزه مستلزم تقواست و تعبیر به «لعلّ» برای دفع غرور مکلف است به این بیان که حکایت می­کند از اجرای رحمت خدا و این رحمت در لباس تقوی بر شما محقق خواهد شد.

صدور استفهام و تمنی و ترجی با آن مبادی­ای که دارد مستلزم نقص و جهل و انفعال است که در حق خدا ممتنع است. پس اگر این الفاظ را بیاویم ولی آن مبادی در آن نباشد اشکالی ندارد. برای این منظور، بین مراد جدی و استعمالی فرق می­گذاریم و می­گوییم «لعلّ» از حیث مراد استعمالی در همین معنای خودش استعمال شده است یعنی ترجی، اما اراده جدی به این معنا تعلق پیدا نکرده است.

مشهور می­گویند استعمال لفظ در غیر ما وضع له استعمال مجازی است. امام البته در باب مجاز به همان مجاز سکاکی قائل است که می­گوید در مثال «رأیت أسداً فی الحمام»، لفظ در همان معنای موضوع له خودش – یعنی حیوان مفترس – استعمال شده لکن ادعاء می­کنیم که رجل شجاع از مصادیق اسد به معنای حیوان مفترس است. در ما نحن فیه هم امام می­خواهند بگویند لعلّ و لیت در همان معنای خودشان استعمال شده است اما اراده جدی به چیز دیگری تعلق گرفته است. آیا طبق این مبنای امام، در ما نحن فیه استعمال مجازی لازم می آید یا نه؟ مساله نیاز به دقت بیشتری دارد!

بحث دیگری که در اوامر مطرح است اینکه آیا صیغۀ امر در وجوب ظهور دارد یا استحباب یا مشترک معنوی یا لفظی بین آنهاست. سید مجاهد در مفاتیح الاصول، 18 قول را در این رابطه نقل کرده است.

اقوال دیگری نیز گفته شده است مثل حقیقت در ندب، مشترک معنوی بین وجوب و ندب، مشترک لفظی بین وجوب و ندب، مشترک لفظی بین وجوب و اباحه، مشترک معنوی بین وجوب و اباحه، مشترک لفظی بین وجوب و ندب و اباحه، مشترک لفظی بین وجوب و ندب و اباحه و مانند آن.

«فإن قلت من أشرت إليهم عبائرهم مختلفة. فمنهم من قال إن الأمر للوجوب و منهم من قال للإيجاب و الفرق بينهما جليّ فإن معنى كون الأمر للوجوب كونه دالا على أن الفعل المأمور به على صفة الوجوب و هو غير كونه للإيجاب فإن معنى كونه للإيجاب أنّه يدلّ على أن الأمر أوجب الفعل المأمور به و لا يدلّ على أنّه على صفة الوجوب فلم ذكرت أن الكلّ قائلون بقول واحد قلت لما لم يكن ثمرة بين القولين لا سيّما بالنسبة إلى الأوامر الشّرعية سامحت في التّعبير.»[8]

صاحب مفاتیح الأصول می­فرماید بعضی از محققین گفته­اند صیغه امر وضع شده است برای وجوب و بعضی دیگر گفته­اند برای ایجاب وضع شده است. فرق بین وجوب و ایجاب این است که اگر گفتیم صیغة إفعل ظاهرة فی الوجوب یعنی خودِ فعل متصف به وجوب شده است، اما اگر گفتیم صیغة إفعل ظاهرة فی الایجاب در اینصورت آمر، فعل را واجب کرده است و دیگر دلالت ندارد که این فعل بر صفت وجوب  است. البته ثمره­ای بین این دو قول نیست.

مرحوم رشتی در فرق بین وجوب و ایجاب معتقد است وجوب از مقولۀ انفعال است و ایجاب از مقولۀ فعل، بنابراین از دو مقولۀ فلسفی مختلف هستند.ایجاب فعل آمر است ولی وجوب انفعالی است که فعل نسبت به این اتصاف پیدا می­کند.