لذا عرضمان این است كه اگر ملاك حساب جدّي عقلي است، اين اشكال وارد است و جواب این است كه اين درست است و بايد بگوئيم در اينجا عنوان ربا ندارد، ملاك عرف است، عرف را ربا مي‌دانيم، آن وقت در اينكه ملاك عرف است ترديدي نيست ولي بحث این است كه آيا عرف ـ توده‌ي مردم ـ اين محاسبات دقي تجاري را دارند يا نه؟ عرف نمي‌آيداين محاسبات را داشته باشد، بله يك آدمي كه كارش خوردن ربا است مي‌آيد براي يك دقيقه و ثانيه برنامه‌ريزي مي‌كند، براي روزهاي بلند و كوتاه كه نرخ ربا در روزهاي بلند اينقدر و در روزهاي كوتاه اينقدر است، عرف مردم اين كار را نمي‌كنند، يك آدم اينطوري حساب مي‌كند، مثل يك تاجري كه فكر مي‌كند چطوري اضافه مي‌شود و سود بيشتري مي‌گيرد، عرف مي‌گويد پارسال اينقدر اضافه شده، بايد خمس اين اضافه را داد. شبيه اين بحث در باب طلا، ما ملتزم به آن مي‌شويم. يك كسي يك كيلو طلا دارد، اين مقدار طلا پارسال يك ميليون بوده و خمسش را داده، فرض كنيم خمش را 200 گرم از همين طلاها داده و شده 800 گرم، يعني يك كيلويي پارسال داشته يك ميليون ارزش داشته و 200 گرمش را 200 هزار تومان داده و 800 گرمش را 800 هزار تومان داده، حال امسال همان 800 گرم شده 3 ميليون، از جهت جنسي اضافه‌اي ندارد بلكه همان 800 گرم است، شما ببينيد خود طلافروش‌ها مي‌آيند دفتر ما و مي‌گويند ما اضافه نداريم بلكه همان 800 گرم را داريم ولو قيمتش بالا و پائين مي‌رود، ولي ما از جهت مال معيارمان كيلو است، يك كيلو داشتيم و الآن هم يك كيلو داريم، حرف درست هم همين است. ولو مرحوم والد ما(رضوان الله) نظر شريف‌شان اين بود كه نه بايد ماليّتش را حساب كنند و به اعتبار ماليّت خمسش را بپردازند ولي اين روي حساب دقّي اقتصادي ممكن است باشد، ولي اين الآن اضافه‌اي ندارد بلكه پارسال يك كيلو داشته و امسال هم يك كيلو دارد. علي ايّحال معيار ما عرف است، عرف اگر گفت در اينجا زياده وجود دارد، صدق زياده كند، بله يك وقت طلا را مي‌فروشند تبديل به پول مي‌شود اين صدق زياده مي‌كند اما تا مادامي كه نفروخته عنوان زياده را ندارد و اما بعضي‌ها هم عنوان زياده را دارد چون هزار تومان بوده و شده 1200 تومان، اين صدق زياده مي‌كند و بايد خمس اين زياده را بپردازد، اين جواب اول.

و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين