مرجح دوم (تقدیم مشروط به قدرت عقلی بر مشروط به قدرت شرعی)

معنای قدرت شرعی

حدیث اخلاقی هفته

حالاتشان را برای انسان نقل می‌كنند این جهات در بزرگان ما بوده. اگر نگاهی می‌كردند در این نگاه عبرت بود، حالا به هر چه نگاه می‌كردند! اگر سكوت می‌كردند سكوتشان همراه با فكر بوده و می‌فرماید در هر سكوتی كه فكر نباشد غفلت است^[2].

در روایت دیگری كه امیرالمؤمنین به امام حسین (علیهما السلام) وصایایی دارد. آنجا حضرت فرمودند «الْفِكْرَةُ تُورِثُ نُوراً»^[3]. نفس فكر برای انسان نورانیت می‌آورد. انسان شب قبل از خوابیدن وقتی می‌خواهد محاسبه نفس كند این است كه امروز چقدر حرف زدیم؟ چقدر فكر كردیم؟ چقدر در مورد خدای تبارك و تعالی، قیامت، آینده دنیا، چقدر نشستیم فكر كردیم؟ گاهی اوقات انسان وقتی می‌خواهد از 20 نمره بدهد شاید یك هم نمی‌تواند به خودش نمره بدهد كه امروز غیر از ساعاتی كه خوابیدیم و مشغول غذا بودیم چقدر فكر كردیم؟

خودمان را تمرین بدهیم، اولاً تمرین بدهیم به اینكه تا می‌شود حرف نزنیم. آن افرادی كه عادت كردند حرف بزنند اینها نمی‌دانند كه چه سرمایه‌ی عظیمی به نام صمت را از دست می‌دهند و این تعبیر خیلی تعبیر عجیبی است. «كَمْ مِنْ كَلِمَةٍ سَلَبَتْ نِعْمَة»^[4] گاهی اوقات یك كلمه، نعمتی را از انسان می‌گیرد. گاهی اوقات یك تعبیر تُند در خانواده به همسر به فرزند، انسان با تشر به او بگوید بنشین، همین نعمت نماز شب، نعمت نماز اول وقت را از انسان می‌گیرد نعمت حضور در درس را از انسان می‌گیرد! اینها اموری است كه ما باید خیلی مراقبت كنیم تا چه برسد به اینكه انسان بخواهد روی منبر اگر تریبونی دارد شروع به حرف زدن كند، از یك طرف دین را مورد اتهام قرار بدهد، از یك طرف اشخاص را مورد اتهام قرار بدهد، این چیزهایی كه متأسفانه در زمان ما خیلی فراوان شده. نباید بگوئیم دیگران مشكل دارند و ما نداریم. ما خودمان از همه بیشتر، من خودم را عرض می‌كنم ولو امروز داریم می‌شنویم، از همین امروز تصمیم بگیریم بر طبق این روایت عمل كنیم.

استاد بزرگوار ما جناب آقای حسن‌زاده آملی كه من بحث الهیات، اشارات و هیئت را خدمت ایشان خواندم، می‌دیدیم در جلسات گاهی اوقات زودتر می‌آمدند تا طلبه‌ها بیایند یا بعد از آن جلسات دیگر، وقتی ساكت هستند دارند فكر می‌كنند یا من در حالات مرحوم والدمان زیاد دیدم مخصوصاً این سال‌ آخر عمر كه گاهی اوقات مرور می‌كنند لحظات و ساعاتی كه ایشان داشت كاملاً با سال‌های قبل تفاوت داشت. ایشان همیشه با ما در جلسات صحبت می‌كرد. مباحث علمی مطرح می‌شد ولی دائماً در سال آخر در حال فكر بود، کاملا محسوس بود.

بزرگان این چنین هستند، ما هم یك مقداری این را یاد بگیریم سكوت كنیم اما سكوتی كه در آن فكر باشد. بگوئیم یك مدتی از عمر ما گذشت چی شدیم؟ كجا می‌خواهیم برویم؟ دنبال چی هستیم؟ ما كه در این راه برای قرب به خدا آمدیم حالا نسبت به ده سال پیش آیا تقرب پیدا كردیم یا نكردیم؟ مشكل چی بوده؟ اینها می‌شود فكر. چه راهی وجود دارد كه حالا آن ده سال،‌ این بیست سی سال گذشته را جبران كنم یا آن مقداری كه باقی مانده؟ «كل سكوتٍ لیس فیه فكره فهو غفله». در همان روایتی كه می‌گوید فكر نورانیت می‌آورد مقابلش هم غفلت می‌گوید ظلمت می‌آورد.

«وَ كُلُّ كَلَامٍ لَیسَ فِیهِ ذِكْر» وقتی كلمه‌ی ذكر به صورت مطلق در روایات می‌آید یعنی ذكر خدای تبارك و تعالی و ما یتعلق به خدای تبارك و تعالی، هر كلامی كه در آن خدایی و سبقه‌ی خدایی نباشد لغو است، بعد می‌فرماید «فَطُوبَى لِمَنْ كَانَ نَظَرُهُ عِبْرَةً» خوشا به حال كسی كه نظرش عبرت است. مثلاً گاهی اوقات آدم می‌بیند این نظر را از خودمان و مجموعه‌ی خودمان در حوزه، افرادی سال‌ها زحمت كشیدند اما یك دفعه اعتقاداتشان را از دست می‌دهند، آدم فكر كند نگاه كند چی شد كه اینطور شد؟ اینها برای ما مهم است.

مگر تضمینی از ناحیه‌ی خدای تبارك و تعالی به ما داده شده كه تا آخر بر همین ایمان محكم هستیم؟ چه می‌دانیم چه خواهیم شد؟ ولی وقتی نظر منشأ اعتبار و عبرت باشد، سكوت موجب فكر باشد، این فكری كه در اینجاست كه حالا وقت نیست من عرض كنم، واقعاً اگر انسان در حال سكوت فكر كند از خودش نمی‌تواند تجاوز به دیگران كند. اصلاً وقت و مجال ندارد سراغ عیوب دیگران برود اما حالا كار ما چی شده؟ كار ما این شده كه بگردیم عیوب دیگران را پیدا كنیم. وقتی شنیدیم یك كسی عیبی دارد و مشكلی دارد منتظر باشیم رفیق‌مان بیاید بگوئیم خبر داری؟ بعد بنشینیم راجع به آن صحبت كنیم، كار ما این شده. به خودمان مشغول باشیم چه كار به دیگران داریم؟

«كَلَامُهُ ذِكْراً وَ بَكَى عَلَى خَطِیئَتِهِ» خوشا به حال كسی كه فكر كند به یاد خدا بیفتد بر خطاهای خودش بُكا داشته باشد «وَ أَمِنَ النَّاسُ شَرَّه‏» كاری كند كه مردم از شرّ او در ایمن باشد. اینكه فلانی از ما وحشت دارد من اگر چیزی از او می‌دانم و بگویم چیزی از او باقی نمی‌ماند! به این معناست كه دیگران از شرّ ما در ایمن نیستند، اگر یك كسی می‌داند كه من عیبی و گناهی و جرمی از او را خبر دارم اینقدر باید از جهت ایمانی درجه‌ی من درست باشد خیالش راحت است كه اگر صدها شمشیر هم به گردن من بیاید چنین مطلبی را مطرح نخواهم كرد این می‌شود. اما آدمی كه به عناوین مختلف می‌خواهد دیگران را گرفتار كند، شرّش به دیگران برسد این شرط مسلمان بودن و شرط تدین نیست. حضرت می‌فرماید مراقبت كنید كه شرّتان به دیگران نرسد و خیال مردم راحت باشد، بگویند از اینها به ما بدی نمی‌رسد.

امیدواریم كه ان شاء الله بتوانیم این خصال ثلاث را برای خودمان جمع كنیم ان شاء الله.