خلاصه مباحث گذشته

ادامه کلام مرحوم صدر

قدرت شرعیه را امتثال می‌كنید باقی است اما عكسش نیست. یعنی اگر بخواهید مقدور به قدرت عقلیه را امتثال كنید اطلاقی برای مقدور به قدرت شرعیه باقی نمی‌ماند. چرا؟ «لأن التقیید اللبّی العام الّذی یقتضی تقیید موضوع كل خطاب بعدم الاشتغال بضد واجب لا یقل عن المتعلق أهمیة» همان قید لبّی عام كه گفتیم «إنما یقتضی التقیید بعدم الاشتغال بسنخ ضد واجب لا یكون ملاكه معلقاً على عدم الاشتغال بذلك المتعلق‏» آن ضدی كه ملاك او معلق بر عدم اشتغال به این تكلیف نیست. «و أما مثل هذا الواجب المقید بالقدرة الشرعیة، فلا ضرورة لتقیید الخطاب الآخر المقید بالقدرة العقلیة بعدم الاشتغال به‏» اما جایی كه قدرت شرعیه داریم كه دخیل در ملاك است و به معنای عدم اشتغال به ضدّ واجب است. عدم اشتغال یعنی در ملاك این تكلیف دخالت دارد یعنی اگر ضد را انجام دادید این تكلیف ملاك ندارد. می‌فرمایند روی این فرض دیگر «لا ضرورة لتقیید الخطاب الآخر المقید بالقدرة العقلیة بعدم الاشتغال به‏».

بعد می‌فرمایند «فالقید العقلی العام فی الحقیقة هو عدم الاشتغال بضد واجب لا یقل عن المتعلق أهمیة» ببینید آن قید لبّی عام را كه قبلاً برای ما گفته بودند اینجا می‌گویند حقیقتش این است كه قید دیگری هم دارد. «فالقید العقلی العام فی الحقیقة» قید لبّی عام یعنی عدم اشتغال به ضدّ واجب و این قید دومش هست «و یكون ذلك الضد واجداً لملاك غیر معلق على عدم الاشتغال بذلك المتعلق‏»، آن ضد ملاكی داشته باشد که ملاك او معلق بر عدم اشتغال به متعلق این واجب نباشد. اینكه عرض كردم مقداری عبارات مغلق است اما مطلب خیلی روشن است. عقل می‌گوید هر خطابی مقید است به اینكه امتثال ضدّش را مشغول نباشی و آن ضدّ هم ملاكش معلق بر عدم اشتغال به این نباشد.

بعد یك فرض دیگر هم می‌آورند؛ «أو یكون معلقا» اگر ملاكش هم معلق است «و لكن بنحو یماثله تعلیق آخر فی مقابله» هر دو مثل هم باشند. اگر هر دو مثل هم بودند اینجا هر دو این قید لبّی را دارد. «و أما الضد الواجب المنوط ملاكه بعدم الاشتغال بالمتعلق دون إناطة مماثلة فی الطرف الآخر فلا ملزم عقلی للمولى‏» مُلزم عقلی برای مولی به اخذ عدمه فی موضوع خطابه نیست «بل یبقى الخطاب على إطلاقه» خطاب به اطلاق خودش باقی می‌ماند. «و یكون الغرض منه صرف المكلف إلى ما لا یستوجب تفویت ملاك على المولى‏».

عبارت آخرشان این است «و بعد تحدید التقیید اللبی بهذا النحو». یك قید لبّی عام آوردیم حالا آن قید لبّی را داریم تحدید می‌كنیم. «یتبرهن أن‏ الاشتغال بالمشروط بالقدرة العقلیة یكون بامتثاله‏» یعنی وقتی قدرت عقلیه را امتثال می‌كنید این «رافعاً لموضوع الخطاب الآخر، بخلاف الآخر» اما دیگری رافع موضوع او نیست^[1].

بررسی کلام مرحوم صدر