خلاصه بحث گذشته

من نفسه است و تقصیر دارد هم بلا اشکال اسناد فوت به مکلف است و هم لیس مما غلبه الله است.

بنابراین بیان‌هایی که قبلاً در ما غلبه الله داشتیم بر همین اساس است. این بیان به این معناست که ما غلبه الله بر ادله قضا حکومت دارد؛ یعنی می‌گوید فوتی که مستند به خداست موضوع قضا نیست، اما در بیان دوم می‌خواهیم بگوئیم ولو فوت مستند به خود انسان است (که در بیان اول اگر فوت مستند به خود انسان باشد قضا دارد)، اما این ما غلبه الله نمی‌آید ادله قضا را تقسیم کند، بلکه کار به نتیجه دارد و می‌گوید اگر حالت حالتی است که غلبه الله، اینجا تخصیص می‌خورد از ادله قضا، ولو به فعلٍ من نفسه و اختیاری باشد، تقصیرٍ باشد، اسناد تفویت به این هم ممکن است، عرفاً می‌گوییم خودش دارو خورده دیوانه شده، خودش قضا را تفویت کرده، باز ما غلبه الله اینجا تخصیصاً جاری است.

می‌گوئیم شارع می‌گوید: حتی در جایی که تفویت مستند به خود شما هم شد، آن حالت نهایی‌اش اگر صدق غلبه الله کرد. یک وقتی هست که حوصله ندارید و نمازتان قضا می‌شود اینجا هیچ کدام از عناوین ما غلبه الله نیست، اما إغماء، جنون، حتی سلس البول اینها همه ما غلبه الله است؛ یعنی اگر یک فعلی که خصوص نتیجه‌اش استناد به خدا داشت و به میدان آمد ادله‌ی قضا تخصیص می‌خورد، بعد اینجا تخصیصاً مخصص ادله قضا می‌شود. البته ظهور اولیه ما غلبه الله در همان مطلب اول است.

ما دو بیان فنی عرض کردیم و روی هر دو دقت کنید، ولی ظهور اولی از باب حکومت است، ما غلبه الله یعنی در جایی که فوت اسناد به شخص داده نمی‌شود، فوت مستند به خدای تبارک و تعالی است. اگر این را گفتید در ما نحن فیه می‌گوئیم فوت اینجا مستند به خدا نیست، خودش دارو خورده و جنون پیدا کرده، پس ادله ما غلبه الله خارج است. آنچه ظاهر از ادله است همان بیان اول است و بیان دوم هم به عنوان یک احتمال اینجا ذکر کردیم شاید کسی بگوید بیان دوم اظهر از بیان اول است، ولی نه، ظاهر این است که همان بیان اول اظهر است. تا اینجا حرف صاحب مصابیح حرف تمامی است.^[1]