ب‌.   برخی گفتند این مبتنی است بر اینکه بگوئیم از آن وقت اضطراری را استفاده می‌کنیم یا نه؟ که توضیحش را عرض کردیم.

لذا نمی‌شود به کلمه ادرَکَ برای اینکه بگوئیم در آن اشراب شده چون قائل اینطور گفت «و الادراک اشرب فیه عدم التمکن الابتدائی» و از همین خواست استفاده کند که «یستفاد من هذه الکلمة الاضطرار»، در نتیجه بگویند این قاعده من ادرک «قاعدةٌ فی مورد الاضطرار»، اما در جایی که اختیاراً انسان می‌توانسته تمام نمازش را در وقت اداءً بخواند شامل این نمی‌شود، این دلیل هم ملاحظه فرمودید که قابل قبول نیست.

لذا به نظر ما این روایات اطلاق دارد و شامل عامد هم می‌شود و بحثی از این جهت نیست.

مطلب دیگر این است که اگر ما به آن روایت عمار بن موسی فقط تمسک کرده و آن مرسله‌ها و نبویین را کنار گذاشتیم، ما باشیم و روایت عمار بن موسی، در این روایت دارد «فإن صلّی رکعةً من الغداة»^[6]، آیا اینجا برای خصوص «غداة» نمی‌توانیم بگوئیم خصوصیت وجود دارد؟ بگوئیم درباره نماز صبح شارع متعال آمده توسعه‌ای داده که اگر در نماز صبح یک رکعتش خارج وقت واقع شد این معفوّ است و شارع می‌گوید من قبول می‌کنم به منزله این است که تمام دو رکعت در وقت نماز صبح واقع شده، یا اینکه بتوانیم در اینجا الغاء خصوصیت کنیم از این کلمه «غداة»؟

مرحوم خوئی غیر از مسئله عدم القول بالفصل، قطع به عدم خصوصیت، از یک اولویت عرفیه هم می‌خواهند استفاده کنند و آن این است که در نماز صبح بعد از طلوع شمس خواندن نافله یا هر نماز دیگری کراهت دارد،‌ اهل سنت هم می‌گویند حرام است. مرحوم خوئی می‌فرماید: روی مبنای فقه امامیه هم کراهت دارد، حال نماز صبحی که بعد خروج الوقت اگر کسی یک رکعتش خارج وقت واقع شد شارع می‌گوید به منزله این است که تمام این نماز در وقت واقع شده، در نماز ظهر به طریق اولی می‌شود؛ چون بعد خروج الوقت چنین کراهتی وجود ندارد و در آن ظرف خواندن نماز کراهت ندارد. بنابراین در جایی که خواندن نماز کراهت دارد این تنزیل واقع شود، پس در جایی که کراهت ندارد به طریق اولی باید این تنزیل واقع شود.^[9]

خلاصه آن‌که عدم القول بالفصل باید استفاده کنیم، ما الغای خصوصیت را قبول نکردیم، اولویت عرفیه را قبول نکردیم و همین عدم القول بالفصل تنها دلیل ما می‌تواند باشد.

2.      قول دوم که شهید در کتاب ذکری احتمالش را داده گفته که مراد از رکعت همان رکوع است؛ زیرا وقتی به عرف و لغت مراجعه کرده و می‌گوئیم ما هو المراد من الرکعة می‌گویند رکعت یعنی رکوع. پس لغةً و عرفاً معنای رکعت رکوع است. دلیل دوم این است که «لکونه المعظم»^[10]، رکوع معظم اعمال یک رکعت است؛ یعنی آن جزء رئیسی یک رکعت همان رکوع است. لذا شهید در کتاب ذکری گفته این قاعده من ادرک ولو به مقداری که رکوع رفت وقت تمام شد، این می‌شود من ادرَکَ، روی قول مشهور باید رکوع برود و باید ذکر سجده دوم را هم بگوید تا قاعده من ادرک شاملش بشود، اما روی قول مرحوم شهید در ذکری اینطور نیست.